Cuộc săn lùng vaccine chống lại siêu virus

Khi các chiến dịch tiêm chủng toàn cầu chạy đua để đi trước các biến thể mới của COVID-19, các nhà khoa học tiên phong đã đặt ra mục tiêu giảm bớt lo ngại về một đại dịch khác bằng cách phát triển một mũi tiêm duy nhất để chống lại virus Corona trong quá khứ, hiện tại và tương lai.

Giám đốc nghiên cứu và phát triển vaccine Melanie Saville tại Liên minh Đổi mới Chuẩn bị sẵn sàng Dịch bệnh đã đưa ra lời kêu gọi tạo ra một loại vaccine có khả năng chống lại tất cả các dòng virus Beta Corona và có khả năng bảo vệ trước bất kỳ chủng mới có thể lây từ động vật sang con người trong tương lai”.

“Chiến lượt tiến về phía trước xoay quanh hai câu hỏi chính. Chúng ta cần làm gì để chấm dứt đại dịch này và sau đó chúng ta cần làm gì để ngăn chặn đại dịch tiếp theo?”, bà Melanie Saville nhận định.

Mối quan tâm của nhiều nhà khoa học

Theo Financial Times, Sars-Cov-2 đã giết chết gần 4 triệu người trong 18 tháng qua. Trong vòng 20 năm qua, virus họ Beta Corona đã gây ra 3 đợt lây nhiễm lớn trên toàn cầu. Họ virus này phổ biến ở dơi và động vật gặm nhấm. Chúng cũng bao gồm Sars-Cov-1 - đã giết chết hơn 700 người chủ yếu ở Trung Quốc và Hồng Kông vào năm 2003 và Mers-Cov, lần đầu tiên được xác định ở Ả Rập Xê-út, dẫn đến cái chết của hơn 850 người kể từ năm 2012.

Giả sử, COVID-19 không phải là loại virus Corona cuối cùng lây nhiễm sang người, thì việc phát triển một loại vaccine có khả năng bảo vệ chống lại tất cả các bệnh như vậy đã trở thành mối quan tâm của nhiều nhà khoa học. Và khi COVID-19 tiếp tục đột biến nhanh hơn dự kiến ​​ban đầu - gần đây nhất là sự lan truyền nhanh chóng của biến thể Delta - sự quan tâm đến công việc của các nhà khoa học đã tăng lên.

Các nhà khoa học tại OSE Immunotherapeutics ở thành phố Nantes của Pháp đã sử dụng trí thông minh nhân tạo để xác định các biểu mô virus được nhắm mục tiêu bởi vaccine đa hóa trị. Ảnh: AFP.

Trong vòng 5 năm, “vaccine đa hóa trị” đã bảo vệ chống lại các loại virus Corona khác nhau sẽ giữ vị trí rất lớn chống lại các biến thể mới, Giám đốc y tế của Anh - Giáo sư Chris Whitty.

Tuy nhiên, con đường đến với vaccine đa hóa trị còn đầy rẫy thách thức. Các nhà nghiên cứu đã mất nhiều thập kỷ không thành công trong việc tìm kiếm vaccine cho HIV - một căn bệnh thường xuyên phát sinh các chủng mới - và dịch cúm vẫn cần được cập nhật hàng năm.

Hiện tại, đối với COVID-19, nhiều vaccine đã chứng tỏ hiệu quả cao đối với chủng Sars-Cov-2 ban đầu và các biến thể tiếp theo của nó. Nhiều loại vaccine đã tập trung vào việc tạo ra kháng thể để vô hiệu hóa protein đột biến mà virus sử dụng để xâm nhập vào tế bào con người. Bà Melanie Saville giải thích rằng khó khăn với cách tiếp cận đó có thể là do virus tiến hóa để né tránh phản ứng miễn dịch. Vì vậy, người ta cần phải cập nhật liên tục vaccine nói cách khác là phải “tiêm nhắc” để đối phó với biến chủng mới. 

