Nhà thơ Joshua Nguyễn: Thơ lục bát là cách kết nối văn hóa cội nguồn

Trên Button Poetry Live, kênh YouTube của các nhà thơ trẻ nước Mỹ có gần 1,5 triệu lượt người theo dõi, Joshua Nguyễn tạo dấu ấn riêng với vẻ thanh lịch cùng với giọng đọc thơ đầy nội lực, biểu cảm gương mặt và dáng điệu sống động của một người trẻ sống giữa làn sóng giao thoa Đông và Tây, hiện đại và cổ điển.

Tài thơ văn của Joshua Nguyễn được giáo viên phát hiện từ khi anh mới học lớp 9 tại thành phố Houston (Mỹ). Ngay sau đó, cậu học sinh gốc Việt liên tục đạt giải thưởng các cuộc thi thơ từ quy mô trường học, thành phố, tiểu bang và giành được nhiều học bổng danh giá ngành văn chương nước Mỹ. Lớn lên trong thời đại số, Joshua Nguyễn chăm chút cả ngôn từ, hình ảnh lẫn âm thanh trên Instagram, Twitter, YouTube để chia sẻ tác phẩm của mình và thu hút độc giả. Mỗi clip đọc thơ trên YouTube của anh có khoảng 33.000-35.000 lượt xem và nhận được nhiều bình luận đồng cảm sâu sắc của người nghe thơ. Mới đây, tài thi ca của Joshua được khẳng định một lần nữa với Tập thơ Come Clean (Nhà Xuất bản Đại học Wisconsin) đạt Giải thưởng Felix Pollak năm 2021. Cũng nhân dịp này, nhà thơ trẻ gốc Việt đã dành cho NCĐT buổi phỏng vấn online.

Bắt đầu đạt giải thưởng về thơ từ năm học lớp 9, cho đến nay sau hơn 10 năm sáng tác, anh mong muốn gì ở những sáng tác của mình? 

Có lẽ những sáng tác của tôi xuất phát từ niềm hy vọng rằng, những câu chuyện tôi viết lại sẽ đụng đến những câu chuyện tôi tạo ra cho chính mình và điều này sẽ đủ để tạo nên một thứ di sản mà gia đình tôi có thể tự hào. Tôi luôn cố gắng tìm kiếm những điểm tương đồng giữa bản thân tôi và những khoảng im lặng đến nay vẫn còn trong gia đình tôi. Các bài thơ này là nỗ lực ban đầu để lấp đầy khoảng im lặng đó. Có nhiều điều về Chiến tranh Việt Nam mà tôi không hỏi bố mẹ. Tôi biết rằng họ đã trải qua một số điều không vui và tôi không muốn kích hoạt vùng ký ức đó. Vì vậy, tôi ghi chép từng mẩu thông tin mà thỉnh thoảng tôi nghe được và cố gắng điền những câu chuyện có tính thần thoại vào giữa.

Vì sao anh dành khá nhiều thời gian để làm thơ lục bát bằng tiếng Anh?

Lục bát là một cách để tôi, con trai của một gia đình người Việt nhập cư, thử kết nối với lịch sử văn học thuộc nền văn hóa của gia đình mình, mặc dù tôi không thông thạo tiếng Việt. Ở góc độ cá nhân hơn, nỗ lực viết lục bát bằng tiếng Anh của tôi nhằm tạo thêm cầu nối giữa cha tôi và tôi. Từ nhỏ cho đến khi tôi lớn lên, cha tôi không nói chuyện nhiều trên bàn ăn, ông thường vừa ăn, vừa đọc một tác phẩm văn học cổ của Việt Nam. Mãi cho đến gần đây, sau khi nói chuyện với cha tôi về lục bát, tôi mới biết những cuốn sách mà ông đọc trên bàn ăn là ở dạng thơ lục bát.

Tài thơ văn của Joshua Nguyễn được giáo viên phát hiện từ khi anh mới học lớp 9 tại thành phố Houston (Mỹ). Ảnh: saigoneer.com

Sáng tác thơ lục bát bằng tiếng Anh hẳn là không dễ?

Viết theo thể lục bát là thử thách, cả về mặt kỹ thuật và cảm xúc. Về khía cạnh kỹ thuật, thật khó để viết đúng luật một cách chặt chẽ. Về mặt cảm xúc, tôi nhận về sự bối rối và phản đối từ một số người Việt Nam khác vì tôi sử dụng hình thức thơ này bằng tiếng Anh. Tiếng Việt vốn chỉ toàn đơn âm, ngoài ra còn có trọng âm và thanh điệu nên làm thơ lục bát khá dễ. Tiếng Anh thì không phải như vậy. Tôi khá đau đầu vì mong muốn đưa lục bát trở thành xu hướng mới mẻ trong lĩnh vực thơ đương đại, nhưng tôi cũng không muốn phá vỡ các nét nguyên bản của lục bát truyền thống Việt Nam.

Các chủ đề phổ biến của lục bát truyền thống bao gồm văn hóa chiến binh, tình yêu và việc tìm về quê hương. Tôi đang làm một tập sách với 20 bài lục bát, mỗi bài có tựa đề là một bước trong quá trình tạo ra món ăn Việt Nam yêu thích của tôi, chẳng hạn như Thịt kho. Còn Vo gạo là một trong những bài thơ lục bát đầu tiên tôi viết.

Tôi tìm thấy cảm giác “về nhà” trong các công thức nấu món Việt Nam mà mẹ tôi đã chỉ cho tôi - trong cách chuẩn bị nấu ăn này, tôi tìm thấy tình yêu. Tôi đang học tại Mississippi, nơi không có nhiều người Việt. Và bất cứ khi nào nấu cơm hoặc nấu món ăn Việt Nam, tôi cảm thấy như đang ở nhà.

Được biết, hiện anh là nghiên cứu sinh Tiến sĩ ngành Viết Sáng tạo tại Đại học Mississippi và theo đuổi sự nghiệp viết văn chuyên nghiệp. Vậy là sau thơ, anh sẽ sáng tác văn xuôi?

Khi tôi viết văn xuôi ở trường trung học, những người hướng dẫn học tập của tôi nói rằng tôi đang làm thơ. Khi tôi bắt đầu viết nhiều thơ hơn ở trường đại học, mọi người nói rằng tôi thực sự đang viết văn xuôi. Thực sự thì tôi thích có cả 2 hình thức trong một sáng tác. Mối quan hệ giữa văn xuôi và thơ rất hấp dẫn tôi. Tôi thích tìm ra những cách diễn đạt mới trong cả thơ và văn xuôi, không chỉ là câu từ mà còn là độ dài ngắn, cách ngắt câu, xuống dòng