Họa sĩ Nguyễn Hoài Hương: Chữ Tài đi với chữ Năng

Người họa sĩ có gia sản đáng nể và thiết kế mang chữ ký của riêng mình, chữ ký của một họa sĩ hiện đại trên nền mỹ thuật truyền thống.

Họa sĩ Nguyễn Hoài Hương ít xuất hiện trên truyền thông bởi sự kín kẽ của ông nhưng bằng tài năng nổi trội và hành trình sáng tạo miệt mài, ông chẳng xa lạ trong giới mỹ thuật từ hàng chục năm nay. Nguyễn Hoài Hương cũng là cái tên được giới sưu tập, đầu tư tranh sơn mài săn lùng, sẵn sàng xuống tiền với giá rất cao. 

Tốt nghiệp Đại học Mỹ thuật chuyên ngành sơn dầu, nhưng Nguyễn Hoài Hương lại mê đắm với sơn mài, chất liệu truyền thống giúp ông tạo nên những không gian “thuần Việt” đầy mỹ cảm. Như nhạc sĩ Dương Thụ từng viết: “Tranh sơn mài của Hoài Hương lộng lẫy, rực rỡ nhưng không phải là cái lộng lẫy vàng son cổ điển, mà nó tươi mới với bảng màu không thường thấy trong các sơn mài truyền thống. Hoài Hương đã có một gia sản đáng nể về hội họa và thiết kế mang chữ ký của riêng mình, chữ ký của một họa sĩ Việt Nam hiện đại biết tiếp nhận vẻ đẹp của mỹ thuật truyền thống, để tạo ra vẻ đẹp riêng mà không quá lạ lẫm với công chúng”. 

Theo ông, đời sống cũng như thị trường mỹ thuật Việt Nam hiện nay có những buồn vui gì?
Tôi nhận thấy có tín hiệu đáng mừng là thời gian gần đây người Việt rất yêu tranh Việt. Người ta không soi bức tranh theo giá trị hàn lâm mà yêu bức tranh đó bằng cả trái tim. Tôi rất mừng vì điều này! Bạn yêu tranh, bạn muốn làm chủ nó, bạn đặt nó trên bức tường trong nhà. Một ngày nào đó, khi rời ngôi nhà của mình và đến chỗ khác, bạn không phải nhớ bức tường, càng không phải nhớ những món đồ xa xỉ trong nhà mà nhớ bức tranh. Cảm xúc này quan trọng hơn tất cả, một khi ta có tranh. Và tôi mong rằng cảm xúc này có ở tất cả các bạn, ở tất cả người yêu tranh. Đó cũng là niềm hạnh phúc của giới sáng tác. Chúng tôi vẽ tranh không chỉ để bán và càng không phải vui mừng khi bán được nhiều tranh, mà là hân hoan bởi sự đồng cảm, bởi tình yêu của họ đối với tác phẩm của mình. Đó là cốt cách của một người sáng tác. 

Với tư cách là họa sĩ, ông có nghĩ nhiều đến giá trị đầu tư của tác phẩm khi đặt cọ sáng tác không hay ông chỉ tập trung tất cả vào cảm hứng nghệ thuật? 
Khi sáng tác, tôi đặt hết tâm hồn, đáy lòng vào tác phẩm. Còn để nói về chủ ý làm nên giá trị đầu tư cho tác phẩm thì đó là cả một quá trình dài của họa sĩ chứ không nằm chỉ ở một bức tranh đơn lẻ. Một bức tranh đẹp như một ngôi sao tỏa sáng nhưng trong hội họa, giá trị bao trùm một chuỗi tranh. Lúc đó, những bức tranh đầu tiên của người sáng tác mới được công nhận đúng giá trị của nó. Tất cả các danh họa thế giới đều có một chuỗi sáng tạo. Đó cũng là lý do tại sao chỉ một nét cọ giống hệt nhau nhưng của một người vô danh thì không ai mua, còn của Gustav Klimt kèm chữ ký của ông thì lại có thể bán được hàng trăm ngàn USD. 

