Tham vọng trở thành siêu cường số 1 thế giới của Trung Quốc

Theo Bloomberg, nếu Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình thực hiện những cải cách thúc đẩy tăng trưởng và Tổng thống Mỹ Joe Biden không thể thúc đẩy các đề xuất đổi mới cơ sở hạ tầng và tăng cường lực lượng lao động thì Trung Quốc có thể sẽ trở thành siêu cường số 1 thế giới, sớm nhất là vào năm 2031.

Chương trình cải cách của Trung Quốc hiện đang bị trì hoãn

Nhưng tham vọng đó khó có thể thành hiện thực. Chương trình cải cách của Trung Quốc hiện đang bị trì hoãn, thuế quan và các biện pháp hạn chế về thương mại khác đang cản trở khả năng tiếp cận thị trường toàn cầu và các công nghệ tiên tiến của quốc gia này. Đồng thời, biện pháp kích thích hỗ trợ nền kinh tế trong thời kỳ đại dịch đã nâng mức nợ lên cao kỷ lục.

Một kịch bản đầy bi quan đối với ông Tập là Trung Quốc sẽ đi theo quỹ đạo tương tự như Nhật trước khi nền kinh tế rơi vào khủng hoảng 3 thập kỷ trước. Sự kết hợp giữa những thất bại trong cải cách, sự cô lập về kinh tế và khủng hoảng tài chính sẽ ngăn cản Trung Quốc gặp nhiều khó khăn trước khi tiến đến đỉnh cao.

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình phát biểu trong sự kiện kỷ niệm 100 năm thành lập Đảng Cộng sản Trung Quốc. Ảnh: AP.

Một khả năng khác là nếu số liệu GDP chính thức của Trung Quốc đã bị phóng đại, thì khoảng cách giữa nền kinh tế đứng đầu và thứ hai thế giới có thể lớn hơn những gì đang được thể hiện và việc rút ngắn sẽ diễn ra với tốc độ chậm chạp hơn.

Những yếu tố quyết định

Với tiêu chí Sức mua tương đương (PPP) – tính đến sự khác biệt về chi phí sinh hoạt và thường được sử dụng để đánh giá chất lượng cuộc sống, Trung Quốc ở vị trí đầu bảng.

3 yếu tố quyết định tốc độ tăng trưởng của nền kinh tế về lâu dài. Đầu tiên là quy mô của lực lượng lao động. Sau đó là nguồn vốn – mọi thứ từ nhà máy cho đến cơ sở hạ tầng giao thông và mạng lưới liên lạc. Cuối cùng là năng suất hoặc mức độ hiệu quả của sự kết hợp 2 yếu tố trên. Trong mỗi tiêu chí này, Trung Quốc đều đối diện với tương lai không chắc chắn.

Ảnh: Bloomberg.

Về lực lượng lao động, phép toán rất đơn giản: nhiều lao động hơn đồng nghĩa với tốc độ tăng trưởng mạnh mẽ hơn và ít lao động có nghĩa là tăng trưởng chậm. Đây là thách thức đầu tiên đối với Trung Quốc. Tỉ lệ sinh thấp có nghĩa là dân số trong độ tuổi lao động của Trung Quốc đã đạt đến mức đỉnh. Nếu tỉ lệ sinh vẫn tiếp tục giữ xu hướng này, số người lao động sẽ giảm 28%, tương đương hơn 260 triệu người trong 3 thập niên tới.

Nhận thức những rủi ro này, Trung Quốc đã thay đổi hướng đi. Các biện pháp kiểm soát về việc kế hoạch hóa gia đình đã được nới lỏng. Năm 2016, chính phủ Trung Quốc khuyến khích mỗi gia đình sinh 2 con. Trong năm nay, Bắc Kinh thông báo cho phép mỗi gia đình có 3 con. Trong khi đó, kế hoạch tăng tuổi nghỉ hưu có thể giữ giúp người lao động lớn tuổi làm việc lâu hơn.

Tuy nhiên, ngay cả khi cải cách thành công, Trung Quốc sẽ khó có thể bù đắp tác động từ sự cản trở của vấn đề nhân khẩu học. Bởi vậy, họ có thể sẽ không thành công. Dù chính phủ khuyến khích sinh con thứ ba, nhưng các cặp vợ chồng lại có quan điểm ngược lại. Họ cho rằng nuôi con cực kỳ tốn kém, chi phí cho giáo dục và nhà ở là cực kỳ cao.

