Khủng hoảng mầm non tư thục tại Trung Quốc

Trường mầm non Angels, một trường mầm non tư thục quốc tế ở ngoại ô phía Tây Thượng Hải, từng có 16 phòng học, hai sân chơi lớn, đội ngũ y tế và giáo viên nước ngoài đến từ nhiều quốc gia giảng dạy chương trình song ngữ. Nhưng giờ đây, ngôi trường đã đóng cửa, chỉ còn là một khuôn viên bị hoang vắng sau 18 năm hoạt động. Cỏ nhân tạo bị bỏ hoang, nhấp nhô trước tòa nhà đa tầng sặc sỡ của trường.

Một tín hiệu đáng lo ngại đối với các nhà lập kế hoạch giáo dục và kinh tế của Trung Quốc là trên toàn quốc, số lượng trường mầm non đóng cửa ngày một tăng.

Ở quốc gia tỉ dân, các cơ sở mầm non nhận trẻ ở nhiều độ tuổi khác nhau cho đến khi bắt đầu học tiểu học, thường là ở độ tuổi 6. Tuy nhiên, theo Bộ Giáo dục, số lượng trường mầm non trong nước đã giảm đi 20.000 trường từ năm 2021 đến năm 2023, từ 294.832 xuống còn 274.480 trường. Điều này xảy ra trong bối cảnh tỉ lệ sinh giảm và triển vọng việc làm mờ mịt cho giới trẻ trong nền kinh tế lớn thứ hai thế giới và cuộc trấn áp giáo dục vì lợi nhuận. Phần lớn các trường đóng cửa là các trường tư thục.

Trước đây, phụ huynh phải xếp hàng dài trước cổng trường, thậm chí có khi phải qua đêm để đăng ký con em vào các trường mầm non nổi tiếng. Nhưng hiện tại, các trường đang gặp khó khăn trong việc lấp đầy các phòng học trước khi năm học mới bắt đầu. Số lượng trẻ em nhập học mầm non đã giảm đi 5 triệu vào năm 2023, chỉ còn 40,92 triệu trẻ em, con số thấp nhất kể từ năm 2014. Không chỉ vậy, hơn 170.000 công việc giảng dạy toàn thời gian tại các trường mầm non đã giảm đi trong năm 2023, theo số liệu của Bộ Giáo dục.

Vấn đề tài chính đang là mối lo ngại của Li, một bà mẹ sống ở tỉnh Giang Tô, miền Đông Trung Quốc. Hiện tại, cô đang tranh luận với chồng về việc nên cho con gái 2 tuổi của họ vào trường mầm non công lập hay tư thục. “Dù chất lượng giáo dục là điều quan trọng với chúng tôi, chúng tôi đã chi hơn 10.000 nhân dân tệ (1.380 USD) mỗi tháng cho con gái. Tôi không đủ khả năng sinh thêm đứa thứ hai hoặc thứ ba lúc này”, cô nói.

Khi các phụ huynh và các nhà giáo dục đối mặt với chi phí và gánh nặng gia tăng do số lượng trẻ em giảm đi qua hệ thống giáo dục, những tác động này đang đe dọa lực lượng lao động của Trung Quốc vốn đang thu hẹp và những nỗ lực của chính phủ trong việc duy trì tăng trưởng kinh tế nhanh chóng và xây dựng một lực lượng lao động có kỹ năng cao.

Bà Yuki Katayama, nhà nghiên cứu hàng đầu tại Viện Nghiên cứu NLI, cho biết còn quá sớm để đánh giá các biện pháp mà Trung Quốc có thể triển khai nhằm giải quyết vấn đề này, vì họ chỉ thực sự chuyển sang khuyến khích sinh đẻ từ năm 2021. Tuy nhiên, dựa trên kinh nghiệm của Nhật Bản trong việc già hóa dân số và gặp vấn đề giảm tỉ lệ sinh giảm, bà Katayama cho rằng việc ưu tiên chăm sóc người già mà bỏ qua chính sách chăm sóc trẻ em sẽ gây hậu quả không mong muốn.

