Thời phục hưng của ngân hàng bán lẻ

Thời phục hưng của ngân hàng bán lẻ, báo cáo đặc biệt của The Economist

“Nếu được bắt đầu lại, ngân hàngcủa bạn sẽ như thế này (ngân hàng internet như Wingspan)”, Wingspan, một ngân hàng internet hùng hồn tuyên ngôn trong chiến dịchtiếp thị cho sự ra đời của, vào năm 1999. Năm tiếp theo, ngân hàng này biến mất.Bank One của Mỹ (hiện là một phần của JPMorgan) mua lại ngân hàng này vào tháng9/2000, vài tháng sau sự cố vỡ bong bóng “dotcom”.

Internet từng rất được hy vọng sẽ biến đổi hoạt động ngân hàng. Nhưng hầu hếtcác ngân hàng internet khác ra đời lúc đó đều chịu chung số phận. Citi f/i,ngân hàng trực tuyến do Citigroup lập ra, cũng nhập lại vào công ty mẹ năm2000. NetBank, ngân hàng internet tiên phong của Mỹ trong hoạt động ngân hànginternet, tồn tại lâu hơn cả, cuối cùng cũng bị các cơ quan quản lý hoạt độngngân hàng đóng cửa vào năm 2007. Bên kia Đại Tây Dương, Egg, ngân hàng internetđộc lập đầu tiên của Anh, làm thị trường ngạc nhiên khi thu hút hơn 2 triệukhách hàng trong những tháng đầu ra mắt năm 1999-2000. Nhưng ngân hàng này rồicũng biến mất sau vài năm. Khách hàng của Egg đầu tiên được bán lại choCitigroup và sau đó cho Barclays và Yorkshire Building Society. Đây là một kếtcục đáng quên cho những thử nghiệm táo bạo với hoạt động ngân hàng trực tuyến,vốntừng làm cho các trung tâm ngân hàng trên toàn thế giới cảm thấy bất an.

Những hứa hẹn của hoạt động ngânhàng internet dường như rất rõ ràng. Hơn hầu hết các ngành khác, hoạt động ngânhàng phần lớn đã được số hóa. Tại hầu hết các nước giàu, lượng tiền mặt ngườidân mang trong ví chỉ chiếm một phần nhỏ trong tài sản và chỉ sử dụng cho mộtphần nhỏ chi tiêu. Phần còn lại nằm ở dạng ghi nợ và dạng điện tử trong trungtâm dữ liệu của ngân hàng.

Hơn nữa, ít người hứng thú với hoạtđộng ngân hàng. Nếu có cách thay thế việcxếp hàng đợi đến lượt phục vụ tại một chi nhánh, chắc chắn khách hàng lập tứcchọn? Rốt cuộc, rất nhiều cửa hàng sách và băng đĩa nhạc đã phải đóng cửa vì xuhướng chuyển sang mua trực tuyến, dù việc đi xem và ngắm hàng trong các cửa hàngkhá vui vẻ và thư giãn. Mà đến ngân hàng thì không có nhiều niềm vui như vậy.

Nhưng trên thế giới ngày nay, số ngân hàng có phòng giao dịch trên phố, khôngkể một ít nước giàu, đã tăng 10-20% so với một thập niên trước. Thay vì loại bỏcác ngân hàng, internet đã làm chúng trở nên tiện dụng và thuận tiện hơn. Thôngthường, các ngân hàng đều bổ sung hoạt động ngân hàng internet, ngân hàng di độngvà thậm chí ngân hàng điện thoại có hình vào danh mục dịch vụ cung cấp. Nhưng tấtcả các ngân hàng đều đã mở rộng mạng lưới chi nhánh.

Số lượng các chi nhánh ngân hàng bán lẻ (Nguồn: WorldBank, Oliver Wyman)

Nhìn lại, những năm trước khủnghoảng tài chính là thời kỳ vàng son của các ngân hàng. Thậm chí những ngân hàngtrì trệ nhất cũng có thể kiếm dược doanh thu cao bằng cách chấp nhận mạo hiểm.Và chỉ vài ngân hàng thực sự quan tâm đến việc cố gắng cắt giảm chi phí ngay khidoanh thu của họ đang tăng mạnh do bong bóng nợ. Theo Simon Samuels, nhà phântích đầu tư tại Barclays, từ giữa những năm 1990 ngân hàng bán lẻ quy mô lớn củachâu Âu đã tìm cách cắt giảm chi phí tương ứng với doanh thu trung bình ở mức0,3%/năm. Nhưng thậm chí con số khiêm tốn này cũng đã bị người ta “xử lý”.Samuels tính toán rằng chi phí trong thời kỳ này tăng trung bình 8%/năm. Điềuduy nhất cứu rỗi các ngân hàng là doanh thu tăng nhanh hơn đôi chút.

