Uber: Kỳ lân vấp ngã tái sinh

Cách đây không lâu, Uber, một công ty cung cấp dịch vụ gọi xe và giao đồ ăn có trụ sở tại San Francisco, nổi tiếng về việc "chảy máu" tiền mặt khi cố gắng tăng trưởng bằng mọi giá, thì ngày 7/2 vừa qua công ty cuối cùng cũng báo cáo lợi nhuận hàng năm lần đầu tiên. Với cột mốc tăng trưởng mới, Uber đã gia nhập S&P 500 vào ngày 14/2 và Hội đồng Quản trị của Công ty đã thông qua kế mua lại 7 tỉ USD cổ phiếu từ các cổ đông.

Nói cách khác, "đứa trẻ" mở màn cho chuỗi gián đoạn ở Thung lũng Silicon dường như đã trưởng thành và chặng đường mà Uber đã đi nhằm đạt được mức lợi nhuận hiện tại không hề bằng phẳng. 

Tăng trưởng bằng mọi giá

Uber được thành lập vào năm 2009 và nổi lên trong thời đại mà lãi suất thấp giúp vốn đầu tư mạo hiểm được luân chuyển tự do. Dưới phong cách lãnh đạo táo bạo của người đồng sáng lập và Giám đốc Điều hành lúc bấy giờ là Travis Kalanick, Công ty đã chi rất nhiều tiền để lôi kéo các tài xế và khách hàng tham gia ứng dụng của mình. 

Ông Emil Michael, Giám đốc Kinh doanh vào thời điểm đó cho biết, để tạo ra đủ doanh số, Công ty đảm bảo cho tài xế 500 USD cho 10 chuyến đi đầu tiên và tặng ưu đãi 20 USD đi xe miễn phí cho những khách hàng giới thiệu bạn bè của họ. “Việc đó tốn rất nhiều tiền”, ông nói. “Chúng tôi đã cố gắng tham gia thị trường mà không đoái hoài đến lợi nhuận. Chúng tôi đang cố gắng giành thị phần và tạo thói quen nơi người lái xe có thể bắt xe một cách đáng tin cậy trong vòng 10 phút hoặc ít hơn ở bất kỳ thành phố nào”.

Uber từng không bận tâm về cách thức tiếp cận, miễn là Công ty có thể đảm bảo được mức tăng trưởng mạnh mẽ và vị thế trên thị trường. Đến năm 2016, 7 năm sau khi thành lập, Công ty được định giá 69 tỉ USD, với 45 triệu người dùng hoạt động hàng tháng. Trong khi đối thủ Lyft Inc., chỉ có 6,6 triệu người dùng 4 năm sau khi thành lập.

Không chỉ dừng lại tại hoạt động kinh doanh cốt lõi, Uber còn bắt đầu thâm nhập vào mảng xe tự động và thị trường chia sẻ xe đạp và xe tay ga. Hiển nhiên, việc dấn thân quá sâu vào các hoạt động kinh doanh thua lỗ không phải là công thức mang lại lợi nhuận trong thời gian ngắn. Đến năm 2018, Công ty đã lỗ tổng cộng 7,87 tỉ USD.

Kỳ lân vấp ngã

Dù trở thành satrtup có giá nhất thế giới nhưng Uber vẫn gánh nhiều ảnh hưởng vì một loạt bê bối. Theo đó, nhà sáng lập Uber Travis Kalanick đã từ chức sau khi dấy lên nhiều cuộc tranh luận về văn hóa và lối quản lý doanh nghiệp.

Sau đó, cựu Giám đốc Điều hành Dara Khosrowshahi đã được thuê để đại tu Công ty.

Sự lãnh đạo của ông Khosrowshahi hoàn toàn khác với thời kỳ của Kalanick. Ông thể hiện phong thái lãnh đạo ôn hòa hơn và khởi động chiến dịch toàn cầu trị giá 500 triệu USD nhằm khôi phục hình ảnh của Công ty. Việc tuyển dụng Giám đốc Điều hành ngân hàng lâu năm Nelson Chai làm giám đốc tài chính vào năm 2018 cũng đánh dấu sự thay đổi theo hướng kỷ luật hơn về chi phí, đưa Công ty vào con đường trở thành công ty đại chúng với bảng cân đối kế toán lành mạnh.

Sau khi các biện pháp kiểm soát và quy trình cần thiết để vận hành một công ty đại chúng được thiết lập và tuân theo chặt chẽ dưới sự quản lý của ban điều hành mới, Uber đã có thể huy động được 8,1 tỉ USD khi ra mắt lần đầu trên Sở Giao dịch Chứng khoán New York vào năm 2019. 