Trong khi đó, triển vọng về chi tiêu vốn tại Trung Quốc lại không quá ảm đạm. Số lượng đường sắt, nhà máy hoặc tháp 5G dự kiến sẽ không sụt giảm. Song, sau nhiều năm đầu tư tăng chóng mặt, nhiều dấu hiệu cho thấy lợi nhuận từ các hoạt động này đang giảm dần. Tình trạng dư thừa công suất, những thị trấn ma với nhiều tòa nhà bị bỏ trống và cao tốc 6 làn xe dẫn đến những khu đất nông nghiệp thưa dân cư trở thành minh chứng cho vấn đề này.

Tỉ lệ tham gia lực lượng lao động ở Trung Quốc. Ảnh: China Population Census.

Khi lực lượng lao động sụt giảm và chi tiêu vốn ở mức quá cao, năng suất chính là chìa khóa cho tăng trưởng tương lai của Trung Quốc. Khi hiệu quả của việc kết hợp lao động và chi tiêu vốn của Trung Quốc chỉ bằng khoảng 50% so với Mỹ, thì quốc gia này vẫn còn nhiều cơ hội để cải thiện. Năm 2050, năng suất của Trung Quốc dự kiến đạt tới mức 70% của Mỹ, đưa đại lục trở thành quốc gia có trình độ phát triển tương đương.

Nỗi lo khủng hoảng tài chính

Liệu Trung Quốc có thể thực hiện lời cam kết – thúc đẩy tăng trưởng như không phải với việc mở rộng lực lượng lao động và đầu tư không ngừng, mà với lao động tay nghề cao và công nghệ hiện đại hơn hay không? Thật không may, không phải mọi yếu tố quyết định đều nằm trong tầm kiểm soát của họ.

Nếu mối quan hệ với Mỹ cùng các đồng minh tiếp tục căng thẳng, thì những ý tưởng và sự đổi mới xuyên biên giới nhằm thúc đẩy sự trỗi dậy của Trung Quốc sẽ bắt đầu đuối sức. Dấu hiệu là châu Âu đang lùi bước khỏi một thỏa thuận đầu tư lớn và Ấn Độ đã hạn chế nhập khẩu các thiết bị điện tử Trung Quốc.

Bên cạnh đó, sự đình trệ khi triển khai các cải cách trong nước cùng với tình trạng cô lập quốc tế có thể dẫn đến một kịch bản cực đoan khác đó là khủng hoảng tài chính. Kể từ năm 2008, tỉ lệ tín dụng/GDP của Trung Quốc đã tăng vọt từ 140% lên 290%, yếu tố mạnh mẽ nhất là các biện pháp kích thích trong đại dịch.

Dựa theo nghiên cứu về các cuộc khủng hoảng tài chính, một cuộc khủng hoảng kiểu Lehman có thể đẩy Trung Quốc vào cuộc suy thoái sâu sắc, sau đó là một thập kỷ mất mát với mức tăng trưởng gần bằng 0.

Ảnh: Bloomberg.

Ngoài ra, các con số tăng trưởng chính thức của Trung Quốc cũng gây ra nhiều nghi ngờ. Một nghiên cứu của các nhà kinh tế tại Đại học Trung Văn Hương Cảng và Đại học Chicago cho thấy rằng, từ năm 2010 đến 2016, tăng trưởng GDP "thực" của Trung Quốc thấp hơn khoảng 1,8 điểm phần trăm so với dữ liệu chính thức được công bố. Do đó, nếu Trung Quốc đang trên đà tăng trưởng chậm hơn thì việc vượt qua Mỹ sẽ trở nên khó khăn hơn.

Đối với Mỹ và cả Trung Quốc, con đường để tăng trưởng nhanh hơn là mở rộng lực lượng lao động, nâng cấp nguồn vốn và đổi mới công nghệ. Chính quyền Biden đã chi hàng nghìn tỉ USD để thực kế hoạch đó. Khi thúc đẩy tốc độ tăng trưởng, Mỹ có thể trì hoãn sự phát triển vượt bậc của Trung Quốc.

Có thể bạn quan tâm:

Nền kinh tế Trung Quốc lớn như thế nào?