Trục châu Á của Mỹ khó xoay khi Hagel ra đi

Chính sách xoay trục sang châu Á mà Washington đề xuất từ cuối năm 2011 có nguy cơ bị lơ là khi mà người tâm huyết với nó nhất, ông Chuck Hagel rút khỏi vị trí bộ trưởng quốc phòng.

Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Chuck Hagel hôm 24/11 tuyên bố từ chức sau hai năm tại vị. Tổng thống Barack Obama gọi ông là một "bộ trưởng gương mẫu" và "một người bạn tốt", đã giữ vai trò lãnh đạo trong bối cảnh Lầu Năm Góc có những bước chuyển mình lớn lao. Nhưng ông Obama cũng cho rằng, một sự thay đổi trong đội ngũ an ninh quốc gia của Nhà Trắng là cần thiết, tại thời điểm mà xung đột leo thang trên toàn thế giới.

Trong thời gian giữ trọng trách, ông Hagel đã để lại không ít dấu ấn, đặc biệt trong việc thúc đẩy chính sách xoay trục sang châu Á của Washington. Tầm quan trọng của chiến lược được cựu Bộ trưởng Ngoại giao Hillary Clinton khẳng định khi bà từng lên tiếng đảm bảo rằng nếu châu Á không nằm ở vị trí hàng đầu trong chương trình nghị sự của Lầu Năm Góc, thì nó cũng sẽ tìm được chỗ đứng thích hợp trong chính sách ngoại giao của nước Mỹ.

Hagel thể hiện mối quan tâm tương tự bà Clinton khi chỉ trong vài tháng đầu sau khi nhậm chức, ông nhanh chóng tới thăm các đồng minh thân cận ở châu Á - Thái Bình Dương,  thể hiện rằng Mỹ rất chú trọng xây dựng một thế trận quốc phòng vững chắc trong khu vực.

Chính phủ Mỹ cuối năm 2013 đóng cửa vì những vấn đề liên quan tới ngân sách. Sự việc khiến ông Obama không thể tham dự Diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC) và phải hủy chuyến công tác khu vực. Ông Hagel thời điểm đó đã tới thăm Nhật Bản và Hàn Quốc. New York Times nhấn mạnh chuyến thăm Seoul của ông Hagel "là chuyến đi dài nhất của một Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ trong suốt một thế hệ".

Chuyên gia phân tích Ankit Panda từ Diplomat nhận xét, ở giai đoạn mà tổng thống đang gặp khó khăn trong việc hiện diện tại châu Á, ông Hagel trở thành khuôn mặt đại diện cho chính sách xoay trục của Washington. Trong vài tháng trở lại đây, Hagel vẫn không hề lơ là mối quan tâm của mình. Ông theo dõi sát sao quá trình viết lại bản hướng dẫn điều chỉnh hợp tác quốc phòng với Nhật Bản, tham gia vào quyết định dỡ bỏ một phần lệnh cấm vận vũ khí sát thương đối với Việt Nam, đồng thời, phát triển mối quan hệ sâu sắc hơn với Philippines.

Khi các đồng minh và đối tác bắt đầu nghi ngờ cam kết giữ thế cân bằng khu vực của Washington giữa lúc Trung Quốc ngày càng quyết liệt trong các tranh chấp, Hagel chính là tiếng nói đảm bảo của Mỹ. Tại hội nghị thượng đỉnh An ninh châu Á, hay còn gọi là Đối thoại Shangri-La, năm nay, ông Hagel thẳng thắn kêu gọi Bắc Kinh đưa ra lựa chọn, "hoặc đoàn kết và tái cam kết tuân thủ trật tự ổn định của khu vực, hoặc từ bỏ cam kết, đặt hòa bình và an ninh vào tình thế nguy hiểm".

Ian Bremmer, chủ tịch Eurasia Group, tổ chức tư vấn rủi ro chính trị lớn nhất thế giới, đánh giá, ông Hagel chính là nhân tố quan trọng nhất trong chính sách xoay trục của Washington. Khi Hagel từ chức, "ông Obama sẽ phải đối mặt với một số vấn đề ở châu Á, nơi mà Hagel đã trở thành người đại diện của chính phủ, tích cực tham gia vào các vấn đề trong khu vực", IBTimes dẫn lời ông nói. "Hagel từng rất thành công trong việc làm dịu những căng thẳng, đặc biệt với Nhật Bản, đồng thời giúp tạo đà cho quan hệ quốc phòng Mỹ- Ấn Độ". Nếu sự thay thế ông chủ yếu nhằm giải quyết các vấn đề Trung Đông thì Nhà Trắng cần lấp đầy khoảng trống mà Hagel để lại một cách nhanh nhất có thể, Bremmer khuyến cáo.

Ông Hagel từ chức có khả năng sẽ tạo ra cơ hội giúp vực dậy sự gắn kết trong chính sách đối ngoại và quân sự thường rời rạc, không kết dính của Mỹ. Tuy nhiên, việc thay thế ông dường như cho thấy Washington đang có xu thế hướng mối quan tâm sang những khủng hoảng ở châu Âu và Trung Đông nhiều hơn, thay vì tập trung vào châu Á, như ông Hagel từng làm, theo Diplomat.

Quá trình lựa chọn người thay thế ông Hagel sẽ gửi đi thông điệp quan trọng về ưu tiên trong chính sách ngoại giao và an ninh của chính quyền ông Obama trong hai năm cuối nhiệm kỳ. Với những cái tên như Ashton Carter, Michele Flournoy, Thượng nghị sĩ Jack Reed, Thượng nghị sĩ Joe Liberman, nằm trong danh sách được cân nhắc lựa chọn, có lẽ sẽ còn rất lâu nữa mới có một người ủng hộ chính sách đối ngoại hướng châu Á, hay ít nhất có mối quan tâm tương đương ông Hagel làm lãnh đạo Lầu Năm Góc. Nói một cách khác, chính sách xoay trục sẽ còn phải nhận sự thờ ơ trong thời gian dài, Panda phân tích.

Michael J. Green từ Foreign Policy thì nhận định việc ông Hagel từ chức chắc chắn không mang đến điều gì tốt đẹp cho chính sách xoay trục. Nó sẽ khiến các nước đồng minh của Washington ở châu Á hoài nghi liệu mức độ quan tâm thật sự của Nhà Trắng đối với khu vực đến đâu.

Nguồn VnExpress