Hoàng hôn Petrodollar, bình minh Datadollar

Khi những doanh nghiệp như hãng xe điện Tesla càng phát triển, thì bản vị đô la dầu hỏa -  Petrodollar càng suy thoái. Hay nói cách khác, nguồn năng lượng thay thế sẽ kết thúc sự thống trị của đồng “đô la dầu hỏa”. Nghe có vẻ nghịch lý, nhưng thực tế, mô hình Tesla càng phát triển thì càng xung đột với lợi ích cốt lõi của Mỹ, gây phương hại lên vị thế của đồng USD, nếu không muốn nói là quyết định đến sự tồn vong của Petrodollar. Bởi vì, khi nguồn năng lượng mới có thể thay thế năng lượng hóa thạch, người ta không thể áp đặt việc mua nắng, gió của các quốc gia bằng đồng USD. Sức mạnh của Mỹ không chỉ là “đặc quyền phi lý” sở hữu đồng tiền quốc tế, mà còn gắn chặt nó với các giao dịch dầu hỏa toàn cầu.

Câu hỏi đặt ra là một ngày nào đó khi nhu cầu dầu hỏa (năng lượng hóa thạch) được thay thế, khi ấy vị thế của đồng Petrodollar sẽ ra sao? John Maynard Keynes, nhà kinh tế học vĩ đại nhất thế kỷ XX, cha đẻ của ý tưởng một đồng tiền chung quốc tế đầu tiên trên thế giới, cùng thời điểm tư vấn cho hệ thống Bretton Woods năm 1944 đã đề xuất một Liên minh Tiền tệ Quốc tế ICU (International Clearing Union) với đồng tiền quốc tế đặt tên là Bancor. Sự nổi lên của các đồng tiền ảo Libra, Bitcoin và hứa hẹn trở thành đồng tiền chung quốc tế trong thời điểm này hẳn là không phải không có nguyên nhân.

Phải chăng Mỹ đang lên kế hoạch cho một thế giới thúc đẩy dòng tài chính và thương mại bất đối xứng? Mục đích là gì? Để giành được đặc quyền phi lý xử lý những thâm hụt không đáy và như vậy bảo vệ được quyền bá chủ của Mỹ. Vậy thì mục đích của cuộc chiến thương mại với Trung Quốc là bảo vệ công bằng thương mại, giảm thâm hụt... là không trung thực. Thiếu một cơ chế phục hồi thặng dư toàn cầu (GSRM) tự động có thể liên tục kiểm tra sự mất cân bằng thương mại trên hệ thống như nhà kinh tế John M. Keynes từng đề xuất là căn nguyên của bất cân bằng vĩ mô toàn cầu. Ý tưởng vĩ đại của Keynes khi ấy đã bị phủ quyết không thương tiếc bởi Chính phủ Mỹ. Nước Mỹ sẽ mất vị thế “anh cả” khi thị trường tiêu thụ to lớn của Mỹ không còn là chức năng cân đối vĩ mô toàn cầu.

Nếu Mỹ hướng tới việc ngừng thâm hụt và có thặng dư thực sự, khi ấy thế giới chỉ còn trông chờ vào Trung Quốc để thúc đẩy thịnh vượng chung toàn cầu. Tuy nhiên, các nhà kinh tế học đã tính toán, dù có dùng hết than và dầu hỏa của thế giới thì kinh tế Trung Quốc vẫn chưa thể đuổi kịp Mỹ. Hiện lượng khí thải CO2 trên mỗi đơn vị GDP của Mỹ là trên 4,1 tấn/10.000 USD, Trung Quốc là 8 tấn/10.000 USD, nhiều gần gấp 2 lần so với Mỹ, có thể coi như sức mạnh kinh tế chỉ bằng 1/2 của Mỹ. Và để tiếp tục phát triển, Trung Quốc buộc phải tập trung vào năng lượng tái tạo, năng lượng xanh như từ lâu đã bắt đầu và hệ quả là những công nghệ cũ như nhiệt điện sẽ được loại thải sang các nước kém phát triển hơn trong đó có Việt Nam.

Mức tiêu thụ CO2 trên đơn vị GDP của Trung Quốc cao hơn Mỹ, nhưng trên đầu người Mỹ lại cao hơn Trung Quốc. Điều này cho thấy công nghiệp của Trung Quốc còn lạc hậu so với Mỹ nên phải tiêu tốn một lượng CO2 (năng lượng) cho cùng một đơn vị tăng trưởng (GDP), mô hình tăng trưởng dựa vào ngoại thương, thao túng tiền tệ đã đến lúc không còn hiệu nghiệm.

Tư liệu sản xuất cho phát triển lần thứ nhất là đất đai (kinh tế nông nghiệp), lần thứ 2 là sắt thép và năng lượng hóa thạch và lần thứ 3 sẽ là Big Data (dữ liệu lớn). Dữ liệu là năng lượng vận hành cho cỗ máy công nghiệp 4.0. Sức mạnh fintech (công nghệ tài chính) sẽ thống lĩnh và dẫn dắt nền kinh tài thế giới. Nền kinh tế dữ liệu đã hình thành và quy mô ngày càng mở rộng. Statistics Canada năm ngoái đã ước tính giá trị dữ liệu của nước này là khoảng 118-164 tỉ USD. Nếu con số này chính xác thì nền kinh tế dữ liệu của Mỹ, có GDP gấp 12 lần Canada, có thể lên tới 1.400-2.000 tỉ USD.

Nếu lượng dữ liệu được tạo ra trên khắp thế giới là một nền kinh tế, thì nền kinh tế mới này đang phát triển rất nhanh. Các nước đi sau như Trung Quốc đang cố gắng tận dụng cơ hội mà nền kinh tế dữ liệu đang tạo ra để rút ngắn khoảng cách với Mỹ. Cuộc chiến về công nghệ là then chốt trong thế đối đầu Mỹ - Trung. Xung đột thương mại chỉ khiến Bắc Kinh thêm cương quyết trong việc gia tăng nỗ lực để tự chủ về công nghệ mũi nhọn.

Trong bức tranh lớn này, công nghệ Big Data đang được Chính phủ Trung Quốc hậu thuẫn. Do nhập cuộc chậm, những công ty của Trung Quốc hiện đứng đằng sau Google hay Amazon nhưng khoảng cách là rất gần. Họ đang thiết lập ngày một nhiều trung tâm R&D và đổ nhiều tiền hơn vào công nghệ dữ liệu lớn. Alibaba, Baidu và Tencent, 3 gã khổng lồ internet của Trung Quốc đang là những đế chế trong lĩnh vực dữ liệu lớn. Trung Quốc là một trong những thị trường sôi động nhất thế giới về công nghệ, dữ liệu lớn cũng không nằm ngoài quy luật đó. Lợi thế của quốc gia này nằm ở chính 1,4 tỉ người dân, với một tầng lớp trung lưu gia tăng nhanh chóng.

Nền kinh tế mới với nguồn năng lượng mới như Tesla hay Big Data đang trở thành động lực tăng trưởng mới. Petrodollar có thể được thay thế bằng Datadollar - như một thuật ngữ mà công ty an ninh mạng Kaspersky Lab từng giới thiệu tại London. Ở đó, bạn có thể mua sắm nhiều mặt hàng bằng cách trả “tiền mặt” là dữ liệu cá nhân cho chủ cửa hàng.

►Nới lỏng tiền tệ: “Lấy dầu dập lửa”

►Vàng: Lên “điên”, xuống “loạn”

►A.I thay đổi diện mạo ngành tài chính

Phạm Việt Anh

Chuyên gia tư vấn tăng trưởng doanh nghiệp