Thế trận vốn PE

Sau một năm 2024 tương đối trầm lắng về giá trị giao dịch, thị trường vốn cổ phần tư nhân (PE) Việt Nam đang lạc quan trở lại trong năm nay. 2 động lực lớn nhất định hình kỳ vọng này là tiềm năng tăng trưởng của từng ngành và tốc độ tăng trưởng kinh tế. Điều này phản ánh niềm tin mạnh mẽ vào sức tăng trưởng dài hạn của kinh tế Việt Nam.

Mặc dù Nghị quyết 68 được nhìn nhận là động lực quan trọng cho kinh tế tư nhân, nhưng nguồn vốn cho khu vực này hiện vẫn chủ yếu phụ thuộc vào vốn vay ngân hàng và chưa có nhiều dư địa để tiếp cận nguồn vốn khác, đặc biệt là vốn PE. Điều đó cho thấy cần thúc đẩy các giải pháp về vốn và pháp lý để thực sự thúc đẩy dòng vốn PE.

Hiện thị trường có 2 nhóm quỹ chính với quy mô đầu tư khác biệt rõ rệt. Quỹ nội như Mekong Capital, VinaCapital, Vietnam Investment Group thường đầu tư các thương vụ từ 10 triệu USD trở lên, tập trung vào hàng tiêu dùng, y tế, giáo dục, công nghệ và bán lẻ, trong khi quỹ khu vực yêu cầu quy mô từ 20 triệu USD, quỹ quốc tế như KKR, Warburg Pincus, Temasek, GIC thường tìm kiếm thương vụ từ 50 triệu USD trở lên. 

Năm 2023 chứng kiến tổng giá trị giao dịch PE tại Việt Nam đạt đỉnh 5 năm với con số ấn tượng 2,582 tỉ USD, theo dữ liệu từ S&P Capital IQ và GT tổng hợp. Sau một năm 2024 thiếu vắng những thương vụ quy mô lớn, bước sang năm 2025, các quỹ đầu tư đang chuyển dịch từ chiến lược phòng thủ sang tấn công, tập trung vào tăng trưởng, đổi mới và công nghệ số. 

Trong một sự kiện về đổi mới sáng tạo, hàng loạt quỹ đầu tư tỉ USD toàn cầu như CDH Investments, Partech Ventures, Temasek, Golden Gate Ventures… tham gia để tìm kiếm cơ hội vốn PE và vốn đầu tư mạo hiểm (VC) tại Việt Nam. Tại sự kiện này, ông Vinnie Lauria, sáng lập Golden Gate Ventures, cho biết đã dành riêng 1/3 quỹ đầu tư Đông Nam Á của Quỹ cho thị trường Việt Nam.

Báo cáo của Grant Thornton Việt Nam cho thấy tổng giá trị M&A tại thị trường Việt Nam trong 8 tháng đầu năm 2025 đạt xấp xỉ 4,8 tỉ USD, tăng 21% so với cùng kỳ năm 2024. Quy mô thương vụ trung bình đạt 42 triệu USD, cao hơn 15% so với giai đoạn 2022-2023. Số lượng giao dịch tập trung nhiều nhất ở các ngành bất động sản công nghiệp, năng lượng sạch, công nghệ tài chính (Fintech) và logistics. “Các thương vụ quy mô lớn đang dần quay trở lại, cho thấy niềm tin của nhà đầu tư nước ngoài vào triển vọng trung và dài hạn của Việt Nam”, Grant Thornton nhận định.

Trong suốt 10 năm qua, cùng với dòng vốn PE, các doanh nghiệp tư nhân hàng đầu Việt Nam như Thế Giới Di Động, REE, FPT, Vingroup, Hòa Phát, Vietjet, PNJ, Kido… đã ghi dấu ấn mạnh mẽ với sự tăng trưởng vượt bậc về vốn hóa, doanh thu và lợi nhuận. Tuy nhiên, khẩu vị đầu tư của các quỹ PE hiện nay đã mở rộng, không chỉ tập trung vào những doanh nghiệp lớn, mà còn tích cực tìm kiếm các doanh nghiệp vừa và nhỏ, startup có tiềm năng tăng trưởng nhanh, nhất là trong những lĩnh vực được Chính phủ ưu tiên. 

