Rủi ro và tác dụng phụ của việc tiêm chủng vaccine COVID-19

Hàng triệu người trên thế giới đang hy vọng vào một loại vaccine chống lại COVID-19 trong tương lai gần. Vaccine đã được chứng minh là an toàn và được các cơ quan y tế ở nhiều nước chấp nhận. 

Dược sĩ Emily Vrontos xem xét bệnh sử của bệnh nhân trước khi tiêm vaccine COVID-19. Ảnh: The New York Times.

Nhiều người quyết định tiêm vaccine vì họ muốn bảo vệ mình khỏi bị nhiễm trùng, nhưng họ cũng lo sợ các tác dụng phụ có thể xảy ra từ việc tiêm chủng. Họ nghi ngờ liệu vaccine với tốc độ phát triển nhanh chóng có thực sự an toàn hay không. Và liệu các tác dụng phụ có thể có đã được nghiên cứu đầy đủ hay chưa.

Các phản ứng vaccine điển hình thường nhẹ và biến mất sau vài ngày. Ảnh: AFP.

Bình thường sẽ có một số phản ứng sau khi tiêm chủng: Có thể bị đỏ, sưng hoặc đau xung quanh vết tiêm. Tình trạng mệt mỏi, sốt, nhức đầu và chân tay nhức mỏi cũng không hiếm gặp trong 3 ngày đầu sau khi tiêm phòng. Các phản ứng vaccine thông thường này thường nhẹ và giảm dần sau vài ngày. Vaccine hoạt động, bởi vì nó kích thích hệ thống miễn dịch và cơ thể hình thành các kháng thể chống lại nhiễm trùng mà chỉ được "giả mạo" bằng cách tiêm chủng. 

Các phản ứng tiêm chủng điển hình như vậy cũng được báo cáo sau khi nhiều người nhận được vaccine BioNTech-Pfizer, Moderna, AstraZeneca và Sputnik V của Nga.

Ngoài những phản ứng điển hình khi tiêm chủng, cũng có những trường hợp cá biệt đôi khi bị các phản ứng phụ nghiêm trọng chẳng hạn như sốc dị ứng.

Theo Cơ quan Dược phẩm Châu Âu (EMA), Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) và Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), các vaccine đã được phê duyệt là an toàn, nếu không, họ sẽ không phê duyệt vaccine. 

Một số vaccine mới được gọi là vaccine mRNA, khác với các vaccine đã được thiết lập: chúng không chứa virus đã làm suy yếu hoặc bị giết. Thay vào đó, chúng chỉ chứa một bản thiết kế cho một thành phần của mầm bệnh COVID-19.

Một số khác được gọi là vaccine vector sử dụng virus adeno vô hại (chẳng hạn như virus cảm lạnh chỉ ảnh hưởng đến tinh tinh) làm chất vận chuyển để đưa vào protein bề mặt của SARS-CoV-2 và do đó kích hoạt phản ứng miễn dịch.

Dưới đây là các rủi ro và tác dụng phụ của các loại vaccine thường được đề cập:

Vaccine Biontech-Pfizer

Trong giai đoạn phê duyệt, không có tác dụng phụ nghiêm trọng nào xảy ra với vaccine BNT162b2 do 2 công ty BioNTech của Đức và Pfizer của Mỹ phát triển. Các phản ứng tiêm chủng điển hình như mệt mỏi và đau đầu ít xảy ra hơn và yếu hơn ở những bệnh nhân lớn tuổi.

Vaccine BioNTech-Pfizer lần đầu tiên được phê duyệt ở EU. Ảnh: Reuters.

Tuy nhiên, kể từ khi vaccine mRNA được sử dụng, một số bệnh nhân đã bị phản ứng dị ứng nghiêm trọng ngay sau khi tiêm. Thậm chí, một bệnh nhân ở Mỹ và 2 người Anh đã rơi vào tình trạng sốc phản vệ, gây khó thở.

Vì những người này không có bệnh trước đó hoặc không bị dị ứng với một số thành phần của vaccine, Cơ quan quản lý các sản phẩm chăm sóc sức khỏe và thuốc của Anh cảnh báo rằng những người bị dị ứng với một số thành phần vaccine hoặc bị sốc phản vệ chống lại việc tiêm phòng. 

