Tủ sách Đông Dương: Thêm một góc nhìn về Đông Dương

Nguồn tư liệu Pháp ngữ phong phú

Tủ sách Đông Dương của Đông A ra đời năm 2020, trong bối cảnh độc giả Việt Nam, đặc biệt là các độc giả trẻ, ngày càng quan tâm tìm hiểu nhiều hơn về lịch sử đất nước và dân tộc. Tủ sách được thực hiện với mục đích chia sẻ những đầu sách lịch sử giá trị về xã hội Việt Nam từ khi Pháp bắt đầu đặt chân vào bán đảo Đông Dương. Những tác phẩm này đa phần do người Pháp soạn thảo, đã tóm bắt được những lát cắt sống động của cả đời sống cung đình lẫn các sinh hoạt của giới bình dân, và chứa đựng nhiều tư liệu hữu ích về lịch sử Việt Nam thời Pháp thuộc. Đây là nguồn tài liệu tham khảo sơ cấp và vô cùng hữu ích cho giới nghiên cứu sử học và những độc giả say mê tìm hiểu lịch sử, văn hóa nước nhà.

Bìa quyển Hành Trình Thám Hiểm Đông Dương

Những tác phẩm được lựa chọn in trong tủ sách không những có giá trị về mặt tư liệu lịch sử sơ cấp, mà còn giàu chất văn chương du ký. Hồi Ký Một Chiến Dịch Ở Bắc Kỳ của Charles-Édouard Hocquard là nguồn sử liệu quan trọng để tìm hiểu về nền chính trị, kinh tế, xã hội miền Bắc và miền Trung Việt Nam cuối thế kỷ XIX. Cuốn sách bao quát thông tin về địa dư, phong tục tập quán, tín ngưỡng, các làng nghề thủ công truyền thống đến con người, tổ chức xã hội, một số công trình kiến trúc quân sự và dân sự nổi tiếng một thời của xứ Bắc Kỳ và Trung Kỳ. Là một bác sĩ quân y kiêm nhiếp ảnh gia, Hocquard đã khắc họa một cách sống động bản đồ Hà Nội và Huế với những di sản vốn có và cả những vàng son ngày nay đã trở thành quá vãng.

Đông Dương Xinh Đẹp Và Kỳ Vĩ (Pierre Dieulefils) đã cho thấy diện mạo Việt Nam hơn một thế kỷ trước. Các bức ảnh trong cuốn sách này đưa người đọc trở lại quá khứ, chiêm ngưỡng vẻ đẹp cách đây hơn một trăm năm của cảnh quan, công trình kiến trúc, các di tích văn hóa - lịch sử khắp ba miền đất nước và gặp gỡ những con người là chứng nhân một thời.

Cuốn sách mới ra mắt bạn đọc vào tháng 4/2023, Hành Trình Thám Hiểm Đông Dương (Francis Garnier) là kết quả của chuyến thám hiểm dòng Mekong hùng vĩ trong 2 năm 1866 - 1868. Đây là công trình khảo cứu đồ sộ, tóm lược toàn bộ thành quả mà phù sa sông Mekong kiến tạo nên suốt nhiều thế kỷ, bao quát nhiều lĩnh vực như lịch sử, địa lý, địa chất, thiên văn, thủy đạo, nhân chủng, dân tộc, chính trị, tôn giáo, văn minh… Trong chuyến viễn du đầy gian nan trắc trở này, Francis Garnier xuất hiện như một nhà nghiên cứu thực thụ. Ông khám phá dòng Mekong với đôi chân háo hức của một nhà thám hiểm cùng đôi mắt nhạy bén của một nhà nhân học, rồi sau đó ghi chép lại những điều tai nghe mắt thấy về những dân tộc xa lạ, những nền văn minh ẩn tàng và những vùng đất kỳ bí.

Minh họa dồi dào, sống động

Tiêu chí để Đông A khi xuất bản các tựa sách trong Tủ Sách Đông Dương là tìm kiếm, bổ sung hình ảnh minh họa dồi dào, sống động. Đây là thế mạnh của đơn vị xuất bản, tạo nên sự khác biệt với những đầu sách cùng tên so với các đơn vị khác. 

Cuốn Một chiến dịch ở Bắc Kỳ do Đông A phát hành được trình bày theo đúng ấn bản gốc đầu tiên - Une campagne au Tonkin của nhà Librairie Hachette năm 1892 với 230 hình minh hoạ, được in chính xác gần như nguyên bản. Ngoài ra, sách được bổ sung 54 phụ bản ảnh. Đông Dương xinh đẹp và kỳ vĩ là cuốn sách ảnh gồm 216 bức. Đây là bộ sưu tập hình ảnh vô cùng phong phú về cảnh quan, di tích, dân tộc các vùng miền, đời sống văn hóa ở Bắc Kỳ, Trung Kỳ và Nam Kỳ. Còn ấn phẩm Hành trình thám hiểm Đông Dương có 309 hình khắc và phụ bản ảnh dựa theo phần lớn các tranh vẽ của L. Delaporte.

Cùng với việc đọc sách, khi chiêm ngưỡng những hình ảnh này, bạn đọc sẽ dễ dàng hình dung được con người, cảnh vật, phong tục tập quán, văn hóa... của Đông Dương nói chung, Việt Nam nói riêng trong quá khứ. Để đảm bảo chất lượng mỹ thuật, gợi cảm giác hoài cổ, các cuốn sách được in 2 màu trên giấy chất lượng cao bằng công nghệ mực vi sinh thân thiện với môi trường. Nỗ lực này giúp bạn đọc trẻ dễ tiếp cận hơn với trang sách.

