A.I mở đường cho “doanh nhân đơn độc”

Sarah Gwilliam không phải kỹ sư phần mềm, cũng chẳng rành trí tuệ nhân tạo (A.I) như cô tự nhận. Nhưng sau khi cha qua đời, cô nảy ra ý tưởng lập một startup A.I tạo sinh giúp những người cùng cảnh ngộ vừa vượt qua nỗi mất mát, vừa thu xếp công việc hậu sự. Nói nôm na, đây là “dịch vụ wedding planner” nhưng dành cho… đám tang.

Công ty của cô, Solace, mới chỉ ở giai đoạn khởi đầu. Ngoài cô ra, gần như chẳng có nhân viên nào tham gia phát triển. Cô gia nhập Audos, một vườn ươm khởi nghiệp vận hành bằng A.I, nơi đánh giá ý tưởng của cô có tiềm năng. Các bot của Audos hỗ trợ cô thiết lập sự hiện diện trực tuyến, quản lý Instagram. Nếu dự án thành công, Audos sẽ tiếp tục cung cấp vốn cùng các dịch vụ phát triển sản phẩm, bán hàng, marketing và hậu cần, đổi lại là một phần lợi nhuận.

Với Gwilliam, A.I chẳng khác gì một đồng sáng lập. “Cảm giác ấy thực sự tiếp thêm sức mạnh”, cô nói. Giới công nghệ Thung lũng Silicon đã đặt cho những người sáng lập một mình như Gwilliam cái tên mới: “solopreneur”, doanh nhân đơn độc. Nhiều người thậm chí còn cá cược xem ai sẽ tạo ra “kỳ lân một mình” đầu tiên, tức startup chưa niêm yết trị giá trên 1 tỉ USD.

Kỳ vọng là A.I tạo sinh sẽ khiến việc khởi nghiệp rẻ và đơn giản như việc trở thành YouTuber, góp phần “phá vỡ” bức tranh doanh nghiệp Mỹ vốn đang tập trung vào số ít tập đoàn khổng lồ. Tuy nhiên, việc thoát khỏi vòng kiềm tỏa của các “ông lớn” công nghệ lại là câu chuyện khác.

Lịch sử cho thấy, mỗi cuộc cách mạng công nghệ đều làm thay đổi cách doanh nghiệp vận hành. Cuối thế kỷ XIX, máy móc và mạng lưới vận tải đã tạo ra các tập đoàn khổng lồ. Nhà kinh tế Ronald Coase, trong bài nghiên cứu năm 1937 “Bản chất của doanh nghiệp”, lập luận rằng hợp nhất các hoạt động trong cùng một tổ chức sẽ hiệu quả hơn so với thuê ngoài.

Nhưng kỷ nguyên truyền thông số đã đảo ngược xu hướng này, khi doanh nghiệp có thể dễ dàng thuê ngoài sản xuất, dùng Google cho marketing và Amazon Web Services cho điện toán. A.I nay có thể đẩy nhanh hơn nữa xu hướng đó, khi các “đại lý” bán tự động do Thung lũng Silicon phát triển cho phép làm được nhiều việc với ít nhân sự hơn.

Ông Henrik Werdelin, đồng sáng lập Audos, ví A.I như làn sóng dân chủ hóa khởi nghiệp tiếp theo sau điện toán đám mây. “Bạn không cần biết lập trình hay dùng Photoshop, vì A.I sẽ làm giúp”, ông nói.

Trong khi đó, ông Karim Lakhani, Trường Kinh doanh Harvard, thậm chí đưa trí tuệ nhân tạo vào khóa học lãnh đạo. Điều này có nghĩa là học viên sẽ dùng A.I tạo sinh để lập một công ty snack trong 90 phút, từ nghiên cứu khách hàng, tạo công thức, tìm nhà cung cấp đến thiết kế bao bì.

Một nghiên cứu do ông Lakhani đồng tác giả cho thấy 776 nhân viên Procter & Gamble khi dùng A.I đã cải thiện đáng kể hiệu suất, giúp cá nhân đạt kết quả ngang với nhóm hai người không dùng A.I. “A.I giống một đồng đội hơn là công cụ”, ông nhận xét.

Khi thời kỳ tiền rẻ đã qua, các nhà sáng lập ngày càng chú trọng tiết kiệm chi phí. Theo dữ liệu từ Carta, thời gian trung bình để startup tuyển nhân viên đầu tiên đã tăng từ dưới 6 tháng (2022) lên hơn 9 tháng (2024). Base44, startup A.I về lập trình, được Wix mua lại với giá 80 triệu USD khi mới có 8 nhân viên.

Dù tiềm năng lớn, trí tuệ nhân tạo vẫn chưa hoàn hảo. Tháng 6, Anthropic thử nghiệm để mô hình Claude Sonnet vận hành máy bán hàng tự động. Kết quả bot biết tìm nguồn cung, đáp ứng yêu cầu “oái oăm” như khối tungsten, nhưng lại bỏ lỡ cơ hội sinh lời, “ảo tưởng” dữ liệu, giảm giá quá nhiều và cuối cùng lỗ vốn.

Ngoài ra, các yếu tố khác cũng cản trở làn sóng khởi nghiệp cùng A.I. Dù internet, mạng xã hội, SaaS và điện toán đám mây đã phát triển mạnh trong ba thập kỷ, số doanh nghiệp mới ở Mỹ vẫn èo uột cho đến khi đại dịch COVID-19 bùng nổ, một phần do dân số già. Áp lực này sẽ còn tăng.

Quan trọng hơn, hạ tầng A.I vẫn bị thống trị bởi các “ông lớn” như Microsoft (hậu thuẫn OpenAI), Amazon và Google (hậu thuẫn Anthropic), tương tự cách các công ty này đã chi phối điện toán đám mây thập kỷ trước. Ba tập đoàn này hiện hưởng lợi nhuận ròng tương đương 7% tổng lợi nhuận Mỹ, tăng từ 2% một thập kỷ trước.

Một nguy cơ khác là các tập đoàn có thể “mượn” ý tưởng hay nhất của startup. Nhưng với Gwilliam, đây vừa là rủi ro vừa là cơ hội. “Biết đâu họ đến và nói: ‘Chúng tôi muốn Solace.’ Lúc đó tôi sẽ đáp: ‘Tuyệt, bán thôi!’”, cô cười.

Có thể bạn quan tâm:

Big Tech Mỹ "khát điện" vì bùng nổ A.I​

Nguồn The Economist