Doping đầu tư công

Giải ngân vốn đầu tư công 2 tháng đầu năm 2025 chỉ đạt 6,9% kế hoạch, thấp hơn cùng kỳ năm 2024. Nhiều bộ, ngành, địa phương chưa giải ngân hoặc giải ngân rất thấp. Con số này được đặt ra trong bối cảnh Quốc hội thông qua phương án bổ sung tăng đầu tư công năm 2025 từ mức 6% GDP lên 7% GDP vào tuần trước, đồng thời nâng mục tiêu tăng trưởng GDP năm 2025 từ 7% lên 8%. Việc tăng chi tiêu dự kiến thêm 1% GDP cho các dự án cơ sở hạ tầng giải các bài toán quan trọng: giúp Việt Nam đạt được mục tiêu tăng trưởng GDP, cũng như hỗ trợ triển vọng tăng trưởng dài hạn và thu hút dòng vốn FDI vào Việt Nam.

Kế hoạch đầu tư công năm nay sẽ được tăng lên 36 tỉ USD và tăng gần 40% so với năm 2024. Điều này được kỳ vọng sẽ bù đắp cho yếu tố bất lợi có thể ảnh hưởng đến tăng trưởng GDP năm nay khi tăng trưởng xuất khẩu sang Mỹ được dự báo chậm lại sau mức tăng ấn tượng 23% trong năm 2024. “Chỉ cần mức tăng trưởng tiêu dùng bình quân 10-12%, kết hợp với đà tăng từ đầu tư, nền kinh tế hoàn toàn có thể đạt tốc độ tăng trưởng GDP 2 con số”, Tiến sĩ Lê Anh Tuấn, Giám đốc Đầu tư Dragon Capital, nhận định.

Có thể thấy sự sốt ruột của Chính phủ khi ngay từ đầu năm đã nỗ lực thúc đẩy các dự án đầu tư công trên cả nước. Đó là việc khởi xướng/phê duyệt chủ trương đầu tư của một số dự án lớn, bao gồm tuyến đường sắt cao tốc Bắc - Nam trị giá 67 tỉ USD và tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng trị giá 8 tỉ USD. Chính phủ cũng ban hành 3 luật quan trọng vào tháng trước nhằm đẩy nhanh quá trình phê duyệt dự án, đơn giản hóa việc phân bổ đầu tư và thúc đẩy khu vực tư nhân tham gia nhiều hơn vào các dự án cơ sở hạ tầng...

Hơn 80% chi tiêu dự kiến cho đầu tư công năm nay được phân bổ cho việc cải thiện mạng lưới giao thông và hoạt động sản xuất, phân phối điện của Việt Nam. Theo ông Michael Kokalari, CFA, Giám đốc Phân tích Kinh tế Vĩ mô và Nghiên cứu Thị trường VinaCapital, Việt Nam có nguồn lực dồi dào để tăng cường chi tiêu đầu tư công, trong đó nợ Chính phủ thấp hơn mức 40% GDP và ước tính ngân sách chưa giải ngân có thể lên đến 40 tỉ USD. Nút thắt chính trong việc đẩy mạnh giải ngân đầu tư công (hoặc có thể đạt tới mục tiêu đặt ra hằng năm) là các khó khăn về cơ chế chính sách trong quá trình phê duyệt và phát triển những dự án có quy mô lớn.

Tuy nhiên, nhiều đánh giá cho thấy, gia tăng đầu tư công có thể làm tăng tổng cầu của nền kinh tế, có thể làm giá các yếu tố đầu vào này tăng cao, kéo theo chi phí sản xuất của các ngành khác cũng tăng, gây ra lạm phát chi phí đẩy. Điển hình như trong giai đoạn 2009-2013, nhằm đối phó với tác động của khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008, Việt Nam đã triển khai gói kích thích kinh tế quy mô lớn (tương đương gần 9% GDP năm 2009) chủ yếu thông qua đầu tư công, kéo theo tăng trưởng tín dụng lên 37,7% năm 2009. Tuy nhiên, tốc độ mở rộng tín dụng và cung tiền quá nhanh, kết hợp với hiệu quả đầu tư không cao, đã thúc đẩy lạm phát tăng mạnh, đặc biệt năm 2011 lên tới 18,13% - mức cao kỷ lục trong khu vực.

Đầu tư công thường đi kèm với thâm hụt ngân sách, đòi hỏi Chính phủ phải huy động vốn thông qua phát hành trái phiếu hoặc vay nợ. Nếu vay nợ trong nước quá nhiều, lãi suất có thể tăng, làm giảm đầu tư tư nhân. Mặt khác, kỳ vọng về tác động cộng hưởng từ việc sử dụng chính sách tiền tệ mở rộng để thúc đẩy tiêu dùng nội địa, kết hợp với chính sách tài khóa mở rộng để thúc đẩy đầu tư vào các dự án công sẽ gây sức ép làm tăng lạm phát khi lượng tiền lớn lưu thông trong nền kinh tế. Bên cạnh đó, với nhu cầu nguồn cung tiền hơn 4 triệu tỉ đồng, dự kiến có lượng tiền được bơm ra mạnh cho nền kinh tế, khiến áp lực tỉ giá lên cao.

Do đó, Chính phủ cần có các biện pháp điều hành kinh tế vĩ mô hiệu quả, kết hợp hài hòa giữa chính sách tài khóa và chính sách tiền tệ. Đồng thời phải đảm bảo mỗi đồng vốn được đầu tư đạt hiệu quả cao thì lạm phát sẽ càng được kiềm chế. Hiện hệ số ICOR (hiệu quả vốn đầu tư) tại Việt Nam khoảng ở mức 6. Theo chuyên gia của Dragon Capital, bài học từ các quốc gia như Nhật, Hàn Quốc và Trung Quốc cho thấy, để đạt được mục tiêu tăng trưởng cao mà Việt Nam đặt ra, ICOR cần nằm trong ngưỡng 2-4.

Muốn vậy, cần tăng chất lượng đầu tư, tập trung vào các dự án hiệu quả kinh tế cao, tránh dàn trải đầu tư; tăng cường quản lý dự án để giảm tổn thất, lãng phí và đảm bảo tiến độ thi công; phát triển nguồn nhân lực; ứng dụng các công nghệ cao.