Thanh long vào bản đồ Clean Beauty

Câu chuyện của Đoàn Thị Kiều Vân, người sáng lập thương hiệu mỹ phẩm thuần chay BIOQ, bắt đầu từ những chiếc vỏ thanh long bị vứt bỏ ở Bình Thuận.

Khởi nguồn từ một cuộc giải cứu

Năm 2020, sau đại dịch COVID-19, những lời kêu gọi giải cứu thanh long tràn ngập khắp nơi khi nông dân đối mặt với tình trạng được mùa nhưng mất giá. Với tấm bằng hóa học và kinh nghiệm nghiên cứu nguyên vật liệu tại một tập đoàn mỹ phẩm lớn của Thái Lan, Đoàn Thị Kiều Vân, CEO Công ty Trách nhiệm Hữu hạn Mỹ phẩm VTCOS, không thể đứng nhìn. Cô nhận ra một thách thức: liệu có thể biến nông sản này thành một sản phẩm bền vững hơn, thay vì những xu hướng nhất thời như mì tôm hay bánh mì thanh long.

“Mỗi năm, tôi đều tham dự hội nghị quốc tế tại Thái Lan, nơi các nhà cung cấp từ châu Âu, Nhật, Trung Quốc cùng chia sẻ xu hướng mỹ phẩm của thế giới. Những chuyến đi đó cho tôi nền tảng để hiểu rằng, đằng sau một lọ mỹ phẩm đẹp là cả một hệ sinh thái nghiên cứu nghiêm túc”, Vân nói. Nhưng hành trình thử nghiệm không hề dễ dàng. Ban đầu, Vân thất bại với ruột thanh long do lượng glucose cao, dễ lên men và khó kiểm soát. Cô chuyển hướng, tìm kiếm các nghiên cứu quốc tế về chiết xuất phụ phẩm như vỏ cam hay hạt vải.

Sau 3 tháng nghiên cứu chuyên sâu, một khám phá quan trọng đã đến: vỏ thanh long chứa pectin, một hoạt chất tương tự hyaluronic acid, có khả năng giữ nước, cấp ẩm, còn giúp ổn định cấu trúc mỹ phẩm. “Pectin giúp dưỡng ẩm và phục hồi da. Tôi nhận ra mình đang cầm trong tay một nguyên liệu có giá trị”, Vân chia sẻ.

Thay vì vỏ ruột đỏ, Vân chọn vỏ thanh long ruột trắng vì độ ổn định cao hơn, dễ bảo quản và giúp tiết kiệm chi phí công nghệ. Cô ký kết thu mua nguyên liệu đầu vào bền vững, có chứng nhận hữu cơ, với giá vỏ thanh long từ 3.000-5.000 đồng/kg, sau khi phần ruột đã được tận dụng. Năm 2023, sản phẩm đầu tiên từ vỏ thanh long - mặt nạ dưỡng da - đã ra đời, mở đầu cho thương hiệu mỹ phẩm thuần chay BIOQ.

Thế hệ tiêu dùng có trách nhiệm

Mỹ phẩm thuần chay (vegan cosmetics) đang là một xu hướng toàn cầu rõ rệt. Mỹ phẩm thuần chay cam kết loại bỏ hoàn toàn các thành phần có nguồn gốc động vật (như sáp ong, collagen, lanolin từ lông cừu) và không thử nghiệm trên động vật (cruelty-free). Theo Fortune Business Insights, thị trường này được định giá khoảng 19,21 tỉ USD vào năm 2024 và dự báo đạt 32,56 tỉ USD vào năm 2032. Tại Việt Nam, theo IMARC, thị trường cũng đang mở rộng, dự kiến đạt 198,56 triệu USD vào năm 2033.