Tuy nhiên, các nhà đầu tư vẫn hoài nghi về quỹ đạo tăng trưởng của Công ty và ngành công nghiệp gọi xe. Cổ phiếu Uber đã giảm 7,6% trong ngày giao dịch đầu tiên trên sàn, trở thành một trong những đợt IPO tồi tệ nhất của Mỹ trong một thập kỷ.

Cơ hội đại dịch

Ngược với nhiều doanh nghiệp, COVID-19 hóa ra là thời điểm quan trọng đối với Uber, khi Công ty buộc phải đánh giá các ưu tiên đầu tư của mình khi hoạt động kinh doanh cốt lõi ngàn cân treo sợi tóc. Uber đã bán lại mảng kinh doanh xe đạp và xe tay ga thua lỗ mà họ đã mua vào năm 2018, đồng thời giải tán bộ phận xe tự lái, vốn đã ngừng thử nghiệm sau khi gây ra tai nạn. Công ty cũng rút khỏi một số thị trường nước ngoài và sa thải 20% lực lượng lao động của mình. 

Thay vào đó, Uber mạnh tay đầu tư vào việc giao hàng hóa và thực phẩm, cho phép Hãng tận dụng các đợt đóng cửa do đại dịch gây ra. Công ty cũng tiến hành mua lại ứng dụng giao đồ ăn Postmate, công ty giao rượu Drizly và công ty giao hàng tạp hóa Mỹ Latinh Cornershop. Những giao dịch này tại các thị trường mới có nghĩa là Uber tiếp tục lỗ lũy kế trước khi có thể phát triển phân khúc giao hàng trở nên sinh lãi. Nhưng để hạn chế chi phí gia tăng, Uber sau đó đã cắt giảm việc làm tại các công ty bị mua lại và đưa thương hiệu của họ vào ứng dụng chính của mình.

Sự lãnh đạo của ông Khosrowshahi hoàn toàn khác với thời kỳ của Kalanick. Ảnh: Getty Images.

Uber cũng chi vào các khoản giảm giá và ưu đãi để thu hút người dùng và tài xế quay trở lại nền tảng này khi đại dịch giảm bớt. Đến năm 2022, Uber đã lỗ hơn 30 tỉ USD. Tuy nhiên, các nhà đầu tư vẫn bị thu hút bởi những lợi ích tiềm năng từ quy mô của Công ty. Uber cũng gián tiếp hưởng lợi từ lãi suất cao hơn, khi các đối thủ khó tìm kiếm được nguồn vốn dẫn đến sự cạnh tranh giảm.

Những thách thức trong tương lai

Uber và các công ty dịch vụ tạm thời khác tiếp tục phải đối mặt với sự giám sát pháp lý khi các tài xế yêu cầu được trả nhiều tiền hơn và phúc lợi tốt hơn. Theo phân tích dữ liệu dựa trên 500.000 tài xế Uber của Gridwise, một ứng dụng mà các tài xế sử dụng để theo dõi thu nhập, thu nhập hàng tháng của các tài xế và người chuyển phát Uber vào năm 2023 đã giảm 17% so với một năm trước đó. Một số nhà phân tích cho rằng Uber đã kiếm được lợi nhuận phần lớn nhờ việc cắt giảm các khoản thanh toán cho tài xế.

Uber khẳng định rằng khoản thu của Công ty từ tài xế ít nhiều vẫn ổn định. Trích dẫn rằng thu nhập trung bình của tài xế công nghệ tại Mỹ trong quý IV/2023 đã giảm 5,7%, xuống còn 33 USD mỗi giờ từ mức 35 USD một năm trước đó, do các biện pháp khuyến khích giảm bớt, nhưng thước đo đó đã tăng gần 30% trong 6 năm qua. 

Ở những thị trường mà các quy định lao động đã có hiệu lực, Uber và các công ty cùng ngành hầu hết chuyển chi phí sang cho khách hàng. Sau khi Thành phố New York quy định tiêu chuẩn trả lương tối thiểu cho tài xế giao hàng, Uber đã thêm phí chuyển phát nhanh 2 USD cho tất cả các đơn đặt hàng. Đồng thời bổ sung tính năng thêm tiền tip dành cho tài xế vào ứng dụng đặt xe của mình. Công ty cũng giới thiệu một hệ thống lập kế hoạch để tối ưu quá trình giao hàng, việc này đã kiểm soát chi phí một cách hiệu quả.

Có thể bạn quan tâm:

 Vì sao chuỗi bán lẻ Costco lại được yêu thích?

Nguồn Bloomberg