Chứng khoán Việt tăng còn Pakistan giảm mạnh, ai mới xứng là thị trường mới nổi?

Một cuộc khủng hoảng chính trị đang leo thang ở Pakistan khiến người ta thắc mắc vì sao tháng trước, MSCI lại nâng hạng nước này trở thành một thị trường mới nổi (emerging market) trong khi vẫn xếp hạng thị trường cận biên (frontier market) đối với Việt Nam.

Dòng vốn hàng trăm triệu USD được hứa hẹn sẽ rót vào Pakistan đã không trở thành hiện thực kể từ khi nước này được nâng lên hạng thị trường mới nổi vào tháng 6/2017. Kể từ đó, chỉ số KSE100 Index của Pakistan giảm 13%, còn chỉ số VN-Index của Việt Nam tăng thêm 5%, ghi nhận mức tăng 17% từ đầu năm đến nay.

Chỉ số VN-Index của Việt Nam tăng 5%, trong khi Pakistan giảm 13% kể từ sau khi MSCI ra thông báo nâng hạng thị trường mới nổi đối với Pakistan. Ảnh: Bloomberg

Giới đầu tư có động thái chốt lời là một trong những lý do cho đợt sụt giảm của thị trường chứng khoán Pakistan. Thông thường, thị trường sẽ tăng điểm trong 18 tháng trước khi MSCI ra thông báo nâng hạng và dù đã giảm, song KSE100 hiện vẫn đang cao hơn 14% so với thời điểm MSCI ra thông báo thay đổi xếp hạng thị trường từ tháng 6/2016.

Pakistan từng chiếm tỷ lệ 8,9% trong chỉ số các thị trường cận biên của MSCI nhưng giờ chỉ chiếm 0,1% trong chỉ số các thị trường mới nổi. Kết quả là các quỹ đầu tư bị động của thị trường cận biên giảm vị thế của Pakistan trong khi các quỹ đầu tư thị trường mới nổi ít có động lực để mua vào cổ phiếu thị trường này.

Nhưng vấn đề của Pakistan không chỉ nằm ở dòng vốn đầu tư.

Cả Pakistan và Việt Nam đều neo đồng tiền của mỗi nước vào USD. Tuy nhiên, Việt Nam chứng kiến thặng dư tài khoản vãng lai còn Pakistan lại bị thâm hụt. Trong các đánh giá gần đây nhất, Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) ước tính tiền đồng của Việt Nam đang bị định giá thấp hơn 10,3%, còn đồng rupee của Pakistan đang bị định giá cao hơn 10-20%.

Với các nhà đầu tư quốc tế vốn xem MSCI như là một chỉ dấu đầu tư, một nước có đồng nội tệ chịu áp lực giảm giá là một nơi khá rủi ro cho hoạt động đầu tư.

Vào hôm 5/7, đồng rupee của Pakistan đã giảm 3,1%, mức giảm lớn nhất trong ngày trong vòng 9 năm qua. Ngân hàng trung ương của nước này cho biết đã phá giá đồng nội tệ giữa lúc các dấu hiệu căng thẳng kinh tế xuất hiện trước cuộc bầu cử năm sau. Một cuộc điều tra tham nhũng nhắm vào Thủ tướng Nawaz Sharif cũng đang làm e ngại các nhà đầu tư.

Một ngày sau đó, Sharif bổ nhiệm Tariq Bajwa, cựu thư ký tài chính và quan chức chính phủ, làm Thống đốc mới của Ngân hàng Nhà nước Pakistan. Cơ quan này khá phụ thuộc vào chính phủ, nhất là trong việc phát hành trái phiếu bằng đồng USD trên thị trường quốc tế để 'nuôi' ngân sách chính phủ nước này.

Đồng rupee của Pakistan đột ngột sụt giá 3,1% vào hôm 5/7. Ảnh: Bloomberg

Khi đánh giá xếp hạng thị trường cận biên hay mới nổi, MSCI thường chú ý tới tính thanh khoản của thị trường đó. Chính phủ Việt Nam vẫn đang nắm khá nhiều cổ phần của các doanh nghiệp niêm yết, trong khi chính phủ Pakistan lại tỏ ra kiên định hơn trong việc thoái vốn doanh nghiệp nhà nước, đơn cử là thương vụ bán cổ phần trị giá 1 tỷ USD tại ngân hàng lớn nhất nước này - Habib Bank. Tại Việt Nam, quy định về giới hạn sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài đồng nghĩa giới đầu tư nước ngoài chỉ được mua cổ phiếu trong một hạn ngạch nhất định.

Nhưng liệu định nghĩa về tính thanh khoản của MSCI có hợp lý? Ở Pakistan, chỉ có 19 cổ phiếu đạt giá trị giao dịch hằng ngày trên 1 triệu USD. Trong khi ở Việt Nam, có tới 45 cổ phiếu đáp ứng được tiêu chí này. Việt Nam cũng đang dần gỡ bỏ trần sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài. Điển hình là 'con gà đẻ trứng vàng' Vinamilk đã nâng trần room ngoại lên tối đa 100% một năm trước.

Và cũng đừng quên lịch sử đầy rắc rối của thị trường Pakistan. Pakistan đã nằm trong nhóm thị trường mới nổi khi thị trường chứng khoán của quốc gia Nam Á này ngừng giao dịch hoàn toàn giữa cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008, dẫn đến việc bị 'giáng' xuống thị trường cận biên trở lại. Tháng 3/2015, thị trường chứng khoán nước này giảm tới 10% chỉ trong vòng 5 ngày giao dịch, chỉ vì quỹ đầu tư Everest Capital có trụ sở Miami (Mỹ) rút khoản đầu tư trị giá 70 triệu USD để đặt cược vào đồng franc Thụy Sĩ.

Chứng khoán Pakistan ngừng giao dịch trong sự kiện black swan hồi năm 2008. Ảnh: Bloomberg

Sau đợt sụt giá gần đây, thị trường chứng khoán Pakistan nằm trong nhóm cổ phiếu có giá rẻ nhất châu Á với giá trị cổ phiếu so với thu nhập (P/E) chỉ ở mức 9 lần. Đây là mức tương đương với thời điểm thị trường này còn được xếp hạng cận biên. Nhưng trong một bài phân tích gần đây, Bloomberg đưa ra lời cảnh báo: mức định giá này vẫn còn cao hơn mức P/E ở 8,1 lần trong giai đoạn giảm đột ngột hồi tháng 3/2015. Nói cách khác, khả năng một sự cố tưởng chừng như không thể xảy ra lại hoàn toàn có thể (black swan).

Trong khi chờ đợi các phán quyết về vụ tham những của Thủ tướng Pakistan, ở thời điểm đồng rupee yếu và giới đầu tư nước ngoài hoài nghi như lức này, thị trường cận biên Việt Nam lại được xem là nơi an toàn hơn nhiều so với những điều không thể lường trước được ở Pakistan.

Trường Văn

Nguồn Bloomberg