Quỹ trái phiếu tìm cách tự bảo vệ

4 tháng sau khai trương, Quỹ tráiphiếu VFMVFB của Công ty Quản lý quỹ VFM đã có hai tuần báo cáo tài sản ròng (NAV) giảm/tăng hàngchục lần so với dao động NAV bình thường. Tuy nhiên, biến động bất thường này có thể sẽ được khắcphục với Điều lệ quỹ mới của VFMVFB.

Trồi sụt bất thườngvì "bản chất repo, hình thức outright"

Cụ thể, kỳ báo cáo tuần ngày 3/8,NAV của Quỹ trái phiếu VFMVFB giảm 5,34%, nhưng đến ngày 23/8 đã tăng trở lại 6,36% so với tuầntrước đó. Tiếp đến, ngày 27/9, NAV của Quỹ sụt giảm 4,95%, nhưng đến kỳ báo cáo ngày 4/10 đã tăngtrở lại 6,11%. Trong khi đó, NAV của các quỹ trái phiếu thường dao động khoảng 0,1 -0,3%/tuần.

Thông thường, NAV của VFMVFB, cụthể là giá các mã trái phiếu mà Quỹ nắm giữ, được xác định bằng giá yết trên Sở GDCK Hà Nội (HNX)đối với các giao dịch outright (mua/bán đứt) tại ngày có giao dịch gần nhất trước ngày định giácộng với lãi lũy kế. Giá trái phiếu dùng tính NAV của quỹ chỉ được tính theo phương pháp khác đã được Ban đại diệnQuỹ chấp thuận trong Sổ tay định giá nếu mã trái phiếu quỹ đang nắm giữ không có giao dịch tronghai tuần trước ngày báo cáo.

Cách tính này dẫn đến vấn đề: nếutrên thị trường có thành viên thực hiện giao dịch repo (giao dịch mua/bán lại), nhưng thành viên đólại thực hiện dưới hình thức hai giao dịch outright (một giao dịch bán và một giao dịch mua lại),thì lập tức giá trái phiếu sẽ đột ngột sụt giảm khi giao dịch outright thứ nhất được thực hiện. Sauđó, giá trái phiếu dùng để tính NAV của quỹ sẽ có sự phục hồi khi có các giao dịch outright khác,hoặc sẽ phục hồi sau 2 tuần do việc tính giá sau 2 tuần sẽ dựa trên lợi suất thị trường tại thờiđiểm báo cáo, thay vì sử dụng giá chiết khấu nêu trên. Khi giao dịch outright thứ hai được thựchiện, việc biến động nên trên lại lặp lại và tác động mạnh tới NAV của quỹ trái phiếu. Điều này dẫnđến diễn biến NAV bất thường của VFMVFB.

Quỹ trái phiếu tìmcách khắc phục

Câu chuyện về VFMVFB nêu trênphản ánh vấn đề thực tế đang xảy ra trên thị trường giao dịch trái phiếu chính phủ (TPCP). Việc cácthành viên thị trường, thay vì thực hiện giao dịch repo chính thống, lại thực hiện hai giao dịchoutright đã diễn ra phổ biến trên thị trường trái phiếu từ nhiều năm nay và từng được coi là mộttrong những hạn chế cơ bản của thị trường TPCP thứ cấp, vì nó có ảnh hưởng không nhỏ tới khả năngtham chiếu giá TPCP. Trong nhiều trường hợp, các ngân hàng có thể sử dụng cách lách này hoặc để làmđẹp báo cáo vào cuối quý, hoặc vì bản thân ngân hàng chưa có một cơ chế giao dịch repo hoànchỉnh.

Cuối năm ngoái, Hiệp hội Thịtrường trái phiếu (VBMA) đã kiến nghị các cơ quan quản lý thị trường sửa đổi các hướng dẫn về giaodịch thứ cấp TPCP theo hướng tăng cường tính minh bạch và chính xác của thông tin lãi suất giaodịch, đảm bảo việc báo cáo đúng loại hình giao dịch outright và giao dịch mua/bán lại repo.

Trong bối cảnh hiện nay, có ýkiến cho rằng, bản thân các quỹ trái phiếu phải nắm rõ hạn chế trên của thị trường để xây dựng cáchtính NAV chuẩn xác trong Điều lệ Quỹ. Tại HNX, tìm hiểu của ĐTCK được biết, khi vận hành đường conglợi suất chuẩn từ tháng 3 năm nay, Sở đã áp dụng một cơ chế để loại trừ các giao dịch "bản chấtrepo, hình thức outright" ra khỏi cách tính giá outright để đưa ra giá tham chiếu chính xácnhất.

Quỹ VFF của Vinawealth có lẽlường trước được câu chuyện trên nên trong Điều lệ quỹ có quy định, trường hợp "giá thị trường cónhiều biến động theo quy định nội bộ của công ty", công ty quản lý quỹ được sử dụng giá trị hợp lýxác định theo nguyên tắc riêng của Quỹ. Trong khi đó, Quỹ MBBF của MBCapital, cũng như Quỹ VFMVFBtrước đây chỉ quy định "trường hợp không có giao dịch nhiều hơn hai tuần tính đến ngày định giá"mới sử dụng cách tính giá trái phiếu riêng. Hiện tại, hai quỹ VFF và MBBF chưa gặp phải biến độngNAV bất thường nào. Theo thông báo của VFMVFB trên website, ngày 1/10, VFMVFB đã quy định thêmtrong Điều lệ quỹ là trong trường hợp giá trị thị trường có nhiều biến động bất thường, NAV sẽ đượctính theo phương pháp riêng đã được chấp thuận từ trước của Quỹ.

Sự trồi sụt NAV của VFMVFB nêutrên còn phản ánh thực tế rằng, với quy mô vốn 50 - 100 tỷ đồng, các quỹ trái phiếu hầu như khôngthể đa dạng hóa danh mục đầu tư. Thực tế, mỗi lô giao dịch trên thị trường TPCP từ 50 tỷ đồng trởlên, nên mỗi quỹ chỉ nắm được 1 - 2 mã trái phiếu. Do đó, biến động của một mã trái phiếu trongdanh mục cũng sẽ làm NAV của quỹ biến động mạnh, nếu Quỹ không có giải pháp tự bảo vệ mình.