Sửa đổi Luật Quốc tịch - Hành lang pháp lý tăng cường gắn kết kiều bào với quê hương

Trong bối cảnh Việt Nam bước vào giai đoạn phát triển mới, nơi khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và hội nhập quốc tế được đặt lên hàng đầu, thì chính sách đối với người Việt Nam ở nước ngoài - lực lượng trí thức và nguồn lực kinh tế quan trọng - cần được tiếp tục hoàn thiện, trong đó có một trụ cột thiết yếu là chính sách Quốc tịch.

Ngay từ năm 2004, Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã ban hành Nghị quyết số 36-NQ/TW về công tác đối với người Việt Nam ở nước ngoài, xác định: "Cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài là bộ phận không tách rời của dân tộc Việt Nam" và cần được tạo điều kiện thuận lợi để hướng về quê hương, đóng góp xây dựng đất nước. Đường lối đó tiếp tục được khẳng định trong Kết luận 12-KL/TW (2021) của Bộ Chính trị.

Một trong những yếu tố có tính quyết định trong việc duy trì mối quan hệ gắn bó lâu dài giữa kiều bào với quê hương là chính sách về Quốc tịch - căn cứ pháp lý cơ bản để công dân duy trì quyền và nghĩa vụ với Tổ quốc.

Đại sứ Nguyễn Phú Bình, Chủ tịch Hội Liên lạc với người Việt Nam ở nước ngoài chia sẻ sự cần thiết của việc sửa đổi Luật Quốc tịch, tạo hành lang pháp lý thuận lợi cho kiều bào tăng cường gắn kết và đóng góp bền vững cho quê hương

Trong nhiều năm qua, Việt Nam đã có những bước đi mở rộng, linh hoạt hơn về vấn đề Quốc tịch, tiêu biểu là Luật Quốc tịch Việt Nam năm 2008 và các văn bản hướng dẫn thi hành, đã mở ra cơ hội cho những người gốc Việt đang sinh sống ở nước ngoài có thể trở lại Quốc tịch Việt Nam hoặc giữ Quốc tịch gốc khi nhập tịch nước sở tại.

Tuy nhiên, trước thực tế hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng và sự thay đổi trong pháp luật quốc tế, đã đến lúc Việt Nam cần sửa đổi toàn diện Luật Quốc tịch để phù hợp với nhu cầu thực tiễn và tạo bước đột phá về chính sách đối với kiều bào.

Đề xuất sửa đổi Luật Quốc tịch - kỳ vọng từ cộng đồng người Việt ở nước ngoài

Vừa qua, Bộ Tư pháp đã đề xuất sửa đổi, bổ sung Luật Quốc tịch theo hướng công nhận song tịch đối với người Việt Nam ở nước ngoài - tức là cho phép họ giữ Quốc tịch Việt Nam trong khi vẫn có Quốc tịch nước sở tại. Đây là một tín hiệu tích cực, một bước tiến mới thể hiện tư duy đổi mới trong hoạch định chính sách pháp lý.

Đại sứ Nguyễn Phú Bình - Chủ tịch Hội Liên lạc với người Việt Nam ở nước ngoài (ALOV) - đánh giá rất cao đề xuất này của Bộ Tư pháp. Đại sứ chia sẻ: "Đảng và Nhà nước luôn nhất quán chủ trương tạo điều kiện để kiều bào gắn bó và đóng góp cho quê hương. Nhưng về mặt pháp lý, cần có một cơ chế cụ thể, thông thoáng hơn để hiện thực hóa tinh thần đó. Việc sửa Luật Quốc tịch lần này là rất cần thiết và đúng lúc".

Theo Đại sứ, hiện có hơn 6 triệu người Việt Nam đang sinh sống tại hơn 130 quốc gia và vùng lãnh thổ, trong đó nhiều người là trí thức, nhà khoa học, doanh nhân có tiềm lực kinh tế, công nghệ. Hàng năm, lượng kiều hối gửi về Việt Nam lên tới khoảng 20 tỷ USD. Nhưng nếu chỉ nhìn vào dòng tiền là chưa đủ. Quan trọng hơn là chất xám, tri thức, sáng tạo mà kiều bào có thể mang về phục vụ đất nước, nếu như có điều kiện thuận lợi để làm việc, sinh sống và kết nối.

