Giới hạn điện của trí tuệ nhân tạo

Mỗi truy vấn ChatGPT, mỗi bức ảnh tạo bởi trí tuệ nhân tạo (A.I), đều ngốn điện như bật sáng hàng chục bóng đèn. Khi những câu trả lời ngày càng thông minh hơn, vấn đề lớn hơn lại là liệu thế giới lấy đâu ra đủ điện để nuôi chúng?.

Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), điện tiêu thụ của các trung tâm dữ liệu dự kiến gấp đôi lên hơn 945 TWh vào năm 2030, chiếm gần 1/10 tăng trưởng điện toàn cầu. Tại các nền kinh tế phát triển, mức tăng này có thể vượt 20%. Mỗi mô hình A.I lớn hiện cần lượng điện tương đương 1.000 hộ gia đình trong một năm, và khi hàng trăm mô hình được huấn luyện cùng lúc, lưới điện toàn cầu bắt đầu chạm ngưỡng chịu đựng. “Các mô hình ngôn ngữ lớn đang phát triển nhanh, nhưng việc xây dựng hệ thống phát và truyền tải điện an toàn cần nhiều năm, tình trạng thiếu điện sẽ còn kéo dài”, ông Bob Johnson, Phó Chủ tịch kiêm chuyên gia phân tích của Gartner, nhận định.

Áp lực không chỉ đến từ lượng tiêu thụ, mà còn từ hạ tầng truyền tải. Khoảng 20% công suất trung tâm dữ liệu mới có nguy cơ trễ kết nối vì tắc nghẽn lưới điện, trong khi một tuyến truyền tải mới ở các nước phát triển phải mất 4 đến 8 năm để hoàn thành. Việc thiếu thiết bị như máy biến áp khiến thời gian chờ kết nối kéo dài kỷ lục, tạo hiệu ứng dây chuyền, như mô hình A.I bị trì hoãn, vốn đầu tư nằm im, chi phí cơ hội tăng cao. Trong bối cảnh đó, điện không còn là yếu tố vận hành, mà đã trở thành giới hạn vật lý của nền kinh tế dữ liệu.

Áp lực năng lượng đang buộc các tập đoàn công nghệ tái cấu trúc chuỗi cung ứng điện, biến “điện sạch” thành yếu tố chiến lược trong cuộc đua A.I. Khoảng một nửa lượng điện tăng thêm cho các trung tâm dữ liệu đến 2030 sẽ đến từ nguồn tái tạo, phần còn lại dựa vào khí tự nhiên, hạt nhân và địa nhiệt. Các tập đoàn như Google, Microsoft, Amazon đã ký hàng loạt thỏa thuận mua điện tái tạo dài hạn, đồng thời đầu tư công nghệ lưu trữ để duy trì nguồn 24/7. Báo cáo của IEA cho thấy chỉ riêng việc áp dụng hệ thống giám sát và điều phối thông minh (Dynamic Line Rating, AI-based Grid Control) có thể tăng thêm 115-175 GW công suất truyền tải mà không cần xây đường dây mới, một “van áp lực” ngắn hạn giúp A.I tiếp tục vận hành khi hạ tầng chưa kịp mở rộng.

Tuy nhiên, ngay cả những biện pháp này cũng chỉ kéo dài thời gian trước khi chi phí leo thang. Ông Bob Johnson cảnh báo khi doanh nghiệp cạnh tranh để đảm bảo nguồn điện, giá điện cho trung tâm dữ liệu chắc chắn sẽ tăng. Những chi phí này cuối cùng sẽ được chuyển sang sản phẩm và dịch vụ A.I. Nghĩa là, từ chi phí điện, thế giới sẽ chứng kiến hiệu ứng lan truyền giá và điện đắt khiến mô hình đắt, và mô hình đắt khiến giá trị số trở nên ít “thông minh” hơn.

Với các nền kinh tế, bài toán không còn là có bao nhiêu siêu máy tính, mà là có đủ điện sạch và ổn định để nuôi chúng hay không. Nếu dữ liệu là “dầu mỏ mới”, thì điện chính là đường ống của thời đại trí tuệ nhân tạo. Và đường ống đó, dù vô hình, đang quyết định tốc độ của toàn bộ cuộc đua.

Có thể bạn quan tâm:

Ánh sáng A.I và bóng tối khởi nghiệp