Tranh của họa sĩ thế hệ mỹ thuật Đông Dương lâu nay có giá rất cao, lên đến cả triệu USD. Còn tranh của những họa sĩ nổi danh đương đại tại Việt Nam đã có ai tiệm cận đến mức giá đó chưa?
Tranh tôi chưa đạt đến mức giá đó bởi vì nó vẫn theo quy luật như tôi vừa nói, giá trị tranh một họa sĩ nằm ở cả chuỗi sáng tạo. Cho nên, sự nghiệp của một nghệ sĩ là làm việc không ngừng để cho ra một chuỗi sáng tạo, lúc đó bức tranh xuất phát mới có giá trị. Như vậy, vấn đề ở đây là không cho phép quá trình sáng tác dừng lại. Thực ra, tranh Đông Dương cũng có cái khác là vào thời đó, các cụ hầu như không bán được tranh nên phải chịu cảnh nghèo. Bởi vì thông tin vào thời đó không lan tỏa. Còn bây giờ chỉ cần một cú nhấp chuột thì bên kia địa cầu đã biết mình đang sáng tác gì. Cho nên, bây giờ cũng khó có chuyện họa sĩ có thực tài phải đợi “khuất bóng” mới bán được tranh. 

Ông nhìn nhận thế nào về hiện tượng tranh cao giá không hẳn vì giá trị của tác phẩm mà chỉ vì những người đầu cơ thổi giá lên?
Đúng là có hiện tượng này. Chẳng hạn, bạn muốn tranh của họa sĩ lên giá nên mua phần lớn tranh của họ để tạo ra sự khan hiếm vào vài chục năm sau. Nhưng mức giá cao này cũng chỉ duy trì được một khoảng thời gian giới hạn vì sự khan hiếm đó là giả. Vì thế, theo tôi, để nói anh là ai thì trước hết, anh hãy cứ làm việc đi, làm việc cật lực, làm thành một chuỗi sáng tạo bền bỉ. Nếu mình tài giỏi thực sự, chắc chắn người ta sẽ nhắc đến mình và tranh của mình tự nhiên sẽ có giá cao, chứ không cần ai thổi giá. 
Nhưng tôi vẫn luôn muốn nói là nghệ thuật không phải cho giới nhà giàu. Hãy nhớ đến những nét vẽ nguệch ngoạc tuổi ấu thơ của mình với niềm vui ngập tràn.

Động lực nào để ông có thể sáng tạo bền bỉ và luôn đảm bảo chất lượng sáng tác như thế?
Khi mình sáng tác chuyên nghiệp thì đam mê đã thấm vào máu, vào hơi thở. Như mình ngừng sáng tác thì không khác gì ngừng thở. Tôi sáng tác trong tâm thế vì yêu thích công việc của mình và thêm nữa, vì trách nhiệm đối với chính mình. Mình không thể bước xuống được mà chỉ có thể bước lên ngày càng cao, không phải bằng nói miệng, mà bằng chính hoạt động. Có tài chưa đủ, bạn còn cần phải có năng - năng lượng, năng lực và siêng năng thì mới đúng là tài năng nghệ thuật. 

Trên bậc thang danh tiếng mà ông vừa nói, ông nhận thấy mình đang ở tầng nấc nào?
Điều này ít có người sáng tác nào muốn nói ra. Sự đánh giá nên dành cho công chúng, còn người sáng tác chính thống luôn tự biết mình ở đâu và có trách nhiệm bảo vệ danh tiếng của mình bằng hoạt động sáng tạo.

Vậy trách nhiệm đó có bao gồm việc một họa sĩ thuộc thế hệ cha chú truyền dạy lại cho thế hệ trẻ?
Không chỉ quan tâm thế hệ họa sĩ trẻ, tôi còn không muốn tranh Việt bị đóng cửa biên giới. Gần đây, tôi có những buổi giao lưu với các họa sĩ Thái Lan. Họ có dòng tranh sơn mài, họ vẽ rất nhiều nhưng bị nghiêng về mỹ nghệ hóa. Cho nên, gần đây, tôi đã có nhiều lần gặp gỡ, trao đổi nghề nghiệp với họ về vẻ đẹp của sơn mài Việt Nam.
Tôi không có đủ thời gian để giảng dạy cho các họa sĩ trẻ nhưng luôn rộng cửa chào đón các em đến để trao đổi cặn kẽ những gì các em còn vướng mắc và cả những gì tôi tâm đắc.
Trước đây, phòng tranh của tôi luôn đóng cửa. Nhưng sắp tới, phòng tranh này sẽ mở ra với mong muốn có nhiều người vào ngắm tranh để cùng chia sẻ, đồng điệu với tình yêu sắc màu của tranh.