Ngược lại, vaccine đa trị liệu thường nhắm mục tiêu vào các epitop có tỉ lệ đột biến "rất, rất thấp", vaccine đa hóa trị có thể tạo ra phản ứng tế bào T hoạt động hiệu quả đối với COVID-19, Sars, Mers và "Virus Corona tương lai". Công ty Higham, có trụ sở tại Helsinki và Oxford dự kiến sẽ có vaccine sẵn sàng để thử nghiệm lâm sàng vào cuối năm nay, đồng thời vaccine này có thể được sử dụng công khai “vào khoảng năm 2022”.

Khó khăn trong việc nghiên cứu vaccine

Nhưng việc phát triển vaccine có khả năng chống lại nhiều mầm bệnh là vô cùng khó khăn. Nhà nghiên cứu Dennis Burton tại Viện nghiên cứu Scripps ở California giải thích: “Các virus càng khác nhau về thành phần, về trình tự của chúng, thì càng khó tìm ra các kháng thể hoạt động chống lại chúng”.

Cụ thể, Sars-1 và Sars-2 khá giống nhau và chúng tôi tìm thấy rất nhiều kháng thể sẽ hoạt động chống lại cả 2 loại virus. Nhưng để mở rộng khả năng tấn công của vaccine đến cả Mers, chưa nói đến các virus Corona trong tương lai, đa dạng hơn, còn khó hơn nhiều”, ông Dennis Burton nói. 

Bà Melanie Saville tin rằng việc tìm ra các epitop có khả năng bảo vệ chống lại các virus Corona đa dạng sẽ đòi hỏi phải sử dụng trí tuệ nhân tạo - một thứ ngày càng được triển khai trong việc khám phá thuốc để đẩy nhanh nghiên cứu và phát triển.

Giám đốc điều hành John Lewis tại Entos Pharmaceuticals cho biết: Công ty của ông đã áp dụng “cách tiếp cận máy học” cho vaccine đa hóa trị của mình. Họ hợp tác với một công ty chuyên về AI với phần mềm cho phép họ xác định “34 biểu mô khác nhau từ các protein virus Corona khác nhau” sẽ tạo ra phản ứng tế bào T mạnh nhất của con người.

Ông John Lewis nói: “Chúng tôi đang sử dụng các mảnh protein có hơn 90% giống nhau giữa Sars-1 và Sars-2 và cũng được tìm thấy trong các loại virus Corona khác, nơi chúng dường như tạo ra khả năng miễn dịch rộng rãi.

Loại protein giống nhau có thể được tìm thấy ở cả Sars-1 và Mers. Giai đoạn 1 thử nghiệm trên người đối với vaccine dự kiến bắt đầu ​​vào tháng 9 và có thể sẽ thử nghiệm giai đoạn 3 vào năm 2022. Peyroles cho biết: loại vaccine này có thể đặc biệt hiệu quả đối với những người có hệ thống miễn dịch bị ức chế, những người không tạo ra kháng thể bảo vệ để đáp ứng với các loại vaccine hiện có.

Mối quan tâm đến tiềm năng tương lai của vaccine đa hóa trị đã tăng lên khi COVID-19 tiếp tục đột biến nhanh hơn dự kiến ​​ban đầu, gần đây nhất là sự lây lan nhanh chóng của biến thể Delta lần đầu tiên được xác định ở Ấn Độ. Ảnh: AFP.

Giám đốc điều hành Jeff Baxter của VBI cho biết: “Khoa học không phải lúc nào cũng diễn ra như bạn mong đợi và nó liên tục phát triển khi chúng ta học hỏi thêm. Nhưng thật thú vị khi nghĩ rằng có lẽ trong hai năm nữa mọi người đều có thể được tiêm nhắc lại một loại vaccine đa hóa trị chống lại virus Corona”.

Có thể bạn quan tâm:

Bí ẩn chuỗi gen của hơn 200 mẫu virus ở Vũ Hán bị xóa khỏi kho dữ liệu