“Nhật Bản đã ưu tiên các chính sách đảm bảo an sinh xã hội cho người già, chẳng hạn như chăm sóc người cao tuổi, và các biện pháp giải quyết tỉ lệ sinh giảm được cho là quá ít và quá muộn. Trung Quốc có thể đối mặt với vấn đề tương tự”, bà nói.

Khi các nhà hoạch định chính sách của Trung Quốc tìm kiếm cách đảo ngược xu hướng tỉ lệ sinh giảm trong dài hạn, các sáng kiến tiềm năng bao gồm việc tạo điều kiện thuận lợi cho các cặp đôi kết hôn và khó khăn hơn cho việc ly dị.

Chưa rõ liệu những động thái như vậy có mang lại hiệu quả hay không. Nhưng chính phủ đã có những hành động cụ thể nhằm nâng cao chất lượng giáo dục mầm non. Một trong số đó là tăng cường mở rộng các trường công, cung cấp trợ cấp cho các trường tư thục đáp ứng các điều kiện nhất định và khuyến khích nhiều trường nhận trẻ dưới 3 tuổi vào các lớp mầm non.

Theo dữ liệu của chính phủ, chỉ có 2,2 triệu trẻ em theo học các lớp mầm non vào năm 2022, chiếm tỉ lệ 5% tổng số trẻ em theo học mầm non. Điều này cho thấy còn nhiều công việc cần được thực hiện để đáp ứng nhu cầu giáo dục mầm non của xã hội.

Nhưng tính bền vững của thực tế đó cũng đang được đặt câu hỏi khi Trung Quốc có kế hoạch nới thêm độ tuổi nghỉ hưu. Hiện tại, tuổi nghỉ hưu là 50 tuổi đối với lao động nữ, 55 tuổi đối với lao động nữ văn phòng và 60 tuổi đối với nam giới.

Bà Sun Yi, trợ lý Giáo sư tại Viện Nghiên cứu Châu Á-Nhật Bản của Đại học Ritsumeikan, cho biết phụ huynh ngày nay muốn nuôi dạy con cái bằng phương pháp khoa học và chất lượng cao. Cho đến nay, nhiều trung tâm giữ trẻ tư nhân không đáp ứng được yêu cầu này, do đó, việc mở rộng các trung tâm giữ trẻ của chính phủ rất cần thiết.

Theo một báo cáo của Viện Nghiên cứu Dân số Yuwa, chi phí nuôi dạy con từ khi sinh đến 18 tuổi tại Trung Quốc cao gấp 6,3 lần GDP bình quân đầu người. Điều này cho thấy sự khó khăn về khía cạnh tài chính khi nuôi dạy con cái. Giới chuyên gia cho rằng thách thức này cũng mang lại cơ hội cho Trung Quốc để phát triển ngành chăm sóc trẻ em chuyên nghiệp với giá cả phải chăng.

Số lượng trường mầm non tư thục tại Trung Quốc đã tăng gấp ba lần từ năm 2003 đến 2019, đạt đỉnh điểm 173.200 trường. Điều này được thúc đẩy bởi chính sách của chính phủ chuyển các trường mầm non công lập và tập thể thành trường tư thục với chủ sở hữu cá nhân, được gọi là trường dân lập. Đặc biệt, sự phát triển của các trường dân lập đã đáp ứng nhu cầu của công nhân di cư, bao gồm cả những người di cư từ các thành phố lớn trở về thị trấn hoặc trung tâm huyện gần làng để tìm việc làm.

Tuy nhiên, ngay cả khi chính phủ Trung Quốc bãi bỏ chính sách một con vào năm 2016, tỉ lệ sinh vẫn tiếp tục giảm liên tiếp trong bảy năm cho đến năm 2023, và dân số đã giảm trong hai năm qua. 

Mặc dù có những hạn chế về hoạt động kinh doanh lợi nhuận trong lĩnh vực giáo dục mầm non, nhưng trường tư thục vẫn thu hút được sự quan tâm của những người có khả năng tài chính và mong muốn sự linh hoạt và chất lượng cao hơn so với hệ thống giáo dục công lập.

Có thể bạn quan tâm:

Lực lượng lao động "lỡ đò" ở Trung Quốc

Nguồn Nikkei Asia