Mặt tối của cảnh sát Brazil

Tuần này, những người yêu bóng đá trên khắp hành tinh sẽ tới Brazil để chuẩn bị tham dự các trận đấu bóng ở World Cup. Nhưng trong khung cảnh tràn ngập sự sôi động và phấn khích, vẫn có những vết nứt xấu xí xuất hiện trên vẻ ngoài sặc sỡ và hào nhoáng của nước chủ nhà.

Khoảng 500.000 du khách quốc tế đổ tới dự World Cup có thể đã biết về thế giới tăm tối hơn tồn tại trong các khu ổ chuột bao quanh nhiều thành phố lớn của Brazil như Rio de Janeiro, Sao Paulo, Fortaleza và Manaus.

5 người bị cảnh sát giết mỗi ngày
Điều họ nhiều khả năng chưa rõ là bất chấp chính quyền có 6 năm trấn áp bạo lực ở các khu ổ chuột này, thành công vẫn rất hạn chế, với các vụ nổ súng giữa cảnh sát và giới buôn bán ma túy diễn ra rất thường xuyên.

Trong hàng thập kỷ, Brazil đã chật vật chống ma túy, tội phạm và tham nhũng tại các khu vực nghèo đói nhất nước. Để tiễu trừ nạn buôn bán ma túy và giảm tỷ lệ giết người ở các khu ổ chuột, Brazil đã triển khai chương trình "bình định hóa" (UPP) vào năm 2008.


Các biện pháp này đã mang tới chút thành công. Các khu ổ chuột có triển khai UPP đã giảm 50% tỷ lệ giết người so với các khu khác. Nhưng trong mấy tháng vừa qua, khi hoạt động chuẩn bị cho World Cup tăng lên, bạo lực tại các khu ổ chuột cũng trỗi dậy.

Các vụ nổ súng giữa các băng đảng tội phạm và cảnh sát giờ diễn ra thường xuyên hơn và báo cáo do Tổ chức giám sát nhân quyền (HRW) công bố năm 2014 cho thấy dù Brazil đã triển khai UPP, tình trạng “cảnh sát báo cáo sai một vụ phạm tội và các dạng che giấu thông tin khác vẫn tồn tại”.

Theo Diễn đàn Brazil về An ninh Công cộng, 1.890 người đã chết trong các cuộc đột kích của cảnh sát ở Brazil trong năm 2012. Diễn đàn nói rằng cảnh sát chịu trách nhiệm gây ra 262 cái chết tại Rio de Janeiro và 165 cái chết tại Sao Paulo chỉ trong 6 tháng đầu năm 2013. Con số này tương đương với việc có 5 người bị cảnh sát Brazil giết mỗi ngày.

Như trong một cuộc chiến

Báo cáo của HRW nói rằng cảnh sát thuộc chương trình UPP thường thực hiện các vụ hành quyết với các tay buôn lậu ma túy và thậm chí là dân thường, vượt quá quyền hạn được cho phép. Tuy nhiên chương trình UPP khẳng định những kẻ bị giết đều là tội phạm hoặc hợp tác với tội phạm.

Nhiều cư dân Brazil lo sợ các viên cảnh sát UPP, nói rằng lực lượng này bắn và giết “bất kỳ ai có dấu hiệu khả nghi” mà không cần hỏi trước. Những người ở trong các khu ổ chuột cho biết việc nạn nhân của cảnh sát UPP bao gồm trẻ em vô tội hoặc trẻ mắc các tội danh nhẹ, không đáng để phải lãnh án tử hình.

Chính sách “bắn trước, hỏi sau” của cảnh sát Brazil đã mang tới những hậu quả chết chóc cho khu ổ chuột. Cách đây 4 tháng, một bức ảnh đáng quan ngại đã được tung lên mạng xã hội. Nó cho thấy thi thể của 6 bé trai, với độ tuổi từ 10 – 16, bị bắn chết tại một đường cầu thang ở khu ổ chuột. Vụ nổ súng là kết quả của một chiến dịch do cảnh sát quân sự thực hiện tại khu ổ chuột Juramento, phía Bắc Rio, trong ngày 4/2/2014.

News.com.au đã nói chuyện với phóng viên tự do người Tây Ban Nha Eduardo Sotos, người đã đưa tin ở Brazil trong vòng 2 năm qua. Sotos mô tả bầu không khí ở các khu ổ chuột giống vùng chiến sự. “Cảnh sát bình định hóa UPP đang trong một cuộc chiến và người dân khu ổ chuột là kẻ thù của họ” – anh nói.

Sotos cho biết vụ sát hại 6 đứa trẻ thực tế là màn báo thù, sau khi 2 thành viên cảnh sát UPP bị các tay buôn ma túy giết tại khu ổ chuột Alemao. Vấn đề là người ta chưa từng chứng minh được việc các thiếu niên bị giết là dân buôn ma túy hay có liên quan tới các băng tội phạm.

Các phóng viên điều tra và cư dân Juramento tin rằng 3/6 đứa trẻ nạn nhân là vô tội, trong khi 3 đứa còn lại chỉ phạm tội nhỏ, không đáng để lãnh án tử hình. Sotos thì cho rằng cái chết của những đứa trẻ giống như tín hiệu cảnh báo mà cảnh sát gửi tới các trùm ma túy, rằng chúng đang ở trong cuộc chiến mạng đổi mạng.

Tương lai xám xịt
Sotos cho biết nhiều cư dân khu ổ chuột bị bắn vì họ có liên quan tới hoạt động buôn bán ma túy. Nhưng anh thừa nhận nhiều người bị bắn đơn giản chỉ bởi đạn lạc hoặc vô tình kẹt giữa làn đạn. Sotos cũng nói rằng các tay buôn ma túy xuất hiện liên tục trong các khu ổ chuột. “Khi cảnh sát UPP tuần tra khu phố, chúng sẽ ẩn náu” – anh nói – “Chúng có thể leo qua các cửa sổ nhà dân và trốn tránh cuộc săn lùng. Nhưng nếu cảnh sát đột kích bằng vũ lực, chúng sẵn sàng bắn lại họ”.

Kết quả của việc ranh giới không rõ ràng là dân thường đôi khi trúng đạn. Trong các tình huống đạn lạc, cảnh sát thường nói rằng nạn nhân liên quan tới hoạt động buôn bán ma túy và sẽ chẳng có ai điều tra họ cả. Báo cáo HRW 2014 thường nói rằng cảnh sát sẽ mang đi các thi thể để che giấu bằng chứng.

Rất ít tình huống dân thường bị cảnh sát bắn chết được báo chí Brazil đưa tin. Báo chí thường không loan báo những cái chết do có quá nhiều vụ giết chóc xảy ra trong nước.

Tình trạng bạo lực đã làm dấy lên câu hỏi về mối liên quan giữa hoạt động giết chóc của cảnh sát và World Cup. Một số người nói rằng UPP được triển khai chỉ để làm sạch các khu ổ chuột và giúp chúng an toàn hơn với du khách.

Tuy nhiên lằn ranh giữa quyền lực và tình trạng tha hóa đang mờ nhạt. Ngày càng nhiều người Brazil không còn tin tưởng UPP. Báo cáo gần đây của Ân xá quốc tế nói rằng 80% người Brazil lo sợ cảnh sát, so với tỷ lệ 44% của thế giới.

Với Sotos, tương lai các khu ổ chuột của Brazil được an toàn đang hết sức xám xịt. “Trong nhiều khu ổ chuột ở phía Bắc Rio de Janeiro, chương trình UPP đang thất bại toàn diện” - anh nói

Nguồn TT&VH