Tổng thống Pháp nâng hạng Huân chương Bắc đẩu Bội tinh cho hai nhà khoa học gốc Việt

Nhân dịp Quốc khánh Cộng hòa Pháp 14/7/2025, Tổng thống Emmanuel Macron đã ký sắc lệnh nâng hạng Huân chương Bắc đẩu Bội tinh từ bậc Hiệp sĩ (Chevalier) lên bậc Sĩ quan (Officier) cho vợ chồng Giáo sư Trần Thanh Vân và Giáo sư Lê Kim Ngọc - hai nhà khoa học Pháp gốc Việt có nhiều đóng góp to lớn trong lĩnh vực khoa học, giáo dục và hoạt động thiện nguyện hướng về quê hương.

Đây là phần thưởng cao quý nhất của Nhà nước Pháp trao tặng cho những cá nhân có đóng góp nổi bật trong lĩnh vực quân sự hoặc dân sự. Huân chương Bắc đẩu Bội tinh gồm năm bậc, và việc thăng hạng từ Hiệp sĩ lên Sĩ quan là sự ghi nhận đặc biệt từ Nhà nước Pháp đối với hành trình dài bền bỉ, cống hiến không mệt mỏi của hai nhà khoa học.

Đại sứ quán Pháp tại Việt Nam khẳng định: “Đây là sự ghi nhận xứng đáng dành cho hai nhà khoa học lớn người Pháp gốc Việt, những người đã cống hiến nhiều thập kỷ để giúp đỡ trẻ em Việt Nam, tăng cường mối quan hệ giữa hai nước và hỗ trợ các nhà khoa học Việt Nam hội nhập trên trường quốc tế”.

Lời tri ân từ Việt Nam

Ngay sau khi có thông tin chính thức, ngày 17/7/2025, Thứ trưởng Ngoại giao
Lê Thị Thu Hằng đã thay mặt Bộ Ngoại giao và trên cương vị cá nhân gửi thư chúc mừng tới hai Giáo sư.

Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Lê Thị Thu Hằng gửi thư chúc mừng hai Giáo sư (Ảnh: Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài)

Trong thư, Thứ trưởng nhấn mạnh: “Sự thăng hạng Huân chương cao quý này không chỉ là sự ghi nhận xứng đáng cho hành trình bền bỉ, cống hiến không mệt mỏi của hai Giáo sư đối với khoa học và thế hệ trẻ, mà còn là niềm tự hào chung của cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài và quê hương Việt Nam”.

Bà cũng ghi nhận những đóng góp nổi bật và lâu dài của hai Giáo sư trong suốt nhiều thập kỷ qua. Không chỉ khẳng định vị thế trong giới khoa học quốc tế, hai Giáo sư còn thể hiện tinh thần gắn bó sâu sắc với quê hương thông qua nhiều hoạt động thiết thực: tổ chức các hội nghị khoa học quốc tế, sáng lập Trung tâm Quốc tế Khoa học và Giáo dục liên ngành (ICISE), triển khai các chương trình học bổng và hỗ trợ trẻ em có hoàn cảnh khó khăn.

“Những ai từng dự các buổi lễ trao học bổng Odon Vallet do hai Bác tổ chức đều vô cùng xúc động trước tấm lòng vàng của hai Bác đối với thế hệ trẻ, tương lai của đất nước. Những cơ hội do Quỹ học bổng đem lại đã truyền cảm hứng cho hàng ngàn học sinh, sinh viên từ các vùng miền Tổ quốc”, Thứ trưởng viết trong thư.

Thứ trưởng Lê Thị Thu Hằng khẳng định, Bộ Ngoại giao sẽ tiếp tục đồng hành cùng hai Giáo sư trên hành trình đầy ý nghĩa này, phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành và địa phương để lan tỏa giá trị của tri thức, hỗ trợ nền khoa học và giáo dục Việt Nam phát triển, hội nhập, đóng góp vào Kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Những người gieo mầm tri thức

Năm nay, Giáo sư Trần Thanh Vân và Giáo sư Lê Kim Ngọc đều tròn 91 tuổi. Trong suốt cuộc đời hoạt động khoa học và thiện nguyện, cả hai đã luôn hướng trái tim về quê hương, đồng hành với Việt Nam trong hành trình phát triển và hội nhập quốc tế.

