Muốn vay à? Vui lòng cho xem điện thoại!

Có đến 25% dân số thế giới không có tài khoản ngân hàng, không có điểm tín dụng và không có hồ sơ tài chính, nghĩa là họ không có khả năng đi vay tiền. Chính vì thế, hàng chục công ty khởi nghiệp (start-up) đã ra đời nhằm đưa 2 tỉ người này gia nhập hệ thống tài chính quốc tế bằng cách theo dõi quá trình sử dụng điện thoại và các thói quen cá nhân khác để dự đoán, đánh giá về khả năng trả nợ của họ.

Các công ty này cho biết các thói quen dùng di động, lướt web và tham gia truyền thông xã hội, lịch sử thanh toán các hóa đơn điện, nước, internet... và các bài kiểm tra tâm lý có thể cung cấp cho các tổ chức cho vay những phương thức mới để đánh giá mức độ đáng tin cậy của một người vay tiềm năng. Theo quan sát của các start-up này, những người không để cho điện thoại gần hết pin có xu hướng trả các khoản vay đúng hạn. Những người vay nhận được số cuộc gọi đến nhiều hơn số cuộc gọi đi thì có ít rủi ro hơn. Những người nộp đơn xin vay mà nói rõ mục đích vay chỉ trong một vài từ thì có mức độ đáng tin cậy cao hơn những người viết dài dòng văn tự.

“Nếu bất cứ cái nào trong số những mô hình này thành công thì kết quả thu về sẽ cực kỳ lớn cho cả ngành dịch vụ tài chính lẫn sự phát triển của thế giới. Cả một thị trường mới được mở ra”, Paul Christensen, Giáo sư Tài chính tại Đại học Northwestern, nhận định.

Kreditech, có trụ sở tại Hamburg (Đức), là công ty lớn nhất trong số những start-up xét điểm tín dụng, đồng thời là doanh nghiệp duy nhất thực hiện các khoản cho vay. Công ty này đặt mục tiêu trở thành Amazon.com trong lĩnh vực cho vay tiêu dùng tại các thị trường mới nổi, theo Sebastian Diemer, đồng sáng lập và cũng là Tổng Giám đốc Kreditech. Kreditech đã huy động hơn 306,5 triệu euro (326 triệu USD) kể từ khi được thành lập vào năm 2012. Những nhà tài phiệt “chống lưng” cho Kreditch gồm có tỉ phú Peter Thiel (đồng sáng lập PayPal), công ty đầu tư vốn cổ phần tư nhân J.C. Flowers và hãng đầu tư mạo hiểm Amadeus Capital Partners.

Các thuật toán của Kreditech tạo ra tới 20.000 điểm dữ liệu từ lịch sử đi mua sắm trực tuyến cho đến dữ liệu định vị người dùng cho các cuộc gọi di động và các thông tin tương tự. Kreditech tiếp cận được những thông tin này với sự đồng thuận của những người nộp hồ sơ vay; họ sẵn sàng từ bỏ một chút quyền riêng tư để được xét duyệt cho vay. Bất cứ khi nào đặt chân đến một thị trường nào đó, Kreditech đều cấp một khoản vay khởi điểm trị giá 100 euro dành cho tất cả những ai nộp hồ sơ vay. Cách này giúp Kreditech tạo dựng cơ sở dữ liệu tài chính về người vay để từ đó điều chỉnh và hoàn thiện các mô hình của mình. Kreditech đang hoạt động tại 9 nước trong đó có Nga, Tây Ban Nha, Ba Lan và đang cung cấp các khoản cho vay với mức 120 triệu euro mỗi năm. Công ty đã đánh giá, xét duyệt hồ sơ vay của hơn 2 triệu ứng viên, phê duyệt cho vay đối với 15% trong số này và có tỉ lệ khoản vay không thu hồi được là 15%.

Một số công ty mới gia nhập thị trường không chỉ dừng ở việc khai thác dữ liệu. EFL Global đã đưa ra một cuộc kiểm tra 30 phút để đánh giá khả năng trả nợ của một người mà không yêu cầu phải truy cập internet, nhưng có thể thực hiện trên một thiết bị di động hoặc máy tính. RevolutionCredit thì phát triển các bài toán đố và trò chơi để kiểm tra những người nộp hồ sơ vay và sau đó đào tạo họ một số điều cơ bản về tài chính. Các tổ chức cho vay đăng ký dịch vụ của Công ty có thể sử dụng các kết quả kiểm tra này như một phần của quy trình đánh giá xét duyệt hồ sơ vay.

Những yếu tố quan trọng đánh giá mức độ đáng tin cậy về khả năng trả nợ của một người có thể đến từ sinh hoạt hằng ngày của người đó. Đối với những người sử dụng dịch vụ điện thoại di động trả trước, ai mua thẻ gọi cùng một số lượng vào cùng một ngày trong tuần thì có độ đáng tin cậy cao hơn là những người mua số lượng lớn, rồi xài cạn tài khoản, theo Nicole van der Tuin, đồng sáng lập kiêm Tổng Giám đốc của First Acess. Khi điện thoại ở cùng một vị trí mỗi ngày, đó thường là dấu hiệu cho thấy chủ nhân của chiếc điện thoại đó đang ở nơi làm việc. Nghĩa là người này có thu nhập ổn định và khả năng trả nợ cũng cao hơn.

Các công cụ đánh giá rủi ro tín dụng truyền thống, theo các start-up nói trên, đã phớt lờ tầm quan trọng của cái gọi là “vốn xã hội”. Jeff Stewart, nhà sáng lập kiêm Chủ tịch Lenddo (có trụ sở đặt tại Singapore), lấy ví dụ bạn bè của một người là những căn cứ để đánh giá, dự đoán mức độ đáng tin cậy về khả năng trả nợ của người đó. Những người có bạn bè mà lúc nào cũng thanh toán hóa đơn đúng hạn thì bản thân những người đó có mức độ đáng tin cậy cao hơn. Stewart cũng cho biết, hệ thống của Lenddo về đánh giá “vị thế xã hội” của một người vay tiềm năng đã giúp một tổ chức cho vay ở Mỹ Latinh giảm được tới phân nửa số vụ vỡ nợ.

Đưa người dân trên thế giới tiếp cận hệ thống tài chính toàn cầu cũng là một mục tiêu của Chủ tịch Ngân hàng Thế giới Jim Yong Kim. Hồi tháng 4 vừa qua, ông Kim đã tung ra một chiến dịch nhằm đạt được mức độ tiếp cận tài chính rộng khắp vào năm 2020. Trong các bài phát biểu, ông Kim thường nói rằng các công nghệ mới sẽ đóng một vai trò quan trọng trong việc đạt được mục tiêu này.

Các doanh nghiệp mới gia nhập thị trường xét điểm tín dụng nói trên chính là những công ty sẽ thúc đẩy các tổ chức cho vay truyền thống phải sử dụng một cơ sở thông tin đánh giá rộng hơn, theo Michael Turner, nhà sáng lập Hội đồng Nghiên cứu Kinh tế Chính trị, một tổ chức được ra đời nhằm mang những dịch vụ tài chính đến cho nhiều người hơn trên khắp thế giới. “Sự trỗi dậy của đại dữ liệu đã thuyết phục các công ty khai thác mạng và các tổ chức cung cấp thông tin rằng họ đang ngồi trên một mỏ vàng”, ông nói.

Khánh Đoan

Nguồn Bloomberg