Scandal 1MDB: Quỹ đầu tư làm rung chuyển thế giới tài chính

1MDB, quỹ đầu tư nhà nước của Malaysia, được cho là thu hút đầu tư nước ngoài. Tuy nhiên, thực tế quỹ này đã thực hiện những hành vi sai trái và khiến các nhà quản lý tài chính trên toàn thế giới phải vào cuộc điều tra về các thỏa thuận tài chính, các khoản chi tiêu bầu cử và sự bảo trợ chính trị dưới thời cựu Thủ tướng Najib Razak. Một ủy ban nghị viện Malaysia đã xác định ít nhất 4,2 tỷ USD trong các giao dịch bất thường liên quan đến 1MDB. Ông Najib thất bại trong một cuộc tổng tuyển cử vào tháng 5 khi vụ bê bối khiến người dân Malaysia phẫn nộ, chấm dứt 61 năm cầm quyền của đảng Tổ chức Dân tộc Mã Lai Thống nhất.

1. 1MDB là gì?

Đó là một công ty đầu tư của chính phủ - tên đầy đủ, 1Malaysia Development Bhd. - đã được thành lập vào năm 2009 dưới thời ông Najib, người đã giữ vai trò lãnh đạo hội đồng cố vấn của công ty. Những sáng kiến ​​ban đầu của quỹ này bao gồm việc mua các nhà máy điện tư nhân và lập kế hoạch cho một khu tài chính mới ở Kuala Lumpur. Thực tế, quỹ này chỉ giỏi đi vay nợ - lên tới 12 tỷ USD - hơn là thu hút đầu tư quy mô lớn.

2. Vấn đề là gì?

Các nhà điều tra đã cố gắng để theo dõi nhằm phát hiện những hành vi bất hợp pháp xung quanh các giao dịch tiền của 1MDB với các tài khoản của các các nhân. Một lượng tiền được cho là đã chuyển vào tài khoản Najib và gia đình của ông, bao gồm 681 triệu USD chuyển vào tài khoản ngân hàng cá nhân của Najib, theo lời các công tố viên Mỹ.

Được sự hỗ trợ từ chính quyền Ả Rập Saudi, Tổng chưởng lý của Malaysia cho biết 681 triệu USD là một khoản tài trợ từ gia đình Hoàng gia Ả Rập Saudi, phần lớn trong số đó đã được trả lại. Bộ Tư pháp Mỹ cho biết số tiền trên, thay được chuyển từ, đã được chuyển đến cho một công ty nước ngoài có tên Tanore Finance Corp. Một khoản đầu tư trị giá 700 triệu USD khác với mục đích liên doanh với một công ty được có tên PetroSaudi International thực tế là đã chảy vào một tài khoản ở nước ngoài không có liên quan.

3. Tại sao nó lại quan trọng?

Sự hợp tác của Malaysia có thể giúp các nhà điều tra trên toàn thế giới biết về cách hàng tỉ USD có thể bị tham nhũng và rửa như thế nào thông qua các trung tâm tài chính lớn ở Mỹ, Châu Âu và Châu Á. Mỹ cho biết hơn 4,5 tỷ USD chảy ra từ quỹ, thông qua một mạng lưới giao dịch mờ ám và các công ty vỏ bọc và lừa đảo, để tài trợ cho chi tiêu của các quan chức tham nhũng và cộng sự của họ.

Một nhóm người Malaysia bị cáo buộc đã chuyển tiền từ 1MDB vào tài khoản cá nhân ngụy trang để trông giống như các doanh nghiệp hợp pháp, và chuyển một phần số tiền trên cho các quan chức. Lời đáp cho các thức thực hiện có khả năng có thể giúp khắc phục các lỗ hổng trong hệ thống tài chính toàn cầu, vốn cho phép những hành vi sai trái xảy ra.

4. Ai đang điều tra?

It nhất 10 quốc gia đã thực hiện các cuộc điều tra liên quan đến 1MDB, tập trung vào việc tham ô hoặc rửa tiền. Bộ Tư pháp Mỹ đang tìm cách thu giữ khoảng 1,7 tỷ USD tài sản mà họ cho là bị mua bất hợp pháp thông qua tiền chuyển từ 1MDB, bao gồm bất động sản, nghệ thuật, du thuyền sang trọng và tiền thu được từ bộ phim "Sói già phố Wall".

Singapore và Thụy Sĩ đã áp dụng hình phạt tài chính đối với một số ngân hàng vi phạm các quy định phòng chống rửa tiền theo các cáo buộc liên quan đến 1MDB. Theo Cục Điều tra Liên bang Mỹ, các nhân chứng có thể đã lo sợ và không dám khai với các nhà điều tra Mỹ vì họ sợ trả thù, chính phủ mới của Malaysia hiện đã khởi động lại các cuộc điều tra của chính nước này, sau khi chính quyền tiền nhiệm đã cố gắng bảo vệ sự minh bạch của 1MDB.

5. Thất bại của ông Najib có hệ quả gì?

Vài ngày sau khi trở thành Thủ tướng, ông Mahathir đã cấm Najib rời khỏi Malaysia và nói rằng ông sẽ mở lại một cuộc điều tra nhằm vào 1MDB. Ông đã chỉ thị cho tổng kiểm toán viên công bố một báo cáo về 1MDB được bảo vệ bởi Đạo luật Bí mật Quan chức. Cảnh sát lục soát nhà của ông Najib, cơ quan chống tham nhũng đã triệu tập ông để trả lời các câu hỏi liên quan đến 1MDB. Mahathir nói: "Nếu luật pháp nói Najib đã làm điều gì đó sai trái, thì ông ta sẽ phải lãnh hậu quả,"

6. Ông Najib nói gì?

