SoftBank khó thở

Các doanh nghiệp và các cỗ máy tài chính gặp khó khăn thường có những đặc điểm chung như nợ cao, sổ sách kế toán gặp vấn đề, tài sản không minh bạch, khó định giá và các nhà quản lý rơi vào cục diện đầy bối rối. Tình cảnh đó rất thích hợp để mô tả SoftBank lúc này, một tập đoàn viễn thông và công nghệ Nhật được thành lập và điều hành bởi tỉ phú Masayoshi Son. Vào ngày 6.11.2019, Son đã công bố mức lỗ hơn 6 tỉ USD sau khi ra tay giải cứu WeWork, một startup về không gian làm việc chung đang làm ăn sa sút. WeWork được cho là lỗ ròng 1,25 tỉ USD chỉ riêng trong quý III/2019, tăng gấp đôi mức lỗ cùng kỳ năm ngoái.

Tình cảnh này khiến cho nhiều người đặt câu hỏi về tầm nhìn của SoftBank. Masayoshi Son từng dự đoán về việc công nghệ sẽ thay đổi thế giới như thế nào, một cách lý giải vì sao SoftBank say mê đầu tư vào các công ty công nghệ. Son cũng khẳng định công ty của ông sẽ có tuổi thọ tới 300 năm. Nhưng tương lai vẫn là một ẩn số, trong khi thực tại cho thấy những vấn đề không thể phớt lờ.

Sau thời gian dài ráo riết bành trướng, SoftBank đã trở thành công ty phi tài chính nặng nợ đứng thứ 5 thế giới, với tổng nợ lên đến 166 tỉ USD (sau khi trừ tiền mặt, số nợ ròng là 129 tỉ USD). Chủ nợ là các ngân hàng, các nhà đầu tư trên thế giới và các hộ gia đình Nhật. SoftBank kiểm soát những công ty quan trọng như công ty viễn thông Mỹ Sprint, hãng công nghệ Anh Arm Holdings, một mắt xích quan trọng trong ngành chất bán dẫn. Ả Rập Saudi cũng rót lượng vốn lớn vào cỗ máy đầu tư công nghệ của Son là Vision Fund. Cỗ máy tài chính này đã vung tay hào phóng vào các cuộc thâu tóm, mua cổ phần của các startup kỳ lân trong ngành công nghệ, trong đó nhiều công ty đang gặp khó khăn. Mới đây, SoftBank đã công bố mức lỗ hoạt động hằng quý đầu tiên sau 14 năm, lên tới 6,5 tỉ USD sau khi ghi giảm giá trị các khoản đầu tư lớn tại các công ty như WeWork và Uber.

Thực tế, rất khó để hiểu về SoftBank bởi tính chất phức tạp của tập đoàn này và bởi vì Son thường xuyên chuyển hướng chiến lược. SoftBank được thành lập vào năm 1981 với vị thế là một công ty phân phối phần mềm. Vào năm 2000 Son rất may mắn vì đặt cược đúng vào canh bạc Alibaba, hiện là công ty có giá trị nhất Trung Quốc.

Hiện SoftBank sở hữu 24% cổ phần trong tập đoàn thương mại điện tử này. Sang giai đoạn 2006-2015, SoftBank đã trở thành hãng viễn thông, đầu tiên mua lại chi nhánh Nhật của Vodafone rồi sau đó là Sprint. Giai đoạn gần đây nhất bắt đầu vào năm 2016 khi Son chuyển hướng một lần nữa, lần này là đầu tư vào các hãng công nghệ đang nóng sốt và sáng lập quỹ Vision Fund. Cỗ máy này huy động tiền từ các nhà đầu tư bên ngoài nhưng được điều hành bởi SoftBank và thực hiện nhiều giao dịch với công ty này.

Những lần chuyển hướng khiến cho nhiều người bối rối. Liệu SoftBank là một tập đoàn đa ngành hay một công ty đầu tư mạo hiểm? Liệu Son có ra quyết định vì lợi ích của cổ đông SoftBank hay vì lợi ích của các nhà đầu tư vào Vision Fund?

