Xuất khẩu cá ngừ thêm rào cản mới

Cá ngừ là sản phẩm xuất khẩu chủ lực và có tốc độ tăng trưởng mạnh nhất trong nhóm hàng hải sản xuất khẩu của Việt Nam hiện nay nhưng trong tháng 5/2013 đã có dấu hiệu sụt giảm tại một nửa trong số 10 thị trường nhập khẩu nhiều nhất cá ngừ của Việt Nam là Mỹ, Nhật Bản, Israel, Mexico và Canada.

Theo thông tin từ Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (Vasep), từ đầu năm nay, xuất khẩu cá ngừ sống/tươi/đông lạnh (trừ thăn cá ngừ đông lạnh) sang phần lớn các thị trường đều giảm, trong đó đáng chú ý là sự sụt giảm giá trị xuất khẩu cá ngừ sang 2 thị trường lớn là Mỹ và Nhật Bản trong tháng 5 và cả 5 tháng đầu năm 2013. Theo các chuyên gia, nguyên nhân chính do thiếu nguồn nguyên liệu cho chế biến mặt hàng này.

Thống kê của Tổng cục Hải quan Việt Nam cho thấy, giá trị xuất khẩu cá ngừ đóng hộp và cá ngừ tươi/sống đông lạnh (trừ thăn cá ngừ đông lạnh) sang Mỹ đều giảm, lần lượt là 9,67% và 14% so với cùng kỳ năm trước. Trong khi đó, giá trị xuất khẩu cá ngừ chế biến khác và thăn cá ngừ đông lạnh lại tăng, một phần vì người tiêu dùng Mỹ vẫn chưa lấy lại được lòng tin với các sản phẩm cá ngừ đóng hộp.

Còn tại thị trường Nhật Bản, do đồng yên ngày càng mất giá cộng với việc chính phủ nước này đang sử dụng nhiều biện pháp hạn chế nhập khẩu đã khiến ngành cá ngừ nước này lao đao và điều này đã ảnh hưởng tới xuất khẩu cá ngừ của Việt Nam sang Nhật Bản. Số lượng doanh nghiệp (DN) xuất khẩu cá ngừ của Việt Nam sang thị trường này trong tháng 5 giảm rõ rệt, chỉ còn vài DN.

Ngoài các khó khăn về nguyên liệu vốn chưa thể khắc phục được, Vasep cho biết, ngành cá ngừ Việt Nam lại sắp phải đối mặt với một rào cản khác về chứng nhận khai thác. Đây chính là cảnh báo của Earth Island Institute (EII) về việc cấp chứng nhận "An toàn cá heo" (Dolphin Safe) cho các sản phẩm cá ngừ xuất khẩu của Việt Nam trong thời gian tới. Tuy nhiên, các cơ quan thẩm quyền nghề cá của Việt Nam hiện vẫn chưa đánh giá hết tầm quan trọng của cảnh báo này.

Tuy nhiên, các DN xuất khẩu cá ngừ của Việt Nam cho biết, chứng nhận này của EII có ảnh hưởng rất lớn tới hoạt động xuất khẩu cá ngừ của Việt Nam.

Mặc dù EII là tổ chức phi chính phủ, phi lợi nhuận, được thành lập tại Mỹ, hoạt động trong lĩnh vực hỗ trợ và phát triển các dự án chống lại mối đe dọa đến đa dạng sinh học, văn hóa mà có ảnh hưởng đến môi trường, nhưng do có phạm vi hoạt động trên toàn cầu nên EII được nhiều hiệp hội người tiêu dùng tin cậy đối với sản phẩm bền vững và thân thiện với môi trường.

Hầu hết sản phẩm cá ngừ nếu không được cấp chứng nhận "An toàn cá heo" sẽ không được chấp nhận tại các thị trường Mỹ, EU, Canada, Australia, New Zealand… vì các nước này đều tham gia tổ chức EII và thường đỏi hỏi các nhà cung cấp, phân phối phải gia nhập EII. Do đó, điều kiện tiên quyết khi tham gia vào ngành chế biến cá ngừ xuất khẩu là phải tham dự chương trình "An toàn cá heo" hiện nay của EII.

Nếu các DN không đăng ký là thành viên của EII và sản phẩm không được cấp chứng nhận "An toàn cá heo" thì hầu hết không xuất được hàng sang các thị trường nói trên với lý do: EII có tầm ảnh hưởng lớn đến các nước NK là thành viên của EII và họ chỉ tin tưởng khi nhập khẩu các mặt hàng cá ngừ được cấp chứng nhận "An toàn cá heo". Do đó, cá ngừ chỉ được nhập khẩu và tiêu thụ mạnh tại các thị trường này khi các DN xuất khẩu cá ngừ tham gia vào tổ chức EII và sản phẩm phải được cấp chứng nhận "An toàn cá heo".

Đối với các DN là thành viên của EII, họ thường yêu cầu các nhà cung cấp cũng phải là thành viên của EII, khi đó họ mới chấp nhận mua hàng. Còn đối với DN không là thành viên của EII thì sản phẩm không được cấp chứng nhận "An toàn cá heo" cho cá ngừ xuất khẩu. Các quy định của EII chỉ áp dụng cho các DN là thành viên của tổ chức này. Khi DN đã đăng ký là thành viên của EII sẽ phải tuân theo các quy định của EII như: DN không được phép dùng các phương pháp đánh đánh bắt gây hại cho cá heo, cá nhám; không được mua nguyên liệu hay thành phẩm từ các công ty mà tổ chức EII không cho phép.

Trong trường hợp một công ty chế biến xuất khẩu cá ngừ bị loại khỏi danh sách thành viên của EII thì các công ty khác đang có quan hệ làm ăn với công ty này sẽ phải ngưng mua hàng cho tới khi công ty bị loại khỏi danh sách được gia nhập lại là thành viên của EII.

Việc tham gia vào tổ chức EII mang tính tự nguyện và các DN của các nước như Indonesia, Phillipines…đều tham gia vào EII. Vasep cho biết, nếu DN Việt Nam không tham gia vào EII sẽ mất lợi thế cạnh tranh so với các nước trong khu vực lân cận và sản phẩm không thể tiêu thụ được các thị trường yêu cầu có chứng nhận "An toàn cá heo".

Trong bối cảnh xuất khẩu hải sản của Việt Nam gặp nhiều khó khăn như hiện nay, theo ý kiến của nhiều chuyên gia, việc tham gia là thành viên và tuân thủ các quy định của EII là điều kiện tiên quyết giúp các DN chế biến xuất khẩu cá ngừ có thể trụ chân tại các thị trường nhập khẩu kể trên.

Nguồn NDH Money