Khi Mỹ-Trung hành động bất chấp luật lệ

Lý lẽ của ông Trump

Thêm một tuần nữa, căng thẳng về thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc lại tiếp tục leo thang. Vào ngày 17 tháng 9, Tổng thống Donald Trump tuyên bố rằng đã thông qua việc áp một làn sóng thuế quan khác đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc. Từ ngày 24 tháng 9, nhập khẩu các sản phẩm trong năm 2017 trị giá tới 189 tỷ USD, bao gồm đồ nội thất, máy tính và phụ tùng xe hơi, sẽ bị đánh thuế 10%.

Người Trung Quốc đã hứa sẽ trả đũa cùng ngày với các khoản thuế trị giá 60 tỷ USD xuất khẩu của Mỹ. Trừ khi hai bên đạt được thỏa thuận trước năm mới, mức thuế Mỹ áp sẽ tăng lên 25% vào ngày 1.1.2019.

Theo The Economist, ông Trump thường xuyên nói quá về cách người Trung Quốc đã tận dụng lợi thế của người Mỹ quá lâu. Nhưng các quan chức Mỹ nhấn mạnh rằng việc áp thuế này đến sau khi cân nhắc cẩn thận. Văn phòng Đại diện Thương mại Hoa Kỳ (USTR) đã mất 7 tháng để viết một báo cáo chi tiết các thực tiễn thương mại không công bằng của Trung Quốc. Mỗi đợt thuế quan đã được tư vấn và sửa đổi. Đợt áp thuế mới nhất được đưa ra sau khi văn phòng của USTR nhận được 6.000 bản đệ trình và 6 ngày để nghe góp ý.

Quy mô áp thuế của Trump lên hàng hóa Trung Quốc.

So với đề xuất trước đó, danh sách thuế mới nhất loại trừ các sản phẩm trị giá tới 30 tỷ USD. Ghế an toàn cho trẻ em và mũ an toàn được miễn thuế. Đồ cổ hơn một thế kỷ cũ cũng được loại ra. Mặc dù ông Trump cảnh báo vào ngày 8.9 rằng giá các sản phẩm do Apple sản xuất có thể tăng do thuế quan, đồng hồ thông minh và thiết bị bluetooth của ông đã bị loại khỏi danh sách.

Chính quyền Trump tuyên bố rằng những thảo luận này đã giúp giảm thiểu tác động đối với người tiêu dùng Mỹ. Mức thuế suất đáng kinh ngạc được cho là sẽ cung cấp cho các nhà nhập khẩu thời gian để thay đổi nhà cung cấp của họ. Các nhà kinh tế của mình tại Goldman Sachs, một ngân hàng, ước tính mức thuế suất 10% sẽ tăng lạm phát chỉ khoảng 0,03 điểm phần trăm, và khi thuế tăng lên 25% thì nó cũng chỉ thêm vào lạm phát 0,05 điểm vào năm tới.

Tuy nhiên, không phải ai cũng chú ý tới chi tiết này. Hơn ba phần tư sản phẩm sẽ bị ảnh hưởng vào ngày 24.9 là hàng hóa trung gian và vốn, có nghĩa là tác động tức thời nhất sẽ là đẩy chi phí của các doanh nghiệp Mỹ lên. Thông báo của ông Trump đã gây ra những phàn nàn từ các đại diện trong ngành bao gồm Phòng Thương mại Hoa Kỳ, Hội đồng Hóa học Mỹ và Hiệp hội May mặc và Giày dép Mỹ, tất cả đều cảnh báo rằng người Mỹ sẽ chấm dứt hóa đơn thuế quan và cầu xin một cách tiếp cận khác.

→Trung Quốc áp thuế 60 tỷ USD, chiến tranh thương mại tăng nhiệt

→Thắng-thua trong cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung

Mặc dù tuyên bố là theo đúng thủ tục tố tụng, các hành động của chính quyền Trump đã vượt ra khỏi khuôn khổ hệ thống thương mại toàn cầu dựa trên quy tắc. Thông thường, các thành viên của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) sẽ khiếu nại với các thẩm phán của tổ chức. Nếu lời buộc tội đó được duy trì, thì những thẩm phán đó cho phép trả đũa hạn chế.

Ví dụ, năm 2012, chính phủ Mỹ phàn nàn với WTO rằng Trung Quốc đã vi phạm các quy tắc bằng cách hạn chế xuất khẩu các nguyên tố đất hiếm. Sự thống trị của Trung Quốc trong nguồn cung toàn cầu của họ có nghĩa rằng điều này làm tổn thương các nhà sản xuất Mỹ bằng cách tăng giá đầu vào của họ. Sau khi các thẩm phán của WTO đứng về phía người Mỹ, chính phủ Trung Quốc đã từ bỏ các biện pháp.

Mỹ xé bỏ luật lệ của WTO

Chính quyền Trump tuyên bố rằng cuốn sách quy tắc không đầy đủ của WTO làm cho nó không có khả năng giải quyết những cáo buộc về hành vi không lành mạnh của Trung Quốc, trong đó bao gồm việc thực hành buộc các công ty nước ngoài phải bàn giao công nghệ của họ. Nhưng Mỹ đồng thời làm suy yếu hệ thống theo đó các quy tắc của WTO, bằng cách ngăn chặn việc bổ nhiệm các thẩm phán vào tòa phúc thẩm của cơ thể. Từ tháng 10 tơi,  các vị thẩm phán chỉ còn lại 3 người — mức tối thiểu cần thiết để điều hành một vụ kiện.

Vào ngày 18.9, Cecilia Malmström, Ủy viên thương mại của Liên minh châu Âu, đã công bố một "tài liệu khái niệm" phác thảo các cải cách có thể khắc phục các khiếm khuyết trong các quy tắc của WTO, cũng như các cách cải cách giải quyết tranh chấp. Nhưng viễn cảnh ông Trump hoặc chính phủ Trung Quốc cân nhắc tài liệu này là còn rất xa vời.

Và nếu không có hệ thống dựa trên quy tắc đa phương để giải quyết xung đột, cuộc chiến thương mại giữa Trung Quốc và Mỹ có thể trở nên thảm khốc hơn nhiều. Trong thông báo của mình vào ngày 17.9, ông Trump đã đe dọa sẽ đánh thuế thêm một khoản nhập khẩu trị giá 267 tỷ USD nếu Trung Quốc trả đũa trước đợt thuế quan mới nhất của ông. Về phần mình, người Trung Quốc tỏ ra ít dấu hiệu ủng hộ, và đã hứa sẽ sử dụng chính sách tài khóa để làm dịu bớt bất kỳ cú đánh trong nước nào.

Mặc dù Trung Quốc không còn nhiều hàng hóa Mỹ để đánh thuế, họ có những cách khác để mở rộng cuộc chiến. Ví dụ, vào ngày 17.9, các báo cáo nổi lên từ một quan chức Trung Quốc tiết lộ về việc nước này lặp lại thủ thuật áp đặt các hạn chế xuất khẩu đối với nguyên liệu thô mà các nhà sản xuất Mỹ phụ thuộc. Ngày hôm sau, Craig Allen, Chủ tịch Hội đồng Kinh doanh Mỹ-Trung Quốc, cảnh báo rằng WTO đã làm rõ ý kiến của mình rằng những hạn chế như vậy là bất hợp pháp. Nhưng tại sao, khi nước Mỹ đang hành động ngoài khuôn khổ, thì liệu các nước khác có nên tuân thủ?

Nguồn The Economist