Cho vay ký quỹ: “Đường vòng” của vốn ngân hàng?

Nhiều ngân hàng tại Việt Nam đang có xu hướng nắm giữ toàn bộ hoặc phần lớn vốn tại công ty chứng khoán như một phần trong chiến lược tích hợp, mở rộng hệ sinh thái tài chính, giúp đa dạng nguồn thu, giữ chân khách hàng cá nhân và doanh nghiệp thông qua dịch vụ tài chính trọn gói, từ ngân hàng, bảo hiểm đến đầu tư.

Dữ liệu từ báo cáo quý I/2025 cho thấy, nhiều công ty chứng khoán như VCBS, BSC, ACBS, TCBS, Kafi... đều do ngân hàng mẹ sở hữu 100%. Một số ít còn lại như MBS, CTS cũng có tỉ lệ sở hữu chi phối từ ngân hàng mẹ. Ở chiều ngược lại, các công ty chứng khoán có ngân hàng mẹ hậu thuẫn thường có xu hướng kết hợp linh hoạt giữa vốn tự có và vốn vay/trái phiếu để tối ưu hóa hiệu quả hoạt động, đặc biệt trong nghiệp vụ cho vay ký quỹ (margin).

Theo ông Trần Đức Long, đồng sáng lập Nền tảng Tài chính MoneyGain, vốn mà các ngân hàng rót qua công ty chứng khoán thành viên không được coi là một phần của tăng trưởng tín dụng trong hệ thống ngân hàng theo định nghĩa chính thức của Ngân hàng Nhà nước. “Hiện nay, nhiều công ty chứng khoán sử dụng cả vốn tự có lẫn vốn vay nhằm tài trợ cho hoạt động kinh doanh, trong đó bao gồm cho vay ký quỹ. Khi xem kỹ báo cáo tài chính, những khoản vay của các công ty chứng khoán đến từ nhiều tổ chức tín dụng khác nhau, không phải lúc nào cũng vay từ ngân hàng mẹ. Vì vậy, hoạt động cho vay ký quỹ không tác động quá lớn đến tăng trưởng tín dụng của ngân hàng mẹ và càng không nên hiểu rằng đó là trợ lực thúc đẩy mảng cho vay bán lẻ của ngân hàng”, ông Long trả lời NCĐT.

Ông Long cho biết một số ngân hàng đang tiếp tục tăng vốn cho các công ty chứng khoán nhằm tối ưu hiệu quả kinh doanh theo nghĩa là đầu tư tài chính sinh lời (hợp nhất lợi nhuận với công ty con hoặc ghi nhận lãi/lỗ từ công ty liên doanh liên kết) và xu hướng này sẽ còn tăng vì nhiều yếu tố như tối ưu hệ sinh thái sản phẩm hoàn chỉnh giữa ngân hàng - chứng khoán; tận dụng dữ liệu khách hàng để bán chéo sản phẩm, tăng doanh thu phi tín dụng; thu hút, duy trì khách hàng, tăng tỉ lệ CASA; kiểm soát dòng vốn, các hoạt động đầu tư và giao dịch chứng khoán và mở rộng thị phần, củng cố thương hiệu trên thị trường tài chính...

Bộ phận Phân tích của Công ty Chứng khoán Mirae Asset cho rằng, tăng trưởng mảng khách hàng cá nhân của các ngân hàng trong quý I/2025 được hỗ trợ bởi sản phẩm cho vay ký quỹ, ghi nhận rõ tại những ngân hàng sở hữu công ty chứng khoán lớn là VPBank, Techcombank và ACB.

“Dù cho vay ký quỹ có thể thúc đẩy tạm thời phân khúc khách hàng cá nhân, nhưng biên lợi suất của mảng này không quá hấp dẫn, do nhu cầu ký quỹ biến động nhanh. Trong khi đòi hỏi nguồn tài trợ ổn định, cùng với áp lực cạnh tranh ngày càng cao, sẽ có khả năng kéo giảm lợi suất bình quân, ngay cả khi tỉ trọng khách hàng cá nhân hồi phục”, Mirae Asset nhận định.

Đánh giá bức tranh chung của ngành ngân hàng, ông Phùng Minh Hoàng, chuyên gia phân tích cấp cao, Công ty Quản lý Quỹ Phú Hưng (PHFM), cho rằng diễn biến của ngành ngân hàng theo rất sát với biến động kinh tế vĩ mô. Hiện tại, yếu tố vĩ mô tác động nhiều nhất đến triển vọng ngành này là thuế quan của Mỹ. 

Giả sử mức thuế quan được áp dụng cho Việt Nam khoảng 20% thì tác động lên ngành ngân hàng sẽ là tiêu cực nhưng gián tiếp và ở mức độ vừa phải. Trong ngắn hạn, thuế quan Mỹ có thể làm giảm nhu cầu tín dụng, thu hẹp NIM và giảm thu nhập từ hoạt động ngoại hối, tài trợ thương mại. Rủi ro suy giảm chất lượng tài sản có thể xuất hiện trong trung và dài hạn, tùy thuộc vào mức độ và thời gian kéo dài của thuế quan. “Chúng tôi quan sát, những ngân hàng có tỉ lệ dư nợ cho vay cao liên quan đến nhóm doanh nghiệp xuất khẩu, FDI, bất động sản khu công nghiệp, thường là các ngân hàng quốc doanh như Vietcombank hay BIDV thì sẽ bị ảnh hưởng tương đối nhiều hơn so với các ngân hàng khác”, ông Hoàng nói.