“Đầu kéo” 8,51 triệu tỉ đồng đầu tư công

Kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2026-2030 đang dần được phác thảo, hé lộ một nguồn lực tài chính chưa từng có. Nhu cầu đầu tư sơ bộ của các bộ, ngành, địa phương đã lên tới trên 8,5 triệu tỉ đồng. Mức này lớn hơn rất nhiều so với con số 2,87 triệu tỉ đồng của giai đoạn 2021-2025, cho thấy quyết tâm rất lớn nhằm tạo ra cú hích quan trọng cho giai đoạn tăng trưởng 2 con số của nền kinh tế.

Ông Sacha Dray, chuyên gia kinh tế World Bank tại Việt Nam, cho rằng chỉ cần tăng 1% vốn đầu tư công cho các dự án hạ tầng lớn, tăng trưởng GDP Việt Nam có thể tăng thêm 1-2%. Đầu tư công giai đoạn tới được xác định là một trong những động lực quan trọng nhất cho tăng trưởng. 

Theo Tiến sĩ Lê Duy Bình, Giám đốc Economica Việt Nam, Việt Nam đang trong quá trình chuyển dịch mô hình tăng trưởng, từ đó nhu cầu về cơ sở hạ tầng và mở rộng không gian kinh tế là vô cùng cần thiết. Nguồn vốn ngân sách nhà nước thông qua đầu tư công sẽ đóng vai trò “đầu kéo”, kích hoạt và huy động các nguồn lực đầu tư toàn xã hội, đặc biệt thúc đẩy hợp tác công - tư trong phát triển hạ tầng chiến lược.

Để đảm bảo hiệu quả, Bộ Tài chính và Chính phủ đã quán triệt tinh thần bố trí vốn có trọng tâm, trọng điểm, không dàn trải. Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã chỉ đạo kế hoạch đầu tư công trung hạn nhiệm kỳ tới chỉ bố trí dưới 3.000 dự án (không bao gồm dự án thuộc các chương trình mục tiêu quốc gia, khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo).

Nguồn vốn sẽ ưu tiên cho các chương trình mục tiêu quốc gia, dự án quan trọng quốc gia và tập trung vào các công trình mang tính thay đổi tình thế và mở ra không gian tăng trưởng mới, bao gồm đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam, tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng, các tuyến đường sắt đô thị tại Hà Nội và TP.HCM, mục tiêu 5.000 km đường cao tốc vào năm 2030…

Bên cạnh những thuận lợi và kỳ vọng lớn, việc thúc đẩy đầu tư công với quy mô vốn lớn gấp nhiều lần giai đoạn trước cũng đặt ra những rủi ro không nhỏ. Tỉ lệ giải ngân đầu tư công vẫn là một vấn đề nan giải. Dù đã có sự cải thiện so với trước, nhưng báo cáo Chính phủ cho thấy giải ngân 9 tháng năm 2025 mới chỉ đạt 51%, khiến mục tiêu 100% cho cả năm là hết sức khó khăn.

Việc đầu tư xây dựng cơ bản (đầu tư phát triển) từ năm 2026 chiếm tối thiểu 40% tổng chi ngân sách (tăng 8-10% so với giai đoạn 2021-2025) là một thách thức rất lớn, đặc biệt trong bối cảnh tỉ lệ giải ngân đầu tư công còn rất hạn chế ở nhiều địa phương.

Nguồn vốn đầu tư công hơn  8,5 triệu tỉ đồng, dù cần thiết, cũng kéo theo áp lực về cân đối ngân sách và nợ công. Dù tỉ lệ nợ công tính trên GDP chưa đến ngưỡng cảnh báo, nhưng số tuyệt đối tăng cao cũng cần lưu ý. Kế hoạch nợ công chỉ khả thi khi đạt được tốc độ tăng trưởng cao như Chính phủ dự kiến, ổn định vĩ mô được giữ vững và quản lý đầu tư được cải thiện.

Việt Nam sẽ cần thực hiện các khoản đầu tư khổng lồ trong giai đoạn 2025-2030, để thực sự công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và đạt mục tiêu tăng trưởng GDP 8 - 10%. Tiến sĩ Duy Bình lưu ý rủi ro của việc thúc đẩy quá mạnh nguồn vốn đầu tư công về dài hạn như hiệu ứng “chèn lấn” khu vực đầu tư tư nhân, làm giảm động lực đầu tư của khu vực này... 

Với sự ổn định vĩ mô và quyết tâm của Chính phủ, Việt Nam được đánh giá là có thể đạt được mục tiêu này nhưng cần thận trọng để có thể nắm bắt cơ hội. Để đầu tư công phát huy hiệu quả tối đa và không phá vỡ cân đối vĩ mô, các kiến nghị tập trung vào 3 giải pháp căn cơ: quản lý vĩ mô, cải cách thủ tục và tăng cường huy động vốn. Trong đó, nhằm giảm áp lực trả nợ, cần phải đạt được tốc độ tăng trưởng cao và quản lý đầu tư hiệu quả. Các chuyên gia kỳ vọng đầu tư công sẽ chỉ nên tập trung vào những công trình chưa đủ sức hấp dẫn khu vực tư nhân hoặc đóng vai trò vốn mồi để cùng tư nhân đầu tư vào các dự án hạ tầng lớn.

Theo Tiến sĩ Nguyễn Đình Cung, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương, giai đoạn 2021-2024 ICOR (chỉ số đo lường hiệu quả sử dụng vốn đầu tư) trung bình đạt 6,13, cao hơn mức 5,89 của giai đoạn 2016-2020, chứng tỏ hiệu quả đầu tư công chưa được cải thiện đáng kể. Vì thế, để đầu tư công thực sự trở thành động lực phát triển, Việt Nam cần chuyển từ “đầu tư nhiều” sang “đầu tư đúng”, đặt hiệu quả và bền vững làm trọng tâm.

Các chuyên gia cũng đề nghị cần có những giải pháp để huy động những nguồn vốn trong nước và đa dạng hóa các công cụ tài chính như phát hành trái phiếu chính phủ kỳ hạn dài, trái phiếu xanh, trái phiếu chuyển đổi năng lượng. “Các dự án công cộng sẽ cần tỉ lệ vốn nhà nước cao hơn, trong khi những dự án có lợi nhuận tốt sẽ thu hút mạnh khu vực tư nhân. Vì vậy, để kích hoạt khu vực tư nhân, cần sớm thống nhất cơ chế phân chia lợi nhuận rõ ràng và xác định đúng nhu cầu của từng dự án”, chuyên gia kinh tế của World Bank nêu rõ.

Có thể bạn quan tâm 

Bán lẻ hải sản lấn sân F&B?