Xuất khẩu UAV chờ cất cánh

Gần đây đã xuất hiện một vài doanh nghiệp Việt Nam bắt đầu vượt qua được giai đoạn thử nghiệm để bước vào sản xuất thực thụ máy bay không người lái (UAV), một thị trường được dự báo đạt xấp xỉ 126 tỉ USD vào năm 2032 trên toàn cầu.

Đây là ngành sản xuất có lộ trình rất phức tạp gồm đầu tư công nghệ lõi, xây dựng hạ tầng thử nghiệm, sở hữu nhân lực chất lượng cao sớm biến ý tưởng thành sản phẩm và phải xây dựng được chuỗi cung ứng chặt chẽ. 

Phức tạp như vậy nhưng Trung tâm Công nghệ 4.0 của CT Group đã xây dựng được một quy trình khép kín, hoạt động trên nền tảng kết hợp giữa Web3, blockchain và trí tuệ nhân tạo (A.I). Sau 10 năm ròng rã nghiên cứu với không ít lần thất bại, giờ đây, trung tâm này đã làm chủ 6 công nghệ lõi quan trọng của UAV gồm thiết kế, sản xuất mạch điện tử; công nghệ composite đúc thân máy bay; bộ điều khiển bay; công nghệ viễn thông; công nghệ gimbal chống rung; công nghệ pin. 

Ông Trần Kim Chung, Chủ tịch CT Group, chia sẻ: “Cả software và firmware là do chúng tôi tự phát triển. Điểm độc đáo là phần mềm điều khiển bay (fly controller) là một trong những phần mềm tiên tiến. Tất cả các phần mềm đều do CT Group phát triển 100%. Với sản phẩm UAV, chúng tôi làm cả từ cấp độ phát triển chip cho tới việc có các nhà mày đúc carbon và kim loại cho UAV. Chúng tôi có cả nhà máy sản xuất bo mạch cho UAV”. 

Với 5 nhà máy sản xuất UAV và chuẩn bị xây dựng một trung tâm sáng tạo với 10.000 kỹ sư nghiên cứu, CT Group mới đây đã tự tin ký đơn hàng xuất khẩu 5.000 UAV với thương hiệu Airbility của Hàn Quốc, dự kiến hoàn tất vào năm 2026. Đáng chú ý là khả năng tự chủ đến 85% linh kiện và các bộ phận quan trọng. Trước đây, phần lớn linh kiện phải nhập khẩu khiến chi phí tăng cao và tiềm ẩn rủi ro bảo mật, giờ đây từ chip điện tử, bo mạch đến hệ thống điều khiển bay, CT Group đều có thể sản xuất trong nước, giúp UAV “Made in Vietnam” vừa giảm giá thành, vừa nâng cao độ an toàn, đồng thời khẳng định năng lực cạnh tranh trên thị trường quốc tế. 

Dẫu vậy, ông Chung thừa nhận, đây là đơn hàng OEM, CT Group sản xuất sản phẩm dựa trên thiết kế và thương hiệu của Công ty Hàn Quốc. Điều đó đồng nghĩa họ được quyền dán thương hiệu của họ lên.

Mặc dù là OEM, đơn hàng sản xuất 5.000 máy bay vận tải không người lái này vẫn được coi là dấu ấn trong ngành sản xuất UAV, thể hiện năng lực sản xuất và công nghệ của Việt Nam, mở ra cơ hội cho các đơn hàng xuất khẩu lớn hơn trong tương lai. Do đó, thay vì là điểm dừng, đơn hàng OEM UAV này có thể là một bước đệm quan trọng để Việt Nam nâng cao năng lực, thu hút đầu tư và tiến tới các hình thức xuất khẩu cao hơn.

