Doanh nông trẻ: "Làn sóng ngược" của Gen X

Nếu thế hệ Gen X, Gen Y từng tạo xu hướng bỏ quê ra phố thị vì muốn thoát nghèo, thì khoảng 5 năm trở lại đây có một làn sóng ngược, khi nhiều người trẻ đã chọn quay về khởi nghiệp với nông nghiệp, mở cánh cửa đưa nông sản đậm chất quê ra thế giới. Họ được gọi là “doanh nông trẻ”. 

Trở về với nông trại

Sau khi tốt nghiệp khoa Công nghệ Hóa thuộc Đại học Bách khoa TP.HCM, chàng trai trẻ Phan Minh Tiến (sinh năm 1991) bắt tay vào tìm tòi hướng khởi nghiệp. Một lần anh vô tình tìm thấy tài liệu của Philippines, Malaysia và Thái Lan... nói đến việc phát triển mật dừa tạo thành rượu, giấm... thậm chí còn phát triển xuất khẩu, trong khi tại Việt Nam, dừa nước chủ yếu chỉ khai thác cơm và lá. “Nhìn thấy nguồn tài nguyên bản địa của quê hương Cần Giờ, tôi trăn trở phải làm sao để cây dừa nước quê mình phát triển, đồng thời bảo vệ hệ sinh thái”, anh Tiến bộc bạch.

Thế là anh nghiên cứu sản phẩm và thành lập Công ty Phát triển dừa nước Việt Nam và tập trung phát triển mật dừa nước. Hiện tại, 2 mặt hàng chủ lực mang nhãn hiệu “Dừa nước ông Sáu” là mật dừa nước tinh chất (dùng để giải khát như nước) và mật dừa nước cô đặc (thay thế đường) đã có mặt tại nhiều siêu thị Mega Market, cửa hàng, sàn thương mại điện tử Shopee, Lazada... Sắp tới, anh sẽ đưa thêm nhiều sản phẩm từ dừa nước như cơm dừa nước sấy, mứt dừa nước, rượu dừa nước, giấm dừa nước ra thị trường để tăng thêm sự lựa chọn cho người tiêu dùng.

Chị Nguyễn Ngọc Hương (sinh năm 1991) cũng là một trong những đại diện doanh nhân trẻ đã khởi nghiệp khá thành công với nông nghiệp. Tốt nghiệp Đại học Kinh tế TP.HCM, chị Hương hiện là Giám đốc Công ty Xuất nhập khẩu Thiên Nhiên Việt.

Chị cho biết, có ý tưởng khởi nghiệp sau chuyến đi Thái Lan 7 ngày và nhận thấy ở Thái không nhiều tài nguyên rau như ở Việt Nam, nhưng cả thế giới đổ về mua hàng của Thái. Từ ý tưởng và đi đến thực hiện, Thiên Nhiên Việt đã đưa những sản phẩm chế biến từ rau như bột rau má, diếp cá, tía tô... không chỉ phủ kín hệ thống siêu thị trong nước, mà còn xuất khẩu sang châu Âu, Mỹ, Nhật, Ấn Độ...

Bên cạnh những “doanh nông trẻ” phát triển thực phẩm, nhiều bạn trẻ lại quyết tâm làm giàu từ các nguyên liệu tưởng chừng bỏ đi. Chẳng hạn, xơ mướp do cơ sở của anh Tạ Quý Tôn, tỉnh Bắc Ninh, hiện xuất khẩu sang các thị trường Mỹ, Nhật, Hàn Quốc và châu Âu, với trị giá trên 300.000 USD/năm. Hay như anh Nguyễn Văn Tuyến quyết về Quảng Ngãi để lập nghiệp lần thứ 2 với mo cau. Sau nhiều nỗ lực, chén đĩa bằng mo cau đã trở nên phổ biến và thậm chí còn lên các chuyến bay của Vietjet. 

Con đường không trải hoa hồng

Tiềm năng thị trường từ các đặc sản địa phương là có. Nhưng để khởi nghiệp thành công, ngoài đam mê và quyết tâm, các startup nông nghiệp cần phải tính đường dài để biết sản phẩm mình làm ra bán ở đâu, làm thế nào để có giá cả cạnh tranh và phải làm chủ được công nghệ, quy trình sản xuất, có như vậy mới có thể trụ vững trên thị trường. 

Trường hợp của chị Ngọc Hương của Thiên Nhiên Việt là một ví dụ. Cuối năm 2015, chị Hương bắt tay vào trồng rau má nhưng mất 6 tháng không có thu hoạch. Chị nghiêm túc nhìn nhận lại quá trình canh tác để rút kinh nghiệm, đồng thời kết hợp với các kỹ sư nông nghiệp để có cách khắc phục sâu bệnh bằng các chế phẩm sinh học hiệu quả, an toàn.

Quy trình sấy lạnh cũng được chị và cộng sự tìm tòi học hỏi từ những công nghệ sản xuất tiên tiến nhất thế giới, cũng như cách người Nhật làm trà, cho đến công nghệ sấy chế biến của châu Âu... để đưa ra quy trình công nghệ bằng phương pháp sấy lạnh và nghiền nhiệt thấp. “Tốn thời gian và kỹ thuật nhất là khâu sấy và khâu nghiền để làm sao ra được sản phẩm tươi ngon như rau tươi”, chị Hương cho biết.

Sau thành công của bột rau má sấy lạnh, một số loại khác như bột tía tô, bột diếp cá, bột lá sen, bột chùm ngây... đã ra đời. Các sản phẩm bột rau sấy lạnh này được đánh giá rất cao khi được sản xuất dựa trên một chuỗi giá trị khép kín từ nguyên liệu đầu vào, chế biến, sản xuất cho đến các kênh tiêu thụ ở đầu ra.

Số bạn trẻ khởi nghiệp thành công như chị Hương là không nhiều. Bà Nguyễn Phi Vân, Chủ tịch Mạng lưới nhà đầu tư thiên thần Việt Nam, thừa nhận người trẻ khởi nghiệp nông nghiệp còn nhiều vấn đề. Chẳng hạn, nếu sản phẩm chưa thương mại hóa được thì không gọi vốn được, người trẻ thích ra nhiều sản phẩm, nhưng tỉ trọng doanh thu trong sản phẩm thấp.

Dù thế nào, bà Vũ Kim Hạnh, Chủ tịch Hội Doanh nghiệp Hàng Việt Nam chất lượng cao, rất lạc quan vì “các bạn trẻ trên đường khởi nghiệp đã bằng hành động của mình đẩy phong trào khởi nghiệp nông nghiệp tiến lên những bước thiết thực”. Theo bà Hạnh, các dự án khởi nghiệp gần đây thường thể hiện rõ 4 điểm là sự quan tâm đến cộng đồng, đưa công nghệ mới vào quá trình sản xuất, gắn bó với thiên nhiên và quan tâm làm mạnh sức mạnh địa phương. 

“Tôi bất ngờ là 4 điểm nổi bật này lại chính là 4 trong 10 điểm nằm trong xu hướng tiêu dùng của thế giới. Trong chia sẻ với mối quan tâm của thị trường nói chung, rõ ràng các bạn đã hội nhập rất tốt”, bà Hạnh nói.