Những con số này cho thấy hướng đi của BIOQ đang cùng nhịp với xu hướng chung toàn cầu về sản phẩm an toàn, bền vững. Tuy nhiên, chiến lược của Vân không phải là chạy đua thị phần, mà là xây dựng niềm tin vào giá trị xã hội và chất lượng. Cô hướng đến những khách hàng có cân nhắc lựa chọn, đặc biệt là thế hệ trẻ Gen Z. Gen Z và Millennials không chỉ mua sắm vì hiệu quả mà còn vì sự minh bạch và trách nhiệm xã hội của thương hiệu. Lựa chọn một thỏi son hay kem dưỡng lúc này là một tuyên ngôn cá nhân về lối sống bền vững và nhân đạo. 

“Các bạn Gen Z hiện nay sống theo cách có trách nhiệm, muốn sống có ích. Đó cũng là một trong những thế hệ tôi muốn hướng đến để phát triển sản phẩm”, cô nói.

Dự án của Vân đã được ghi nhận qua nhiều giải thưởng khởi nghiệp quan trọng như Ươm tạo Đàn Sếu khởi nghiệp Đất Sen Hồng (năm 2023), giải Nhất cuộc thi Phụ nữ khởi nghiệp sáng tạo - chuyển đổi xanh (8/2024), cuộc thi Khởi nghiệp Xanh 2025. 

Nguyên liệu quê hương và thị trường toàn cầu 

Xu hướng “làm đẹp sạch” (clean beauty) đang định nghĩa lại sự an toàn trong ngành mỹ phẩm. Nó thúc đẩy các thương hiệu loại bỏ hàng ngàn hóa chất độc hại bị nghi ngờ (như paraben, phthalates, sulfates) khỏi công thức. 

Trên thế giới, công nghệ giúp truy xuất nguồn gốc nguyên liệu từ nông trại đến tay người dùng, đảm bảo tính bền vững và đạo đức. Đây chính là điểm mạnh của các thương hiệu mỹ phẩm thuần chay khai thác nông sản địa phương, khi họ có thể kiểm soát chất lượng đầu vào ngay từ vườn cây. Đây tiếp tục sẽ là hành trình mà BIOQ chinh phục.

Mục tiêu lớn nhất của Vân là đưa mỹ phẩm thuần chay làm từ nông sản Việt lên các sàn thương mại quốc tế như Amazon, hướng tới người Việt xa xứ và mở rộng sang các thị trường khác. “Tôi muốn thế giới biết đến Việt Nam không phải qua những đợt giải cứu nông sản, mà qua những sản phẩm Việt làm từ phụ phẩm nông nghiệp trở thành mỹ phẩm”, Vân ấp ủ.

Việt Nam sở hữu nguồn nguyên liệu thực vật vô cùng phong phú, từ các loại trái cây nhiệt đới (thanh long, bơ, dừa, gấc) đến dược liệu quý (nghệ, trà xanh, rau má). Điều này cho phép những nhà sản xuất mỹ phẩm khai thác các hoạt chất độc đáo, tạo ra sự khác biệt so với những sản phẩm dựa trên công thức cơ bản của phương Tây. Các thương hiệu mỹ phẩm của Việt Nam có khả năng phát triển công thức phù hợp hơn với đặc điểm khí hậu và làn da châu Á. Hơn nữa, việc tối ưu hóa chuỗi cung ứng nguyên liệu tại chỗ giúp họ có thể đưa ra mức giá cạnh tranh hơn so với các sản phẩm nhập khẩu.

Tất nhiên, thị trường Việt Nam cũng đang đối mặt với thách thức cạnh tranh gay gắt từ các thương hiệu quốc tế và nhu cầu cấp thiết về việc nâng cao chứng nhận chất lượng quốc tế để đảm bảo niềm tin cho người tiêu dùng trong nước và mở rộng thị phần xuất khẩu. 

Với niềm tin rằng “khi đủ mạnh, mang sản phẩm bước ra thế giới bằng nguyên liệu của quê hương”, câu chuyện của vỏ thanh long và BIOQ đang vẽ nên một hình ảnh mới: nông sản Việt Nam có thể tạo ra giá trị công nghệ cao và bền vững trên bản đồ mỹ phẩm toàn cầu.