Cách đơn giản nhất là xem SoftBank như một công ty holding nặng nợ, đang sở hữu một rổ tài sản với chất lượng tốt xấu đan xen và phần lớn đều gánh các khoản nợ khổng lồ. Tuy nhiên, Son cho rằng công ty holding của ông có tình hình tài chính rất mạnh. SoftBank chịu trách nhiệm về pháp luật chỉ với một số khoản nợ ròng của Tập đoàn, khoảng 41 tỉ USD trong khi phần còn lại là nợ của các công ty kinh doanh. Về nguyên tắc, các công ty này dù có vỡ nợ cũng không ảnh hưởng đến toàn Tập đoàn.

Hơn nữa, giá trị các cổ phần mà công ty holding nắm giữ lại gấp nhiều lần khoản nợ của nó, ở mức 247 tỉ USD. Phân nửa con số này nằm ở Alibaba. Nói cách khác, nếu bán ra tất cả tài sản, công ty holding có thể dễ dàng thanh toán hết nợ.

Đó là câu chuyện hấp dẫn, nhưng có một số vấn đề lớn cần cân nhắc. Thứ nhất, công ty holding vẫn cần phải mang về nguồn thu đủ để trả lãi dưới dạng cổ tức và phí trả cho Công ty bởi những doanh nghiệp và quỹ đầu tư mà nó rót vốn vào. Đây chính là điểm dẫn đến nỗi lo thứ 2, khi tình hình hoạt động của các công ty mà SoftBank đầu tư vào rất yếu ớt, cho thấy giá trị của chúng có thể giảm mạnh. WeWork là một ví dụ. Từ mức định giá ban đầu 47 tỉ USD, WeWork hiện chỉ có giá trị khoảng 8 tỉ USD.

Ngay cả Arm Holdings, một viên ngọc quý được SoftBank mua lại với giá lên tới 31 tỉ USD vào năm 2016, cũng không phải khả quan. Trong quý gần nhất, doanh số bán của Arm đã giảm so với cùng kỳ năm trước và đang thua lỗ.

Nỗi lo thứ 3 là các công ty và các quỹ mà SoftBank đầu tư vào lại gánh nợ quá nhiều. Vision Fund có khoản nợ 40 tỉ USD dưới dạng chứng khoán với mức lãi suất cao. Cho dù SofBank không có nghĩa vụ về mặt pháp luật chi trả các khoản này, nhưng Tập đoàn có thể cảm thấy phải cứu vãn những công ty mà mình rót vốn. Câu chuyện mới đây ở WeWork là một ví dụ, khi SoftBank đã phải bơm thêm 6,5 tỉ USD để giải cứu.

Mức nợ càng trở nên đáng ngại khi các báo cáo chỉ ra cơ cấu nợ bất thường ở SoftBank. Chẳng hạn, SoftBank được cho rằng đã cho những nhân viên vay đầu tư vào Vision Fund. Ngay cả Son cũng được nói là đã đi vay để đảm bảo cho số cổ phần 22% của ông trong SoftBank. Cơ cấu doanh nghiệp phụ thuộc vào tầng tầng lớp lớp các khoản nợ là cực kỳ rủi ro. Một khi các công ty chịu sức ép, kết quả rất khó dự đoán.

Gần đây, Son tiếp tục tung ra quỹ Vision Fund thứ 2 trị giá hơn 100 tỉ USD. Nhưng tình cảnh tại WeWork và các công ty khác đã làm dấy lên mối nghi ngờ về khả năng phán đoán của Son và quy trình định giá của SoftBank.

Có lẽ liều thuốc tốt nhất cho SoftBank lúc này là thắt lưng buộc bụng. Điều đó có nghĩa là ngăn chặn khoản lỗ tại các công ty công nghệ thuộc sở hữu của Vision Fund và bán giảm giá nhiều tài sản hơn. Sẽ rất khó để không lo lắng khi tầm nhìn của SoftBank chủ yếu nằm trong tay một người chịu trách nhiệm chính cho hàng trăm tỉ USD và làm sao đảm bảo hài hòa giữa vô số các mục tiêu đối chọi nhau và giữa các nhóm lợi ích?

Nguồn Tổng hợp