Nợ xấu ẩn mình

Tại TP.HCM, số doanh nghiệp tạm ngừng kinh doanh trong 7 tháng đầu năm đã lên đến 12.071 doanh nghiệp (chiếm 30% số doanh nghiệp tạm ngừng kinh doanh của cả nước), tăng 25,7% so với cùng kỳ năm 2020. Đây là kỷ lục về số lượng doanh nghiệp phải tạm ngừng kinh doanh trong 7 tháng đầu năm tại địa phương này giai đoạn 2016-2021.

Theo Hiệp hội Doanh nghiệp TP.HCM (HUBA), thời gian qua, dịch bệnh đã làm ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất kinh doanh của hơn 70% doanh nghiệp. Nhiều đơn vị phải tạm ngừng hoạt động, đa số các doanh nghiệp khác đều giảm từ 50-90% doanh thu so với thời điểm trước dịch bệnh. “Diễn biến dịch bệnh còn rất phức tạp, chính vì vậy chưa thể đánh giá được hết các tác động xấu như thế nào nữa đối với doanh nghiệp”, ông Chu Tiến Dũng, Chủ tịch HUBA, nhận định.

Khó khăn này cũng đang lan ra tại một số tỉnh khác như Bình Dương, Đồng Nai, Vĩnh Long... Tại các địa phương đang thực hiện giãn cách theo Chỉ thị 16, số lượng doanh nghiệp giải thể hoặc tạm dừng hoạt động đều tăng mạnh so với cùng kỳ năm ngoái. Phải đóng cửa hoặc hoạt động cầm chừng trong bối cảnh chi phí vẫn tăng khiến sức chịu đựng của doanh nghiệp ngày càng kiệt quệ.

Mặc dù đã được cơ cấu lại rất nhiều khoản nợ nhưng trong báo cáo tài chính quý II/2021 của các ngân hàng, tổng số dư nợ xấu đến thời điểm 30/6/2021 vẫn tăng 4,5% so với cuối năm trước, tương đương tăng gần 124.898 tỉ đồng. Trong đó, có những ngân hàng nợ xấu lên tới 24.429 tỉ đồng, tăng 13,5% so với cuối năm trước. Nếu tính thêm các khoản nợ không chuyển nợ xấu do được cơ cấu thời hạn trả nợ theo Thông tư 01, đến cuối năm 2021, tỉ lệ nợ xấu nội bảng, nợ bán cho VAMC chưa xử lý và nợ tiềm ẩn trở thành nợ xấu của hệ thống các tổ chức tín dụng sẽ ở mức gần 5%.

Trong 6 tháng đầu năm, trước khó khăn do dịch bệnh gây ra, nhiều ngân hàng đưa tỉ lệ bao phủ nợ xấu đạt trên 100%, thậm chí một số ngân hàng đạt trên 200-300%. Chẳng hạn, tính đến thời điểm 30/6, tỉ lệ bao phủ nợ xấu tại Vietcombank là 352%, tức cứ 100 đồng nợ xấu thì ngân hàng này đã dự phòng tới 352 đồng. Trước đó, hồi đầu năm, tỉ lệ bao phủ nợ xấu của Vietcombank chạm mức kỷ lục 379%. VietinBank, Agribank, BIDV cũng đã đưa tỉ lệ bao phủ nợ xấu lên lần lượt là 129%, 131% và 131%.

Vì vậy, nhiều doanh nghiệp và ngân hàng kiến nghị cần sửa Thông tư 03 càng nhanh càng tốt để cứu doanh nghiệp cũng như nhiều ngân hàng. Lãnh đạo nhiều ngân hàng thương mại phản ánh, Thông tư 03 chỉ cho phép cơ cấu nợ với dư nợ phát sinh trước ngày 30/6/2020 và chỉ được kéo dài thời hạn cơ cấu nợ đến ngày 31/12/2021. Thế nhưng, trong bối cảnh dịch bệnh và các lệnh giãn cách nghiêm ngặt như hiện nay, từ nay đến cuối năm, khó có khả năng doanh nghiệp có thể trả được nợ, nên nguy cơ chuyển nợ xấu rất cao. Nhiều ngân hàng thương mại ước tính, nợ xấu sẽ tăng thêm hàng ngàn tỉ đồng nếu Thông tư 03 không được sửa đổi.

Vì vậy, Dự thảo Thông tư sửa đổi, bổ sung Thông tư 03 theo hướng khách hàng sẽ được cơ cấu nợ với dư nợ phát sinh trước ngày 1/8/2021, thời hạn cơ cấu nợ được kéo dài đến ngày 30/6/2022. Tuy nhiên, lãnh đạo nhiều ngân hàng cho rằng cũng chưa thể gỡ khó cho ngân hàng và doanh nghiệp. “Dự thảo sửa đổi chỉ cho phép cơ cấu nợ với dư nợ phát sinh trước ngày 1/8/2021, nhưng thực tế nhiều doanh nghiệp vay từ sau ngày 1/8 cũng rất khó khăn.

Hơn nữa, COVID-19 chưa biết đến khi nào mới kết thúc, nên việc kéo dài đến ngày 30/6/2022 vẫn chỉ là giải pháp tình huống”, ông Phạm Toàn Vượng, Phó Tổng Giám đốc Ngân hàng Agribank nhận định. Nhiều ngân hàng thương mại cũng cho rằng, kể cả khi dịch bệnh được kiểm soát, doanh nghiệp cũng mất ít nhất 1 năm để có thể vực lại sản xuất, chưa kể dịch bệnh có thể tái bùng phát bất kỳ lúc nào. 

Trong bối cảnh nợ xấu tăng mạnh, mới đây, Hiệp hội Ngân hàng và các ngân hàng thương mại cổ phần đề nghị Ngân hàng Nhà nước nên cho phép giãn thời gian trích lập dự phòng rủi ro cho nợ tái cơ cấu lên 5 năm, thay vì 3 năm như hiện tại. Mặc dù vậy, bóng đen nợ xấu vẫn đè nặng nhiều ngân hàng. Bởi vì hiện nhiều ngân hàng thương mại công bố lợi nhuận rất lớn, từ 12-20% vốn điều lệ, nhưng thực chất đây là lợi nhuận có bao gồm cả các khoản giãn, hoãn nợ mà chưa phải trích lập dự phòng rủi ro. 

“Đây là lợi nhuận dự tính thu được, không phải là tiền thật 100%. Khi hết các quy định về giãn, hoãn nợ, nợ xấu sẽ tăng đột biến trên nội bảng, dẫn đến trích lập dự phòng cũng phải tăng cao, lợi nhuận dự thu giảm mạnh”, Tiến sĩ Lê Xuân Nghĩa, thành viên Hội đồng Tư vấn Chính sách tài chính, tiền tệ Quốc gia, nói.