Tuy nhiên, trở ngại lớn nhất với nhiều kiều bào là quy định trước đây của Luật Quốc tịch - chỉ công nhận một Quốc tịch duy nhất. Vì thế, để nhập Quốc tịch nước ngoài (để thuận lợi làm ăn, cư trú), họ buộc phải từ bỏ Quốc tịch Việt Nam - điều này không chỉ gây mất mát về mặt pháp lý, mà còn tạo rào cản tâm lý trong mối liên hệ với quê hương.

Tư duy “mềm dẻo” trong kỷ nguyên mới

Theo xu thế toàn cầu, nhiều nước hiện nay đã chấp nhận song tịch như một giải pháp khuyến khích công dân toàn cầu gắn bó và quay về đóng góp. Ngay cả các quốc gia phát triển như Mỹ, Canada, Pháp, Đức... đều cho phép người mang Quốc tịch nước ngoài vẫn có thể giữ Quốc tịch gốc.

Trong khi đó, Việt Nam cũng đang bước vào Kỷ nguyên chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo, công nghệ cao - được thể hiện rõ trong Nghị quyết số 57-NQ/TW về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, vừa được Tổng Bí thư Tô Lâm xác định là đột phá chiến lược trong nhiệm kỳ mới. Một trong những nội dung quan trọng của nghị quyết là xây dựng cơ chế đặc thù để thu hút chất xám người Việt ở nước ngoài.

Việc sửa đổi Luật Quốc tịch - cho phép người Việt mang Quốc tịch nước ngoài được nhập tịch hoặc hồi tịch Việt Nam mà không cần từ bỏ Quốc tịch cũ - là một bước đi tất yếu và cấp thiết để hiện thực hóa các mục tiêu chiến lược này.

Theo Đại sứ Nguyễn Phú Bình: “Không nên tiếp tục giữ tư duy cứng nhắc về Quốc tịch. Nếu pháp luật linh hoạt và thực tiễn hơn, kiều bào sẽ có điều kiện pháp lý để về đầu tư, chuyển giao công nghệ, kết nối trí thức toàn cầu với Việt Nam. Chúng ta cần tạo điều kiện để họ thấy được rằng mình luôn là một phần máu thịt của dân tộc”.

Thực tế cho thấy, từ sau khi Luật Quốc tịch 2008 có hiệu lực, việc công nhận Quốc tịch cho người Việt ở nước ngoài còn nhiều rào cản thủ tục, đặc biệt là với lớp trẻ - những người sinh ra ở nước ngoài, mang Quốc tịch nước sở tại, nhưng có cha mẹ hoặc ông bà là người Việt Nam. Trong khi đó, thế hệ này lại chính là cầu nối tương lai giữa Việt Nam với thế giới.

Do đó, việc sửa luật cần nhấn mạnh: Đơn giản hóa thủ tục xác nhận gốc gác Việt Nam; Tăng tính chủ động cho cá nhân khi xin hồi tịch; Đảm bảo đầy đủ quyền lợi pháp lý như công dân Việt Nam.

Điều này cũng phù hợp với các điều khoản của Hiến pháp 2013, trong đó Điều 18 khẳng định: “Người Việt Nam định cư ở nước ngoài là bộ phận không tách rời của cộng đồng dân tộc Việt Nam”.

Với sự quan tâm chỉ đạo từ cấp cao nhất từ Bộ Chính trị, Quốc hội, Chính phủ đến các cơ quan chuyên trách như Bộ Tư pháp, Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài, thì việc sửa đổi Luật Quốc tịch không chỉ là yêu cầu khách quan, mà còn là một bước đi đầy nhân văn và chiến lược trong phát triển quốc gia.

Hy vọng, với quyết tâm chính trị cao và sự đồng thuận từ xã hội, Luật Quốc tịch sửa đổi sẽ sớm được đưa vào chương trình xây dựng pháp luật của Quốc hội, mở ra một hành lang pháp lý thông thoáng, hiện đại, tạo đà cho kiều bào vững tâm gắn bó, tự hào đóng góp cho một Việt Nam hùng cường, thịnh vượng.