Danh xưng Thành phố điện ảnh

UNESCO vừa ghi danh TP.HCM là Thành phố Sáng tạo Toàn cầu trong lĩnh vực điện ảnh, thành viên của Mạng lưới Các thành phố Sáng tạo UNESCO (UCCN). Cùng thời điểm này, nhiều sự kiện điện ảnh đáng chú ý đã diễn ra tại TP.HCM. Trong đó, nổi bật là Gala điện ảnh Hong Kong lần đầu đến Việt Nam với sự xuất hiện của 2 ngôi sao nổi tiếng Cổ Thiên Lạc và Hồng Kim Bảo. 

“Chúng tôi từng quay ở nhiều nước Đông Nam Á nhưng ở Việt Nam thì chưa. Hy vọng tương lai sẽ có những dự án chung”, diễn viên Hồng Kim Bảo chia sẻ. Diễn viên Cổ Thiên Lạc cũng cho biết: “Thời gian tới, chúng tôi có dự định gặp gỡ các đạo diễn, diễn viên ở Việt Nam để tìm cơ hội hợp tác”.

Nhiều năm qua, TP.HCM đã là thị trường điện ảnh lớn nhất cả nước, chiếm khoảng 40% doanh thu phòng vé, với hệ thống rạp chiếu phim đông đảo (10 hệ thống, 52 cụm rạp, 295 phòng chiếu). Đây là nền tảng vững chắc để thu hút các dự án phim khu vực. Bên cạnh đó, Thành phố có nguồn lực dồi dào để trở thành một phim trường của khu vực khi quy tụ 935 doanh nghiệp điện ảnh với gần 10.000 lao động và doanh thu khoảng 500 triệu USD/năm.

Nay với danh hiệu “Thành phố điện ảnh”, TP.HCM sẽ tiếp tục tạo đòn bẩy thu hút đầu tư FDI vào lĩnh vực sản xuất phim, kỹ xảo, hậu kỳ và công nghệ mới như phim trường ảo. Đây cũng là cơ hội hợp tác sản xuất với 408 thành phố sáng tạo khác trên thế giới (như Cannes, Bradford, Rome...) để tiếp cận và thúc đẩy chuyển giao công nghệ làm phim tiên tiến trên thế giới, giúp điện ảnh Việt Nam bắt kịp xu thế toàn cầu.
Đánh giá về thị trường điện ảnh Việt, Tiến sĩ Vương Anh Vĩ, Chủ tịch Viện Hàn lâm Giải thưởng Điện ảnh châu Á, Chủ tịch Cục Phát triển Điện ảnh Hong Kong (Trung Quốc), cho biết điện ảnh Việt Nam đang phát triển mạnh mẽ nhờ có cơ cấu dân số trẻ và môi trường kinh tế ngày càng phát triển, dẫn đến nhu cầu giải trí bằng phim ảnh tăng cao. 

Theo đề án “Phát triển ngành công nghiệp văn hóa TP.HCM đến năm 2030”, ngành điện ảnh đặt mục tiêu tăng trưởng trung bình 12%/năm, doanh thu trên 5.000 tỉ đồng (phim Việt chiếm 30%), đóng góp 0,4% GRDP trong năm 2025. Đến năm 2030, các chỉ số tăng lên 13%, 10.000 tỉ đồng (phim Việt 50%), đóng góp 0,56% GRDP. “Thành công của nhiều bộ phim trăm tỉ cho thấy sự phát triển của điện ảnh Việt Nam. Chúng ta bắt đầu có đủ cơ sở để phát triển ngành công nghiệp điện ảnh Việt Nam tiên tiến, bắt kịp khu vực và thế giới”, Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Tạ Quang Đông chia sẻ.

TP.HCM đặt nhiều kỳ vọng vào ngành điện ảnh, nhất là sau loạt phim đạt doanh thu kỷ lục trong thời gian qua. Vì vậy, sau nhiều bàn luận, đề xuất thực hiện phim trường tại Công viên lịch sử văn hóa dân tộc ở thành phố Thủ Đức với diện tích hơn 300 ha để phát triển điện ảnh đang được rốt ráo triển khai.

Việc xây dựng và phát triển thành phố điện ảnh thành công trên thế giới, đặc biệt là các thành phố trong UCCN như Busan, Bradford và Sydney, cho thấy kinh nghiệm cốt lõi nằm ở việc tạo ra chính sách ưu đãi, hạ tầng chuyên nghiệp và xây dựng thương hiệu quốc tế. Ở đó, việc tạo ra một môi trường kinh doanh thuận lợi là quan trọng nhất để thu hút sản xuất. 

Chẳng hạn, hoàn thuế là chính sách phổ biến và hiệu quả nhất, trong đó chính quyền địa phương hoặc quốc gia hoàn lại một phần chi phí sản xuất cho các đoàn làm phim quốc tế đến quay. Ví dụ, một số khu vực cam kết hoàn lại 25-30% chi phí sản xuất nếu phim đạt các tiêu chí về chi tiêu tối thiểu tại địa phương. Bên cạnh đó là thủ tục cấp phép thông thoáng, minh bạch hóa quy trình, chi phí và thời gian cấp phép quay phim tại các địa điểm công cộng, giúp nhà làm phim tiết kiệm thời gian và giảm thiểu rào cản hành chính.

Điện ảnh Việt Nam đang đợi cơ hội để khẳng định mình với thị trường thế giới, thay vì bó hẹp ở phạm vi nội địa. Ông Phạm Minh Toàn, Giám đốc Điều hành Liên hoan Phim Quốc tế TP.HCM 2024, đề xuất nên hình thành Quỹ Phát triển điện ảnh của thành phố và chi phí tổ chức liên hoan phim được chi từ Quỹ. Các vấn đề về hạ tầng sẽ được giải quyết cùng sáng kiến xây dựng Công viên Điện ảnh - khu phức hợp để tổ chức Liên hoan Phim Quốc tế TP.HCM như mô hình Busan Film Center ở Hàn Quốc. Còn theo đạo diễn Trần Thanh Huy, từ bài học của Busan, muốn trở thành trung tâm điện ảnh, trước hết phải có một hệ thống quỹ hỗ trợ các nhà làm phim Việt Nam cũng như các nhà làm phim quốc tế. 

Thành phố điện ảnh cũng cần nền tảng hạ tầng thông qua đầu tư vào các studio, trường quay rộng lớn và đặc biệt là những trung tâm hậu kỳ với công nghệ kỹ xảo, âm thanh và đồ họa tiên tiến (VFX, CGI). Ngoài ra, cần xây dựng không gian văn hóa điện ảnh biểu tượng vừa là nơi tổ chức sự kiện, vừa là điểm tham quan. 

Quan trọng hơn cả, ngành công nghiệp điện ảnh TP.HCM cần nuôi dưỡng nguồn nhân lực và đổi mới theo xu hướng bền vững. Đó là chiến lược đào tạo nguồn nhân lực chuyên sâu thông qua tăng cường hợp tác giữa các trường điện ảnh và các chuyên gia quốc tế trong những lĩnh vực kỹ thuật, sáng tạo và quản lý công nghiệp. Đáng chú ý, cần thúc đẩy nền “điện ảnh xanh” khi nhiều thành phố đang hướng tới mô hình Green Filming, khuyến khích các dự án phim sử dụng nguồn năng lượng sạch, tái chế và giảm thiểu tác động môi trường trong quá trình sản xuất.