Tìm tỉ USD trong thị trường giải mã gen

So với các phương pháp như sinh trắc vân tay thì xét nghiệm ADN có tính khách quan, chính xác vượt trội hơn. Các nghiên cứu đã chứng minh, phương pháp giám định ADN có mức độ chính xác lên đến 95%.

Ai cũng muốn biết bí mật của gen
Các nhà khoa học nghiên cứu sâu hơn về giải mã gen và tìm cách đưa giá thành của dịch vụ giải mã gen về mức bình dân hơn (trên dưới 100-800 USD/người). Theo đó, giải mã gen còn được sử dụng theo cách thương mại, để người dân có cơ hội tìm hiểu khả năng, nhu cầu, hiện trạng, sức khỏe bản thân. 

Theo Global Market Insights (Mỹ), ước tính giá trị toàn cầu của thị trường này có thể đạt 22 tỉ USD vào năm 2024 và đang rất phát triển. Công ty Tư vấn EO Intelligence dự đoán, đến năm 2022, thị trường dịch vụ xét nghiệm gen ở Trung Quốc, chi riêng trong phân khúc đoán biết trí tuệ của trẻ có thể đạt đến 405 triệu USD.

Thực tế, giải mã gen cho nhiều ích lợi chứ không chỉ dùng để xác định nguồn gốc, huyết thống hay đoán biết tài năng trẻ. Theo Tiến sĩ Cao Anh Tuấn, CEO Công ty Genetica®, giải mã gen có thể hỗ trợ khách hàng trong việc lập kế hoạch nuôi dưỡng và giáo dục trẻ em, cá nhân hóa kế hoạch dinh dưỡng, tập luyện cũng như phát hiện các bất thường về gen, phòng ngừa những căn bệnh tiềm ẩn (ung thư, đột quỵ, tiểu đường...).
Theo Cơ quan Phôi học và Sinh sản người (HFEA), đã có hàng chục triệu người sử dụng bộ xét nghiệm phân tích ADN. Ngoài ra, các hãng còn có thể bán dữ liệu, với sự đồng ý từ khách hàng. Đơn cử, năm 2018 Công ty 23andMe (Mỹ) đã kiếm được khoảng 130 triệu USD từ việc bán quyền truy cập cho bộ dữ liệu chứa khoảng 1 triệu kiểu gen. 

Vì thế, cũng năm 2018, GSK đã quyết định đầu tư 300 triệu USD vào 23andMe để hợp tác phát triển thuốc độc quyền liên quan đến di truyền học. Hay Công ty Dược phẩm Roche cũng đã chi 4,3 tỉ USD mua lại 2 công ty trong lĩnh vực dữ liệu ung thư là Foundation Medicine và Flatiron Health (Mỹ). 
Đến nay, làn sóng này đang dịch chuyển sang châu Á khi nhiều nơi như Trung Quốc, Hàn Quốc, Đài Loan… đã thiết lập các trung tâm giải mã gen lớn.

Gen người Việt trong bản đồ gen thế giới 
Tại Việt Nam, dịch vụ về gen còn khá mới mẻ và chỉ thực sự được chú ý từ 2 năm nay. Dù vậy, thị trường phân tích, giải mã gen kịp ghi nhận sự hiện diện của các tên tuổi như Genetica®, Gentis, Sitragene, Gene Solutions... Ngoài ra, một số bệnh viện và các công ty cũng dấn bước vào mảng xét nghiệm ADN huyết thống như Medlatec, Genlab...

Biển quảng cáo dịch vụ Genetica tại TP.HCM. Ảnh: Quý Hòa

Gentis được xem là tên tuổi tham gia thị trường sớm nhất (năm 2010). Ban đầu, Gentis chủ yếu chỉ xét nghiệm ADN huyết thống và một số tác nhân gây bệnh ở người như vi khuẩn, virus. Đến nay, Gentis đã có thể giải trình tự toàn bộ chuỗi gen người với công suất gần 2.000 mẫu/ngày. Ông Trần Quốc Quân, CEO Gentis, hy vọng về lâu dài Công ty có thể giải mã gen để tìm ra các bệnh hay gặp trong 1.000 bệnh được coi là bệnh hiếm, tiến tới sàng lọc phát hiện toàn bộ các bệnh trong 10.000 bệnh liên quan đến gen. 