Thuốc chủng ngừa Moderna

Vaccine mRNA-1273 của công ty Moderna của Mỹ cũng là một loại vaccine dựa trên gen, về nguyên tắc rất giống với vaccine của BioNTech / Pfizer. Ảnh: Reuters.

Trong các thử nghiệm lâm sàng, những người tham gia đã dung nạp vaccine tốt. Các phản ứng tiêm chủng thông thường chỉ ở mức độ nhẹ hoặc trung bình và không kéo dài. Tuy nhiên, gần 10% những người được tiêm chủng mRNA-1273 cảm thấy mệt mỏi.

Với vaccine Moderna, một số bệnh nhân cũng bị phản ứng dị ứng và một số rất nhỏ bị liệt dây thần kinh ở mặt. Tuy nhiên, vẫn chưa rõ liệu những phản ứng này có thực sự liên quan đến thành phần cốt lõi của vaccine hay không. Có thể các tác dụng phụ không phải do mRNA gây ra mà do các hạt nano lipid đóng vai trò là chất mang mRNA và sau đó bị cơ thể phân hủy.

Vaccine AstraZeneca

Tại công ty AstraZeneca của Anh - Thụy Điển, một sự cố trong quá trình thử nghiệm lâm sàng hồi tháng 9 đã gây xôn xao dư luận vì một người bị viêm tủy sống sau khi tiêm vaccine. 

Vaccine của AstraZeneca vẫn chưa được chấp thuận ở EU. Ảnh: Deutsche Welle.

Nếu không, chỉ có các phản ứng tiêm chủng điển hình như đau tại chỗ tiêm, đau cơ, nhức đầu và mệt mỏi xảy ra với vaccine từ AstraZeneca. Một lần nữa, phản ứng với vaccine ít xảy ra hơn và nhẹ hơn ở người lớn tuổi. 

Vaccine Sputnik V của Nga

Ngay từ tháng 8.2020, vaccine vector Sputnik V đã được phê duyệt ở Nga, nhưng không cần chờ các thử nghiệm giai đoạn III với hàng chục nghìn đối tượng. Sputnik V sử dụng 2 virus adeno được sửa đổi khác nhau (rAd26-S và rAd5-S).

Đã có sự dè dặt đáng kể trên toàn thế giới về loại vaccine do Trung tâm Nghiên cứu Gamaleja ở Moscow phát triển vì chính phủ Nga đã cấp phép sử dụng khẩn cấp sau khi thử nghiệm giai đoạn II. Ảnh: Deutsche Welle.

Tuy nhiên, Sputnik V không chỉ được sử dụng ở Nga mà còn ở nhiều quốc gia khác, bao gồm Belarus, Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE), Ấn Độ, Brazil và Argentina. 

Ngày 2.1, Bộ trưởng Y tế Nga Mikhail Murashko cho biết: hơn 1,5 triệu liều vaccine đã được chuyển đến các khu vực của Nga và hơn 800.000 người đã được tiêm chủng. Hiện, không có báo cáo nào về tác dụng phụ nghiêm trọng sau khi tiêm vaccine Sputnik V. 

Cân nhắc lợi ích và rủi ro

Tất cả các rủi ro và tác dụng phụ được ghi nhận cho đến nay chỉ là những bức ảnh chụp nhanh của những tháng qua. Điều này phải được lưu ý bất chấp tất cả sự phấn khích về sự phát triển nhanh chóng của vaccine. 

Mỗi lần tiêm chủng đều cân nhắc giữa rủi ro và lợi ích. Ảnh: Reuters.

Giám đốc Christian Bogdan Viện Vi sinh lâm sàng, Miễn dịch và Vệ sinh tại Bệnh viện Đại học Erlangen cho rằng: về nguyên tắc, quyết định luôn dựa trên đánh giá rủi ro - lợi ích.

“Nếu một người cao tuổi có 20% nguy cơ tử vong do nhiễm trùng Corona, đồng thời nguy cơ mắc tác dụng phụ nghiêm trọng của việc tiêm chủng là 1: 50.000 hoặc thậm chí ít hơn, tôi sẽ chấp nhận rủi ro đó", ông Christian Bogdan khẳng định.

Có thể bạn quan tâm:

► Các nước châu Á - Thái Bình Dương đã đặt bao nhiêu liều vaccine?