Giáo sư Trần Thanh Vân (tên Pháp là Jean Trần Thanh Vân), sinh tại Quảng Bình (nay là Quảng Trị), rời Việt Nam sang Pháp du học từ năm 1953 khi mới 16 tuổi. Ông là nhà vật lý lý thuyết nổi tiếng trong lĩnh vực vật lý hạt cơ bản, từng được Hội Vật lý Mỹ trao Huy chương Tate vào năm 2012 - một trong những giải thưởng cao quý của ngành vật lý, dành cho những người có công thúc đẩy hợp tác khoa học quốc tế.

Giáo sư Lê Kim Ngọc, người bạn đời, đồng thời là người bạn đồng hành của Giáo sư Vân sinh ra tại Vĩnh Long. Cũng năm 1953, bà sang Pháp theo học tại Đại học Sorbonne (Paris) và tốt nghiệp hạng ưu ngành Khoa học tự nhiên. Sau đó, bà trở thành nghiên cứu sinh tại Trung tâm Quốc gia Nghiên cứu Khoa học (CNRS) - một trong những trung tâm nghiên cứu lớn và uy tín nhất nước Pháp. Công trình “Lát mỏng tế bào” của bà được đánh giá là mang ý nghĩa tiên phong, mở ra giai đoạn phát triển mới trong công nghệ sinh học thực vật.

Không chỉ dừng lại ở hoạt động chuyên môn, hai Giáo sư đã không ngừng nỗ lực kết nối cộng đồng khoa học quốc tế với Việt Nam. Năm 1993, Giáo sư Trần Thanh Vân thành lập Hội Khoa học “Gặp gỡ Việt Nam”, tổ chức quy tụ các nhà khoa học danh tiếng khắp thế giới đến Việt Nam trao đổi học thuật, truyền cảm hứng cho thế hệ trẻ.

Đặc biệt, năm 2013, Trung tâm Quốc tế Khoa học và Giáo dục liên ngành (ICISE) tại TP. Quy Nhơn (Bình Định) - công trình tâm huyết do Giáo sư Trần Thanh Vân sáng lập chính thức đi vào hoạt động. ICISE trở thành địa chỉ uy tín, cầu nối giữa sinh viên, nhà khoa học trẻ châu Á và giới nghiên cứu quốc tế. Đến nay, trung tâm đã tổ chức gần 200 hội nghị khoa học quốc tế chất lượng cao và hơn 45 trường học chuyên đề, thu hút khoảng 12.000 nhà khoa học đến từ 40 quốc gia và vùng lãnh thổ.

Không chỉ chú trọng vào nghiên cứu, hai Giáo sư còn dành tâm huyết để hỗ trợ giáo dục phổ thông. Thông qua Quỹ học bổng Odon Vallet, họ đã giúp đỡ hàng ngàn học sinh, sinh viên Việt Nam – đặc biệt là những em có hoàn cảnh khó khăn – tiếp cận giáo dục chất lượng, từ đó mở rộng cơ hội phát triển bản thân và đóng góp cho xã hội.

Trên hành trình khoa học và nhân ái kéo dài hơn nửa thế kỷ, vợ chồng Giáo sư Trần Thanh Vân - Lê Kim Ngọc đã không chỉ trở thành biểu tượng tri thức trong giới học thuật quốc tế, mà còn là hình mẫu về sự dấn thân, lòng nhân hậu và tình yêu quê hương tha thiết.

Việc thăng hạng Huân chương Bắc đẩu Bội tinh lần này là sự ghi nhận xứng đáng từ Nhà nước Pháp, đồng thời là niềm tự hào sâu sắc đối với cộng đồng người Việt toàn cầu. Hình ảnh hai nhà khoa học tóc bạc, lặng lẽ nhưng kiên định trên con đường tri thức, vì thế hệ trẻ, vì tương lai Việt Nam, sẽ mãi là ngọn lửa truyền cảm hứng cho bao thế hệ.