Với Genetica®, thế mạnh là giải mã gen kết hợp với trí tuệ nhân tạo. Genetica® sở hữu con chip giải mã gen riêng, được chứng nhận bởi IIumina (tổ chức giải mã gen số 1 thế giới), có khả năng xử lý hơn 5.700 mẫu/tuần. Công ty chỉ cần thu thập, bảo quản mẫu nước bọt của khách hàng bằng bộ dụng cụ chuyên dụng.

Sau đó, Genetica® sẽ phân tích, giải mã gen tại chính phòng thí nghiệm của Công ty ở Mỹ. Sắp tới, khi Genetica® hoàn tất đầu tư và đưa vào vận hành phòng thí nghiệm theo tiêu chuẩn Mỹ tại Việt Nam, quy trình và thời gian trả kết quả sẽ càng được rút ngắn. 

Genetica® đặt mục tiêu phục vụ cho 10% dân số ở Việt  Nam, chưa kể đến các khách hàng ở khu vực Đông Nam Á, châu Á. Phân khúc Genetica® tập trung sẽ là giải mã gen cho trẻ em để bố mẹ biết cách nuôi dưỡng và đào tạo con mình hiệu quả nhất. Xa hơn, theo Tiến sĩ Cao Anh Tuấn, Genetica® mong muốn giải mã gen không chỉ dùng để chữa trị bệnh tật mà còn nâng cao chất lượng cuộc sống. 

Để ngành phân tích di truyền phát triển tại Việt Nam, theo ông Cao Anh Tuấn, người dân cần được hướng dẫn, phổ biến kiến thức về gen. Ngoài ra, mỗi quốc gia, khu vực đều có những đặc điểm hệ gen chuyên biệt, cần bộ giải mã gen riêng mới cho kết quả chính xác.

Đó là lý do Genetica® đã và đang nghiên cứu cũng như cung cấp dịch vụ giải mã gen dành riêng cho người châu Á. Điều này không chỉ giúp Công ty đạt đến mục tiêu mang hệ gen của người Việt nói riêng và người châu Á nói chung vào bản đồ gen thế giới, mà còn giúp tạo cơ sở dữ liệu cho các công trình nghiên cứu cộng đồng về sau. 

Cùng mục đích tương tự, Viện Nghiên cứu Dữ liệu lớn thuộc VinTech (Tập đoàn Vingroup) từng công bố dự án Xây dựng cơ sở dữ liệu hệ biến dị di truyền của người Việt với mức đầu tư lên tới 4,5 triệu USD. Hay mới đây hơn, Viện Nghiên cứu hệ gen, thuộc Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam đã thực hiện đề tài “Giải trình tự và xây dựng hoàn chỉnh hệ gen người Việt Nam đầu tiên”. Dù vậy, ông Nông Văn Hải, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu hệ gen, thừa nhận “đây là một vấn đề cực kỳ phức tạp”.

Gen chỉ là một trong nhiều yếu tố liên quan đến rủi ro mắc bệnh hay những vấn đề khác của con người. Đó là lý do Cơ quan Quản lý Dược phẩm và Thực phẩm Mỹ (FDA) tuy cho phép 23andMe tiếp tục phân tích ADN sức khỏe, nhưng giới hạn ở một số bệnh cũng như một số đột biến gen. Người dân cũng được khuyên nên xem bảng phân tích gen như giải pháp hiểu thêm bản thân, để có cách sống phù hợp, hài hòa, thay vì xem đó như lá số tử vi dựa trên thông tin khoa học.