Ông đã liên tục phủ nhận hành vi sai trái và luôn nhấn mạnh  sự vô tội của mình kể từ khi ông bị lật đổ. Phát biểu tuần trước cuộc bầu cử, Najib nói 1MDB có vấn đề quản trị nhưng “bạn không thể cáo buộc ai đó là kẻ trộm hay bất cứ điều gì trừ khi có bằng chứng. Hoạt động của quỹ là minh bạch, không có việc làm sai trái - tôi ủng hộ nó”.  Ông Najib cũng thừa nhận “một số thiệt hại về uy tín” với Malaysia và chính phủ của ông. "Tôi có lẽ không nên thành lập một mô hình kinh doanh như vậy, có lẽ tôi phải giám sát nó chặt chẽ hơn", ông nói về 1MDB. “Nhưng tất cả chúng ta đều học hỏi từ những sai lầm của chúng ta”.

7. Những ai có liên quan?

Mặc dù không phải tất cả những bên liên đới đều bị buộc tội, một số nhân vật và các tổ chức trong ngành tài chính cũng đã phải nhận những hình phạt liên quan đến 1MDB:

Low Taek Jho, một nhà hoạt động tư vấn cho 1MDB, được các công tố viên Mỹ miêu tả là một nhân vật trung tâm, thành lập các công ty vỏ bọc để thu tiền từ quỹ và thu xếp hàng chục triệu USD để trả cho các quan chức Chính phủ Malaysia và cho chi tiêu xa hoa của riêng mình. Ông là một "đối tượng cần quan tâm chính" trong các cuộc điều tra ở Singapore và tờ Wall Street Journal nói rằng các nhà chức trách Mỹ có thể tiến hành các tố tụng hình sự chống lại ông.

Ông Low cho biết trong tháng 7 rằng những cáo buộc ông có liên quan đến những hành vi sai trái của 1MDB tại Singapore được dựa trên "giả định vô căn cứ". Trước đây ông đã phủ nhận hành vi sai trái này.

Riza Aziz, con trai của ông Najib và một người bạn của Low Taek Jho, là nhà đồng sáng lập công ty sản xuất phim, vốn đã chi trả 60 triệu USD để khắc phục cáo buộc Bộ Tư pháp Mỹ rằng tiền tài trợ cho bộ phim “Sói già phố Wall” là rút ra từ 1MDB.

Ngân hàng Falcon Private Bank, một ngân hàng có trụ sở tại Zurich, có liên quan đến 3,8 tỷ USD các dòng vốn 1MDB, đã được lệnh ngừng hoạt động tại Singapore trong khi Thụy Sĩ đe dọa sẽ rút giấy phép nếu có thêm bất kỳ vi phạm quy định về phòng chống rửa tiền nào.

BSI SA, một ngân hàng Thụy Sĩ 143 tuổi từng hợp tác với 1MDB, bị thu hồi giấy phép kinh doanh tại Singapore vì vi phạm quy định phòng chống rửa tiền.

Goldman Sachs kiếm được 593 triệu USD trong ba lần bán trái phiếu mà đã giúp 1MDB gọi được 6,5 tỷ USD trong năm 2012 và năm 2013, vượt xa những gì các ngân hàng thường kiếm được từ các giao dịch với  chính phủ. Ngân hàng đầu tư Mỹ này cho biết rằng khoản phí và hoa hồng trong năm 2015 "phản ánh những rủi ro bảo lãnh" nó đã giả định. Các nhà lập pháp ngành ngân hàng của New York đã yêu cầu công ty lập một bản tóm tắt về sự hợp tác với 1MDB. Họ cũng đang rà soát các mối liên hệ của công ty với Low.

Tim Leissner, cựu lãnh đạo Goldman Sachs phụ trách thị trường Đông Nam Á, đã viết một lá thư tham khảo trái phép cho Low lấy danh nghĩa của ngân hàng. Ông từ chức vào tháng 2.2016. Singapore đã cấm ông tham gia ngành chứng khoán trong 10 năm. Các nhà lập pháp chứng khoán Mỹ cũng đã cấm ông hành nghề vô thời hạn.

Tập đoàn UBS AG, DBS Group Holdings Ltd., Tập đoàn Credit Suisse AG, United Overseas Bank Ltd. và Standard Chartered Plc cũng nằm trong danh sách các tỗ chức bị ngân hàng trung ương Singapore phạt vì những vi phạm liên quan đến phòng chống rửa tiền. Các ngân hàng này cho biết sẽ tăng cường kiểm soát hoạt động kinh doanh của họ.

Các nhà lập pháp ngành tài chính của Thụy Sĩ sẽ tiến hành đánh giá chi tiết các biện pháp kiểm soát phòng chống rửa tiền của JPMorgan Chase sau khi phát hiện ngân hàng này vi phạm nghiêm trọng các quy định liên quan đến các giao dịch của ngân hàng Mỹ với 1MDB. Singapore đã cấm ít nhất 8 chuyên gia tài chính hành nghề do có liên quan đến 1MDB.

Bộ Tài chính của Malaysia và 1MDB đã đạt được một thỏa thuận trị giá 1,2 tỷ USD với quỹ nhà nước Abu Dhabi trong một vụ tranh chấp nợ và thực hiện các khoản thanh toán vào năm ngoái.

Nguồn Bloomberg