Hậu quả của bóng bóng nợ nghiêmtrọng hơn so với những gì người ta nhìn thấy. Trong việc khuyến khích các ngânhàng toàn cầu mở rộng lĩnh vực đầu tư, và một vài ngân hàng bán lẻ học đòi sử dụngnhững công cụ ngoại lai mà họ không phải lúc nào cũng hiểu rõ và bỏ qua hoạt độngkinh doanh hàng ngày. Điều này chứng tỏ thậm chí các ngân hàng bán lẻ buồn tẻcũng có thể bị bơm thành bong bóng. Nhưng hoạt động ngân hàng bán lẻ cơ bản vẫnlà nguồn lực chính tạo lợi nhuận. Hãng tư vấn McKinsey cho rằng hoạt động nàychiếm già nửa doanh thu hàng năm của các ngân hàng trên thế giới, đạt 3,4 nghìntỷ USD năm 2010 (xem biểu đồ). Trong dài hạn, hoạt động này cũng chứng minh lànguồn lực đáng tin cậy nhất để tạo ra lợi nhuận ổn định và doanh thu từ vốn cổphần. Một loạt các ngân hàng lớn nhất trên thế giới tính thu lợi nhuận từ vốn cổphần có tương quan chặt chẽ với tỷ lệ doanh thu họ kiếm được từ hoạt động ngânhàng bán lẻ chứ không phải từ hoạt động ngân hàng đầu tư.

Trong những năm bong bóng, hoạt độngngân hàng bán lẻ là lựa chọn cuối cùng đối với các nhà quản lý nhiều tham vọng.Lương và thù lao tại các ngân hàng đầu tư luôn cao hơn, và các văn phòng sangtrọng ở vị trí đẹp tại các ngân hàng sẽ được dành cho các vị trí lãnh đạo, nhữngngười đã đạt được thăng tiến trong các ngân hàng đầu tư. Nhưng gần đây, hoạt độngngân hàng bán lẻ ngày càng được chú ý nhiều hơn, vì nhiều lý do. Thứ nhất là sựcần thiết của loại hình này. Tại thế giới giàu có, tình trạng vỡ bong bóng nợ,kinh tế trì trệ và lãi suất thấp đã làm thay đổi kinh tế thương mại. Các ngânhàng hiện đang phải buộc những người tài năng nhất của họ làm việc tại bộ phậnbán lẻ nhằm cắt giảm chi phí và khôi phục lợi nhuận.

Thứ hai, công nghệ đang thay đổirất nhanh. Điện thoại di động thông minh đang khuyến khích người tiêu dùng tươngtác với ngân hàng theo những phương thức mới. Công nghệ cũng hứa hẹn về cơ bảnbiến đổi mô hình sinh lời của các sản phẩm có biên lợi nhuận thấp như các xử lýviệc thanh toán. Với những công cụ mới để lưu trữ và xử lý khối lượng dữ liệukhổng lồ, ngân hàng và các hãng công nghệ như Google và PayPal hy vọng biến đổihoạt động kinh doanh của thẻ tín dụng. Thay vì chỉ đưa ra hướng dẫn về việcchuyển tiền có thể chỉ đáng vài xu lẻ, thông tin xuất hiện cùng với việc thanhtoán có thể mang lại cơ hội mới về quảng cáo và bán hàng có giá trị cao hơn hàng trăm lần.

Tiền là hàng hóa đặc biệt

Báo cáo này sẽ đưa ra những lậpluận cho thấy hoạt động bán lẻ sẽ là phần sôi động nhất của ngân hàng trong nhữngnăm tới. Không giống như các cửa hàng sách, đại lý du lịch và cửa hàng đĩa nhạc,thu hẹp hoặc biến mất vì internet, ngân hàng có hai lợi thế lớn trong việcthích ứng với những đổi thay và áp dụng công nghệ mới. Thứ nhất là trong suynghĩ của khách hàng, tiền vẫn là hàng hóa đặc biệt. Vài khách hàng muốn thay đổingân hàng, ngay cả nếu họ không hài lòng với chính mình, và thậm chí một số íthơn dường như sẵn sàng tin tưởng một ai đó cho dù không thấy sự hiện diện trựctiếp. Điều này đang thay đổi theo thời gian, nhưng đủ chậm để cho phép các ngânhàng điều chỉnh.

Thứ hai là trong ý thức, ngânhàng là các công ty công nghệ. Nhiều ngân hàng có hàng trăm, nếu không muốn nóilà hàng nghìn, nhân viên đang làm việc trong các phòng ban công nghệ thông tincó quy mô khổng lồ. Hầu hết các ngân hàng sẵn sàng tiếp nhận những phương thứcmới trong việc phục vụ khách hàng. Dấu hiệu rõ ràng nhất của việc này là trạngthái đang thay đổi của các chi nhánh ngân hàng.

Nguồn Economist/Khampha