Ngoài các thương vụ M&A truyền thống, nhiều quỹ sẽ áp dụng mô hình nắm tỉ lệ vốn nhỏ nhưng vẫn tham gia điều hành, giúp doanh nghiệp giữ quyền chủ động. Một số quỹ còn sử dụng chiến lược platform investment - đầu tư vào một công ty hạt nhân rồi mở rộng bằng việc mua lại các doanh nghiệp cùng ngành.

Mặc dù có tiềm năng lớn, thị trường PE Việt Nam vẫn đối mặt với nhiều rào cản, đặc biệt là các vấn đề liên quan đến pháp lý và vĩ mô. Vì vậy, thị trường vốn tư nhân ở Việt Nam được cho là trong giai đoạn tiền nhiều, nhu cầu lớn, nhưng dòng vốn vẫn nghẽn vì thiếu dữ liệu, con người và khả năng thực thi dài hạn. 

Theo bà Mã Thanh Loan, CEO Auxesia Holdings, hạn chế phổ biến hiện nay là phần lớn doanh nghiệp Việt là doanh nghiệp gia đình, thường duy trì 2 hoặc 3 hệ thống sổ sách khác nhau, khiến việc tiếp cận vốn gặp trở ngại. Nhiều ý kiến cũng tỏ ra quan ngại về việc doanh nghiệp tự định giá ảo, chưa có hệ thống quản trị chuyên nghiệp hoặc không sẵn sàng chấp nhận sự giám sát và thay đổi từ nhà đầu tư…

Bà Nguyễn Hoài Thu, CFA, Phó Tổng Giám đốc Công ty Quản lý Quỹ VinaCapital, cho rằng Việt Nam cần tăng quy mô và tỉ trọng nhà đầu tư tổ chức, nâng cao tính chuyên nghiệp và khuyến khích sự tham gia của quỹ đầu tư để phân bổ vốn hiệu quả hơn, đồng hành cùng mục tiêu vốn dài hạn của doanh nghiệp, qua đó giảm sự lệ thuộc vào hệ thống ngân hàng, giúp nền kinh tế phát triển bền vững.

Trong khi đó, ông Chris Freund, nhà sáng lập kiêm Đối tác Điều hành của Mekong Capital, cho biết Công ty đang trong giai đoạn xây dựng danh sách các doanh nghiệp tiềm năng để đầu tư, đánh dấu bước chuẩn bị quan trọng cho Mekong Earth Regeneration Fund (MERF), quỹ 200 triệu USD, có mục tiêu thúc đẩy nông nghiệp tái sinh và sử dụng đất bền vững. 

Thúc đẩy phát triển hệ thống quỹ đầu tư là một trong những giải pháp quan trọng nhằm đẩy mạnh thu hút nguồn vốn đầu tư trong giai đoạn tăng trưởng mới của doanh nghiệp tư nhân. “2025-2030 là giai đoạn các quỹ đầu tư sẽ trở thành nhân tố quan trọng trong huy động vốn. Nhưng mấu chốt là doanh nghiệp phải coi họ như đối tác chiến lược, không chỉ là giao dịch tài chính để có tiền”, Tiến sĩ - luật sư Phan Hoài Nam, Tổng Giám đốc W&A Consulting & Law Firm, nhận định.

Nếu các cải cách đi kèm như đơn giản hóa thủ tục hành chính, minh bạch dữ liệu doanh nghiệp, áp dụng tiêu chuẩn quản trị hiện đại và ưu đãi thuế phù hợp... được thực hiện nhất quán, Việt Nam hoàn toàn có thể thu hút thêm lượng vốn PE quốc tế đáng kể trong 3-5 năm tới, đặc biệt ở những doanh nghiệp đang trong giai đoạn tăng trưởng và trước IPO. 

Có thể bạn quan tâm 

Thêm giỏ hàng để hút vốn ngoại