Tiến sĩ Lê Văn Lâm, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Cần Thơ, cho biết thực tế, Việt Nam đã có các doanh nghiệp tự thiết kế, chế tạo UAV, thành công ở lĩnh vực nông nghiệp. Giờ đây, doanh nghiệp Việt đã có thể tạo ra các sản phẩm công nghệ cao có sức cạnh tranh và thương mại hóa trên thị trường quốc tế. Song để tiến sâu hơn vào thị trường thế giới, doanh nghiệp cần những cú hích về chính sách, vốn, và đầu ra cho sản phẩm.

Theo ông Lâm, cần một lộ trình chính sách cởi mở hơn, cụ thể là cần hoàn thiện khung pháp lý vừa bảo đảm an toàn không phận, vừa khuyến khích thử nghiệm và thương mại hóa, thêm vào đó là quy trình cấp phép rút gọn và có sự hỗ trợ mạnh mẽ từ các chương trình xúc tiến thương mại cấp quốc gia.

Ông Chung của CT Group cũng thừa nhận, Tập đoàn từng 2 lần thất bại trong lĩnh vực này. Lần đầu là hợp tác với một đối tác chuyên về UAV nông nghiệp để thành lập Công ty Dr One. “Chúng tôi muốn đi sâu nghiên cứu, họ lại nghiêng về hướng phân phối, cuối cùng không tìm được tiếng nói chung”, ông Chung cho biết.

Lần thứ 2, CT Group lại mở ra Công ty CT Air UAV cùng đối tác khác, với định hướng nghiên cứu rõ ràng hơn. 2 bên thử thâm nhập thị trường Trung Đông, nhưng gặp khó vì tốc độ nghiên cứu chưa theo kịp nhu cầu khắt khe của thị trường. 

Sau gần một thập kỷ kiên trì, đến nay CT Group đã giới thiệu khoảng 16 dòng UAV cho cả dân sự và quốc phòng. Điểm nhấn quan trọng là sản phẩm UAV mới được thiết kế và phát triển 100% bởi kỹ sư Việt Nam, dự kiến ra mắt từ đầu năm sau. UAV thế hệ này thuộc phân khúc hạng nặng, tải trọng từ 60-300 kg, có khả năng giám sát giao thông, nhận diện và theo dõi phương tiện vi phạm, hỗ trợ lực lượng chức năng truy đuổi, đồng thời ngăn chặn hành vi nguy hiểm - những tính năng vốn chỉ xuất hiện trong công nghệ UAV cao cấp của các cường quốc.

Từ những trải nghiệm thất bại, ông Chung cho rằng các công ty có sản phẩm đủ sức cạnh tranh quốc tế của Việt Nam chỉ đếm trên đầu ngón tay, còn lại đa số chuyên nhập khẩu và phân phối. “Muốn thị trường UAV phát triển mạnh, phải tháo gỡ vấn đề thể chế trước. Sau đó là các doanh nghiệp cần Nhà nước hỗ trợ vay vốn ưu đãi và hỗ trợ chính sách xúc tiến thương mại thiết thực”, ông nói.

Thị trường UAV thế giới đang phát triển rất nhanh với CAGR 17,3% trong giai đoạn 2025-2032, theo dự báo của Fortune Business Insights. Trên toàn cầu, cuộc chiến thương mại giữa các nước đang tạo ra khoảng trống cơ hội cho doanh nghiệp UAV Việt Nam, nhất là khi UAV ngày càng chứng minh giá trị ứng dụng rộng rãi. 

Với thương vụ 5.000 chiếc xuất khẩu cùng khả năng tự chủ công nghệ, UAV Việt Nam có cơ hội tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu, vốn lâu nay do Mỹ, Israel, Thổ Nhĩ Kỳ và Trung Quốc thống trị. Tuy nhiên, con đường phía trước còn nhiều thách thức. Việt Nam cần một khung chính sách đồng bộ cho UAV, từ quản lý không phận, tiêu chuẩn an toàn đến cơ chế hỗ trợ tài chính - đầu tư. Việc thành lập một cơ quan quản lý chung về công nghệ UAV, nhằm tránh chồng chéo thủ tục hành chính và thúc đẩy đổi mới sáng tạo cũng thực sự cần thiết trong giai đoạn mới này.