Hàng trăm triệu USD không có người kế thừa ở Nhật

Trong một căn hộ 3 phòng ở Khu Edogawa phía đông Tokyo, vật dụng của người chủ quá cố vẫn còn ở khắp mọi nơi: những bức ảnh gia đình ố vàng, một chiếc máy sấy tóc đen bám bụi, các tờ tiền 100 yen cũ, hay những chồng giấy tờ, tạp chí và sách.

Các nhân viên của công ty vệ sinh có tên là Bxia đang lọc số đồ đạc đó và đóng gói chúng vào các hộp carton. Được biết, một phụ nữ 76 tuổi vừa qua đời một mình tại đây, và chỉ được phát hiện sau vài tháng. Các nhân viên đã sắp xếp đồ đạc dựa trên giấy hướng dẫn do con gái của chủ hộ để lại. 

Theo đó, họ được yêu cầu lưu giữ "tiền mặt, đồ có giá trị, tài liệu quan trọng, dây thắt lưng kimono, phụ kiện kimono và đồ gỗ sơn mài". Mọi thứ khác sẽ được xếp vào các xe tải đỗ bên ngoài và sẽ được tiêu hủy hoặc đưa đến các trung tâm tái chế và bán cho người mua ở nước ngoài. Đối với công việc kéo dài 2 ngày này, hóa đơn của khách hàng sẽ lên tới 505.000 yen (khoảng 3.520 USD).

"Chúng tôi rất bận rộn với các yêu cầu tương tự", bà Miwa Yuzawa, Chủ tịch của công ty có trụ sở tại Tokyo, vừa nói vừa cho thấy lịch làm việc dày đặc của mình. "Có rất nhiều người già qua đời, thường là qua đời một mình, và những người khác không có thời gian hoặc sức lực để xem qua tài sản của họ", bà chia sẻ.

Bà Miwa Yuzawa, Chủ tịch của Bxia, một công ty chuyên phân loại đồ đạc của người quá cố, một doanh nghiệp có nhu cầu cao ở quốc gia có tỉ lệ tử vong cao hơn tỉ lệ sinh. Ảnh: Alex KT Martin.

Tại một quốc gia có tốc độ già hóa nhanh, việc phân loại tài sản của người đã mất là một ngành kinh doanh đang chứng kiến nhu cầu tăng cao, đồng thời cũng dẫn đến cơn ác mộng về mặt hành chính khi ít hoặc không có người thân xung quanh để nhận quyền thừa kế.

Theo một cuộc điều tra dân số quốc gia từ năm 2020, có 21,1 triệu hộ gia đình chỉ có một người ở Nhật, tăng 14,8% so với cuộc điều tra trước đó vào năm 2015. Trong số đó, gần 1/3, tức là 6,72 triệu người, là các hộ gia đình có một người già tuổi 65 trở lên.

Trong khi đó, số lượng kết hôn đạt 519.823 cuộc vào năm 2022, giảm 35% so với năm 2000. Một cuộc khảo sát của chính phủ từ năm 2021 cũng cho thấy, có 17,3% nam giới và 14,6% phụ nữ trong độ tuổi từ 18-34 nói rằng họ không có ý định kết hôn cả đời, cho thấy rằng số hộ gia đình chỉ có một người sẽ tiếp tục tăng lên trong những năm tới.

Bà Yuko Takeuchi, một luật sư chuyên về luật thừa kế, cho biết: “Về mặt pháp lý, khi người qua đời không để lại di chúc, họ hàng xa như cháu gái và cháu trai đều có thể được coi là người thừa kế. Nhưng khi không có người thừa kế và không có di chúc để lại, tòa án gia đình có thể chỉ định một "người quản lý thừa kế" để xử lý tài sản nếu có bên liên quan yêu cầu”.

Sau đó, người quản lý này sẽ nộp mọi khoản thuế hoặc hóa đơn mà người quá cố chưa thanh toán và đảm bảo rằng người đã khuất không có người thừa kế trước khi chuyển tài sản còn lại cho chính quyền.

“Nhưng không phải tất cả tài sản không có người thừa kế đều được giải quyết theo cách này, vì quá trình này đòi hỏi nhiều thời gian và tiền bạc”, luật sư Takeuchi nói.

“Vì vậy, trên thực tế, có thể có khá nhiều trường hợp tài sản của người quá cố bị mắc kẹt, bao gồm cả các tài khoản ngân hàng không hoạt động”, bà Takeuchi cho hay, đề cập đến các khoản tiền gửi không được sử dụng trong 10 năm hoặc lâu hơn.

Mỗi năm, số tài khoản ngân hàng không hoạt động có trị giá khoảng 120 tỉ yen. Tuy nhiên, theo luật mới, chính quyền được phép sử dụng nguồn tiền này để hỗ trợ các tổ chức phi lợi nhuận. Ngày 21/6, Quốc hội Nhật đã thông qua luật sửa đổi, mở đường cho các khoản tiền này được đầu tư vào các công ty khởi nghiệp vì lợi ích cộng đồng. Trong khi đó, việc xử lý tài sản vật chất, bao gồm căn hộ và nhà ở, lại “khá khó khăn”, bà Takeuchi nói.

Rải rác khắp Tokyo là hàng trăm nhà ở xã hội do thành phố quản lý. Nhiều ngôi nhà trong số này được Nhật xây dựng sau Thế chiến II để giải quyết tình trạng thiếu nhà ở.

Sau sự bùng nổ của bong bóng bất động sản vào đầu những năm 1990 và sự suy thoái kinh tế sau đó, những ngôi nhà này chủ yếu cho người già, người có thu nhập thấp và người khuyết tật thuê.

Theo ông Yoshio Nakagawa, Giám đốc Phòng Quản lý nhà ở đô thị tại Tokyo, hiện có khoảng 251.000 căn hộ như vậy. Và tác động của tình trạng già hóa dân số ở đây đặc biệt nghiêm trọng. Tính đến ngày 31/3 năm ngoái, có 52.886 hộ (khoảng 24,9%) trong số các nhà ở xã hội có người từ 75 tuổi trở lên sống một mình.

Trong khi đó, số lượng kodokushi (những cái chết cô độc) tăng đột biến khi những người sống một mình, giống như cụ bà 76 tuổi ở phường Edogawa, được tìm thấy đã qua đời trong nhà của họ, sau nhiều ngày, nhiều tuần hoặc thậm chí vài tháng mới được phát hiện.

Có 580 trường hợp như vậy trong năm tài chính 2019 và trong năm tài chính 2021, con số đó là 675. Điều đó có nghĩa là mỗi ngày có gần 2 người chết cô độc trong các căn hộ thuộc sở hữu của thành phố này. Việc phải xử lý tài sản của họ để lại trở thành vấn đề gây đau đầu.

Có thể bạn quan tâm:

 Ấn Độ từng bước xây dựng kỷ nguyên sản xuất mới

Nguồn The Japan Times