Bản dịch chất lượng, biên tập công phu

Ông Đỗ Quốc Đạt Nhân - biên tập viên Đông A Books cho biết: “Có nhiều khó khăn khi triển khai tủ sách này, từ khi lên kế hoạch, định hướng cho đến khi triển khai, thực hiện. Việc khó khăn nhất là tìm được dịch giả phù hợp với từng đầu sách. Đơn cử như tác phẩm đầu tiên là Một Chiến Dịch Ở Bắc Kỳ, chúng tôi đã mời nhiều dịch giả dịch thử trong suốt bốn tháng, tưởng chừng như không còn hy vọng thì may mắn nhận được bản dịch thử của bác Đinh Khắc Phách, một dịch giả cao tuổi, có vốn sống, kinh nghiệm chiến trường và am tường văn hoá, lịch sử. Chúng tôi nhận thấy đây là cuốn sách có giá trị, dịch giả đã làm việc cẩn trọng trong suốt hơn một năm, xử lý khối lượng văn bản Pháp ngữ đồ sộ và thực hiện một hệ thống chú thích tỉ mỉ”.

Đông Dương xinh đẹp và kỳ vĩ - độc bản ký hiệu chữ A

Ngoài việc tìm kiếm dịch giả phù hợp, ban biên tập cũng mất nhiều thời gian để tìm kiếm nguồn tài liệu tham khảo nhằm bổ chính và chú thích cho tác phẩm; đối chiếu và xác định lại các địa danh do người Pháp chuyển âm và ký tự… Mỗi bản dịch tiếng Việt được xuất bản đều có nhiều nguồn tham khảo khác nhau. Ấn bản Hành Trình Thám Hiểm Đông Dương được thực hiện theo nội dung đăng trên tạp chí Le Tour du Monde từ năm 1870, ngoài ra còn tham khảo ấn bản 1885 do Léon Garnier thực hiện. Cuối sách, Đông A thực hiện phần chỉ mục dựa theo bản in năm 1873 do nhà xuất bản Hachette phát hành.

Các đầu sách trong Tủ Sách Đông Dương có rất nhiều chú thích, từ nguyên chú của tác giả, chú thích của dịch giả và chú thích của ban biên tập. Chẳng hạn, Một Chiến Dịch Ở Bắc Kỳ có tới có tới 759 chú thích của dịch giả, bởi đây là cuốn hồi ký của của một sỹ quan quân viễn chinh, có nhiều điểm không tránh khỏi góc nhìn thực dân thiên lệch và chủ quan. Sự tiếp cận chưa đủ lâu và đủ sâu với văn hóa và tập quán của người Việt (30 tháng từ 1884 - 1886 và không cố định nơi ở, công việc chính là bác sĩ quân y) cũng khiến Hocquard có những mô tả và nhận xét thiếu chuẩn xác về người dân bản xứ.

Do đó, dịch giả Đinh Khắc Phách đã thực hiện một kho chú thích tỉ mỉ, chi tiết, nhằm mang đến cho độc giả những kiến thức chuẩn xác về các sự kiện lịch sử, phong tục dân gian và tập quán truyền thống của người Việt mà Hocquard đã mô tả chưa đúng hoặc chưa đủ.

Nhiều phiên bản để bạn đọc dễ lựa chọn

Ngoài việc xuất bản các ấn bản phổ thông, hướng tới đông đảo bạn đọc, Đông A còn xuất bản thêm nhiều phiên bản đặc biệt cho mỗi tựa sách để phục vụ nhu cầu sưu tầm, chơi sách. Cuốn Một Chiến Dịch Ở Bắc Kỳ có phiên bản phổ thông khổ 16 x 24 cm, bản cao cấp khổ 18,5 x 26,5 cm, bản giới hạn S500 và bản đặc biệt S100.

Một Chiến Dịch ở Bắc Kỳ, ấn bản S500

Ngoài ấn bản phổ thông khổ lớn 38 x 27,5 cm, cuốn Đông Dương xinh đẹp và kỳ vĩ còn có phiên bản giới hạn S365. Đáng chú ý, hai tựa sách này đều có những bản in được thực hiện với quy cách đặc biệt độc nhất và đã nhận được sự quan tâm lớn của các nhà sưu tầm và người chơi sách. Độc bản ký hiệu chữ A Đông Dương xinh đẹp và kỳ vĩ và Một chiến dịch ở Bắc Kỳ đã được đấu giá thành công với mức giá lần lượt là 130 và 30,5 triệu đồng.

Các phiên bản sách giới hạn/đặc biệt (sách S - viết tắt của từ special) đều được chế tác công phu, tinh tế với nhiều công đoạn thủ công. Mỗi cuốn sách đã trở thành một tác phẩm nghệ thuật đầy tính thẩm mỹ, bên cạnh nội dung hữu ích, chất lượng. Trong thời gian tới, bản giới hạn S500 và bản đặc biệt S100 Hành Trình Thám Hiểm Đông Dương sẽ lần lượt giới thiệu tới bạn đọc; bên cạnh ấn bản phổ thông bìa cứng đã phát hành.

Với sự lựa chọn bản thảo kỹ lưỡng; quá trình dịch thuật, biên tập, hiệu đính chỉn chu; quy trình in ấn, gia công chất lượng cao, các tác phẩm trong Tủ Sách Đông Dương của Đông A Books ngay khi ra mắt đã nhận được sự yêu mến của nhiều bạn đọc, đặc biệt là các bạn đọc say mê tìm hiểu lịch sử, văn hóa. 

Tủ Sách sẽ tiếp tục được mở rộng với các ấn bản: Xứ Đông Dương (Paul Doumer),  Nghệ thuật Huế (Léopold Cadière), Một Nghệ Sĩ Ở Bắc Kỳ (Gaston Roullet)…