TPHCM lún 1 cm/năm vì tận thu nước ngầm

Lâu nay các nhà khoa học vẫn cảnh báo TPHCM đang lún vì khai thác nước ngầm quá mức. Từ năm 2007, TPHCM đã triển khai hạn chế khai thác nước ngầm. Tuy nhiên, đến nay vẫn còn tình trạng người dân, doanh nghiệp tận thu nước ngầm vì lợi ích cá nhân.

Khuyến khích người dân lấp giếng khoan

Theo nghiên cứu của Trung tâm Địa tin học thuộc Khu Công nghệ phần mềm ĐH Quốcgia TPHCM, hiện nhiều khu vực trên địa bàn TPHCM đang bị lún cục bộ với tốc độ trung bình trên dưới1 cm/năm. Tính từ năm 1992 đến nay thì nhiều khu vực trên địa bàn 17 quận, huyện lún nặng ở thànhphố đã bị lún từ 20 - 30 cm, nhiều nơi lân cận các công trình lớn thi công lún đến 50 cm.

Từ các con số thống kê được, Trung tâm Địa tin học nhận định nguyên nhân gây nêntình trạng lún thời gian qua ở TPHCM chủ yếu là do khai thác nước ngầm quá mức; trong khi đó, quátrình đô thị hóa khiến diện tích bê tông hóa ngày càng cao, diện tích kênh rạch bị san lấp ngàycàng nhiều… khiến lượng nước bổ sung cho các túi nước ngầm ngày càng giảm.

Cảnh báo này không mới vì tình trạng lún do khai thác nước ngầm quá mức đã xảy raở nhiều địa phương, Bộ Tài nguyên -Môi trường cũng đã triển khai chủ trương hạn chế khai thácnước ngầm từ lâu. Ở TPHCM, năm 1997, UBND TP cũng đã ban hành quyết định 69/2007/QĐ-UBND quy địnhhạn chế và cấm khai thác nước dưới đất trên địa bàn thành phố.

Để thực hiện chủ trương này, ngành cấp nước thành phố đã tăng mạnh công tác lắpđặt hệ thống cấp nước sạch đến các khu vực có nhiều hộ dân khoan giếng khai thác nước ngầm để ngườidân chuyển đổi nguồn nước. Theo báo cáo của Tổng công ty Cấp nước Sài Gòn (Sawaco), tính đến cuốinăm 2013, 90% hộ dân ở 23/24 quận-huyện (trừ huyện Củ Chi) đã được cấp nước sạch.

Nhờ đó, đến nay trên địa bàn thành phố đã có 235/322 phường-xã có thể hạn chếhoặc cấm khai thác nước ngầm vì đã có nước sạch. Tuy nhiên, dù được cấp nước sạch nhưng có rấtnhiều hộ gia đình sợ tốn kém tiền nước nên vẫn tận thu nguồn nước ngầm, không sử dụng nước sạch doSawaco cung cấp.

Theo thống kê của Sawaco, trong tổng số 960.000 đồng hồ nước mà Sawaco đã lắptrên toàn thành phố thì có đến hơn 55.000 đồng hồ (gần 5,8%) không sử dụng giọt nước nào, gần94.000 đồng hồ (gần 9,8%) chỉ dùng từ 1 - 4 m3/tháng. Nguyên nhân là do người dân vẫn sử dụng giếngkhoan lấy nước ngầm, không sử dụng nước sạch để tiết kiệm chi phí sinh hoạt.

Điều này dẫn đến hiệu quả khai thác hệ thống cấp nước thấp mà mục tiêu hạn chếkhai thác nước ngầm cũng không thực hiện được. Do đó, đối với trường hợp hộ dân có giếng khoan giađình khai thác nước ngầm sinh hoạt, Sawaco kiến nghị thành phố chỉ đạo chính quyền địa phương thựchiện việc lấp giếng và hỗ trợ chi phí lấp giếng, khuyến khích người dân lấp giếng.

Chấn chỉnh khai thác nước ngầm công nghiệp

Ngoài các hộ dân khai thác nước ngầm dùng cho mục đích sinh hoạt thì các cơ cởsản xuất là nhóm đối tượng khai thác nước ngầm lớn nhất trên địa bàn thành phố. Dù sau 7 năm triểnkhai chủ trương hạn chế khai thác nước ngầm, việc khai thác nước ngầm đã giảm nhiều nhưng ở khu vựcngoại thành và các khu chế xuất - khu công nghiệp vẫn còn khá nhiều cơ sở khai thác.

Báo cáo Ban Kinh tế - Ngân sách (HĐND TPHCM), Ban Quản lý các KCX-KCN TPHCM(Hepza) cho biết hiện trên địa bàn thành phố chỉ có 2/15 KCX-KCN là sử dụng hoàn toàn bằng nướcsạch do nhà nước cung cấp để sản xuất, 13 khu còn lại thì khai thác nước ngầm để sản xuất hoặc sửdụng song song nước sạch và nước ngầm để giảm chi phí.

Trong các doanh nghiệp khai thác nước ngầm có rất nhiều doanh nghiệp tự ý khoangiếng khai thác, không xin phép cơ quan chức năng và thường giấu diếm thông tin nên các con sốthống kê cũng không đầy đủ. Tuy nhiên, theo Hepza thì tình trạng này rất khó quản lý vì Hepza khôngphải là đơn vị cấp phép hay quản lý khai thác nước ngầm, chức năng này thuộc về Sở Tài nguyên Môitrường và UBND địa phương.

Theo thống kê của Hepza, lượng nước trung bình mỗi ngày 15 KCX-KCN sử dụng làkhoảng 64.000 - 66.000 m3, trong đó có đến 36.000 - 38.000 m3 nước ngầm. Những doanh nghiệp tự khaithác nước ngầm để sử dụng chủ yếu tập trung tại các KCN như Tân Bình, Tân Tạo, Lê Minh Xuân, VĩnhLộc… Đó là chưa kể đến hàng ngàn cơ sở sản xuất nhỏ lẻ nằm bên ngoài các KCX-KCN cũng khai thác mộtlượng nước ngầm rất lớn mỗi ngày mà chưa thể thống kê được.

Để hạn chế tình trạng này, Sawaco kiến nghị UBND TP chủ trì, làm việc với cácKCN-KCX, Trung tâm thương mại có sử dụng cùng lúc 2 nguồn nước (nước sạch thành phố cấp và nướcngầm) để nhắc nhở các đơn vị trên chấn chỉnh lại.

Tùng Nguyên