3 kịch bản thuế quan

Trong khi cộng đồng doanh nghiệp đang hồi hộp chờ đợi kết quả đàm phán giữa Mỹ và Việt Nam, giới chuyên gia đã đưa ra 3 kịch bản thuế quan cũng như tác động của từng mức thuế đối với nền kinh tế.

“Mức thuế trả đũa 46% ban đầu hay mức thuế quan cao như 30-35% khó có khả năng xảy ra. Tôi nghĩ mức thuế trên dưới 20% là trong tầm tay”, ông Nguyễn Xuân Thành, giảng viên Trường Chính sách công và Quản lý Fulbright, nhận định tại một diễn đàn tài chính - bất động sản vào đầu tháng 5. Ông nhấn mạnh, ngay cả 20% vẫn được coi là rất cao, vì đây là mức thuế bổ sung ngoài mức thuế hiện có. Do đó, nhà điều hành chính sách cần phải mạnh tay nếu muốn đạt mục tiêu tăng trưởng trong năm 2025.

Vị chuyên gia Fulbright nêu 4 hạng mục mà chính phủ 2 nước có thể đặt lên bàn đàm phán. Thứ nhất là giảm thuế nhập khẩu của hàng hóa từ Mỹ vào Việt Nam. Việt Nam đã thực hiện các bước đơn phương, như giảm thuế trong Nghị định 73, nhưng thông báo thuế quan ban đầu của Mỹ không tính đến điều này. Việt Nam đã ra tín hiệu sẵn sàng giảm thuế xuống 0% đối với hàng hóa của Mỹ nếu đạt được thỏa thuận, mặc dù điều này đặt ra những thách thức kỹ thuật liên quan đến các cam kết Tối huệ quốc (MFN).

Thứ 2 là tăng lượng hàng nhập khẩu của Việt Nam từ Mỹ để giảm thâm hụt thương mại. Việt Nam dự kiến tăng lượng nhập khẩu các sản phẩm nông nghiệp, máy móc và máy bay thương mại. Các lĩnh vực tiềm năng mới để tăng lượng nhập khẩu bao gồm nhập khẩu khí hóa lỏng (LNG) của Mỹ ngay cả khi giá đắt hơn.

Thứ 3 là ngăn chặn việc chuyển tải hàng hóa bất hợp pháp và đảm bảo quy tắc xuất xứ. Mỹ nhấn mạnh vào việc chống lại tình trạng chuyển hướng hàng hóa qua Việt Nam và đảm bảo chứng từ quy tắc xuất xứ chính xác. Điều này đòi hỏi quản lý Nhà nước chặt chẽ hơn, giám sát, kiểm tra và cấp giấy chứng nhận xuất xứ gắt gao hơn. Và cuối cùng là giải quyết chính sách tiền tệ, trong đó yêu cầu tính minh bạch và linh hoạt hơn trong quản lý tỉ giá.

Quan điểm của Việt Nam là đàm phán với Mỹ mà không gây tổn hại đến mối quan hệ thương mại với các đối tác khác. “Nếu Mỹ yêu cầu, quan điểm của tôi là không thể đáp ứng điều khoản này”, ông Thành quan ngại.

Không dự báo cụ thể tỉ lệ thuế hậu thương thuyết, Ngân hàng UOB cho rằng nếu không đạt được thỏa thuận thương mại với Mỹ, VND sẽ duy trì ở biên độ yếu so với USD. Theo UOB, VND là trường hợp đặc biệt trong đợt phục hồi mạnh của các đồng tiền khu vực trong tháng 4, khi đồng tiền này giảm 1,6% trong tháng, xuống còn 25.990 VND/USD. 

Thị trường có thể đã phản ứng trước tác động tiêu cực lên nền kinh tế Việt Nam, sau khi Mỹ tuyên bố áp thuế lên tới 46% đối với hàng hóa Việt, mức cao thứ 2 toàn cầu, chỉ sau Trung Quốc. Chỉ số PMI ngành sản xuất trong tháng 4 cũng giảm xuống 45,6, thấp nhất trong 2 năm, cho thấy tâm lý thận trọng của các nhà sản xuất do lo ngại hàng Việt Nam mất lợi thế cạnh tranh về giá tại thị trường xuất khẩu lớn nhất là Mỹ.

Trong khi đó, ông Nguyễn Đức Lệnh, Phó Giám đốc Ngân hàng Nhà nước, Chi nhánh Khu vực 2, cho biết: “Ổn định kinh tế vĩ mô là yêu cầu bắt buộc”, từ đó tin tưởng vào việc “Chính phủ kiên định mục tiêu tăng trưởng”. Ông Lệnh dẫn chứng về tổng dư nợ 4 triệu tỉ đồng riêng tại TP.HCM trong 4 tháng đầu năm, tăng 12% so với cùng kỳ. Theo ông, tín dụng xuất khẩu tăng trưởng tốt với tổng dư nợ cho vay ngoại tệ là 162.000 tỉ đồng. Tín dụng tiêu dùng đạt 1.137.000 tỉ đồng, nhờ vay mua đồ dùng sinh hoạt tăng.

Mức thuế quan 20% được dự đoán có tác động tiêu cực đáng kể đến tăng trưởng kinh tế của Việt Nam cả trong ngắn hạn và dài hạn. Mức thuế này có thể khiến nhà đầu tư nước ngoài xem xét lại kế hoạch của họ. Thuế quan cao cũng tạo tâm lý bi quan cho người tiêu dùng và các nhà đầu tư tư nhân, từ đó có khả năng cản trở tiêu dùng trong nước và đầu tư tư nhân, hiện được xác định là những động lực chủ yếu của nền kinh tế.

“Một kết quả thuận lợi hơn, từ 10-15% được coi là có thể nếu Mỹ tránh đưa ra các yêu cầu quá vô lý”, ông Thành phân tích. Kết quả khả quan này phụ thuộc nhiều hơn vào sự linh hoạt từ phía Mỹ.

Mức thuế quan thấp, từ 10-15% sẽ được coi là tích cực và sẽ đưa Việt Nam vào nhóm các quốc gia nhận được mức thuế thấp nhất. Điều này sẽ giảm được áp lực phải thực hiện các biện pháp kích thích kinh tế mạnh mẽ, đặc biệt thông qua chính sách tiền tệ. Kích thích nền kinh tế bằng cách hạ lãi suất sẽ làm suy yếu đồng tiền, xung đột với áp lực của Mỹ nhằm ngăn chặn VND mất giá. Do đó, việc đạt được kết quả 10% sẽ cho phép Việt Nam có khả năng ổn định, thậm chí tăng nhẹ đồng tiền của mình để đáp ứng các cam kết với Mỹ. 

Không giống như một số nền kinh tế, nơi xuất khẩu yếu có thể được bù đắp bằng thị trường trong nước mạnh, xuất khẩu và các lĩnh vực trong nước của Việt Nam có mối liên hệ chặt chẽ. Xuất khẩu yếu dẫn đến tình trạng giảm việc làm tại các khu công nghiệp, giảm sức mua của người lao động, do đó làm suy yếu tiêu dùng trong nước. Sự phụ thuộc lẫn nhau này khiến kết quả thuế quan thuận lợi trở nên quan trọng. “Giải pháp là tích cực đàm phán”, chuyên gia Nguyễn Xuân Thành kết luận.