Aramco và ADNOC muốn thoát mác “gã khổng lồ dầu mỏ”

“Aramco từ lâu đã không còn là một nhà sản xuất dầu mỏ đơn thuần” là lời khẳng định của ông Amin Nasser, Tổng Giám đốc của tập đoàn dầu mỏ khổng lồ Saudi Arabia, hồi đầu năm nay. Ông Nasser đặt nhiều kỳ vọng vào việc tái định vị Aramco, công ty dầu mỏ lớn nhất thế giới, như một “chất xúc tác quan trọng” giúp Saudi Arabia giảm phụ thuộc vào dầu khí. Cùng chung chí hướng là ông Sultan Al Jaber, Tổng Giám đốc Công ty Dầu khí Quốc gia ADNOC của Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE), cũng đang hướng đến việc thoát khỏi danh xưng “quốc gia dầu mỏ”.

Để hiện thực hóa tham vọng đó, hai “ông lớn” dầu khí của vùng Vịnh gần đây liên tục thực hiện các thương vụ thâu tóm lớn. Tổng giá trị đầu tư của Aramco và ADNOC đã tăng từ 11 tỉ USD năm 2022 lên 29 tỉ USD vào năm ngoái, theo dữ liệu từ Dealogic. Đáng chú ý, nhiều khoản đầu tư hướng ra nước ngoài và nằm ngoài lĩnh vực năng lượng truyền thống. Một số ý kiến cho rằng đây là bước đi cần thiết để giảm phụ thuộc vào dầu mỏ. Tuy nhiên, cũng có lo ngại hai “ông lớn” này sẽ trở thành những tập đoàn đa ngành cồng kềnh, chạy theo các mục tiêu thiếu liên kết.

Dẫu vậy, phần lớn các khoản đầu tư vẫn gắn chặt với lĩnh vực năng lượng. Cả hai tập đoàn đều đẩy mạnh mở rộng sang mảng khí đốt tự nhiên, giống như nhiều công ty dầu khí toàn cầu. Mới đây, ADNOC đã khởi động dự án nội địa trị giá 5 tỉ USD mang tên “Rich Gas Development”. Trong khi đó, Aramco ký hợp đồng 10 tỉ USD để phát triển mỏ khí đá phiến Jafurah tại Saudi Arabia.

Hoạt động đầu tư ra nước ngoài cũng đóng vai trò chiến lược. ADNOC, thông qua chi nhánh XRG thành lập năm ngoái, đã chào mua nhà sản xuất khí đốt Santos của Australia với giá 19 tỉ USD, đồng thời mua lại các tài sản khí hóa lỏng (LNG) tại Mỹ, Mozambique và Turkmenistan. Aramco cũng không đứng ngoài cuộc, khi rót vốn vào ba cơ sở LNG tại Mỹ.

Tính từ năm 2022, khoảng 40 tỉ USD, gần một nửa tổng giá trị đầu tư của hai công ty, đều thuộc lĩnh vực dầu khí mở rộng. Khoản đầu tư tương đương khác được phân bổ cho ngành hóa chất, lĩnh vực có liên hệ chặt chẽ với dầu khí do sử dụng hydrocacbon làm nguyên liệu đầu vào. ADNOC đã sáp nhập mảng polyolefin của mình với OMV (Áo) và mua lại Nova Chemicals (Canada). Hãng cũng đạt thỏa thuận mua Covestro, công ty hóa chất đặc biệt của Đức, với giá 16 tỉ USD.

Về phần mình, Aramco, sau thương vụ mua 70% cổ phần công ty SABIC năm 2020, đang triển khai dự án 20 tỉ USD tại Saudi Arabia để chuyển hóa dầu thô thành hóa chất, đồng thời đầu tư vào nhiều công ty hóa chất nước ngoài.

Lĩnh vực đầu tư thứ ba là công nghệ khử carbon. Aramco và ADNOC đã thử nghiệm công nghệ xanh từ lâu, và hiện đang đẩy mạnh để hỗ trợ các mục tiêu khí hậu quốc gia, đồng thời giảm rủi ro từ xu thế giảm nhu cầu dầu mỏ. Aramco hiện hợp tác với Linde và SLB để phát triển cơ sở thu giữ và lưu trữ carbon (CCS) tại Saudi Arabia, đồng thời tham gia các dự án điện gió và điện mặt trời với tổng công suất 15 GW nhằm đạt mục tiêu 50% năng lượng tái tạo vào năm 2030.

Tại UAE, các dự án năng lượng sạch chủ yếu do Masdar, công ty do ông Sultan Al Jaber sáng lập, phụ trách triển khai. ADNOC nắm 25% cổ phần Masdar nhưng vẫn tích cực đầu tư riêng vào các dự án xanh, bao gồm mua 10% cổ phần của công ty CCS Storegga (Anh) và 35% cổ phần nhà máy hydro/amoniac carbon thấp ở Texas do ExxonMobil phát triển.

Cuối cùng là các khoản đầu tư vào trí tuệ nhân tạo (A.I). ADNOC và Presight đã lập liên doanh AIQ, nhằm phát triển các công cụ A.I phục vụ nội bộ như tối ưu hậu cần và phân tích địa chấn. Aramco cũng đầu tư mạnh vào siêu máy tính và mô hình A.I riêng để nâng cao hiệu suất. Tuy nhiên, không phải khoản đầu tư nào cũng mang tính thương mại rõ ràng. Đầu năm nay, Aramco cam kết rót 1,5 tỉ USD vào startup chip Groq (Mỹ) để mở rộng trung tâm dữ liệu phát triển A.I tiếng Ả Rập, một bước đi phù hợp với tham vọng biến vùng Vịnh thành trung tâm A.I toàn cầu.

Những tham vọng đó không sai. Tương lai kinh tế vùng Vịnh cần đa dạng hơn, xanh hơn. Nhưng nếu thiếu sự kết nối chặt chẽ giữa các mục tiêu, doanh nghiệp khó lòng gánh vác được tất cả, nhất là khi vẫn phải đảm bảo nguồn thu lớn cho ngân khố quốc gia.

Có thể bạn quan tâm:

Ấn Độ trước cơ hội vàng giáo dục

Nguồn The Economist