Hành trình vào thị trường đen buôn bán báo đốm ở Bolivia

Tượng đài của lòng tham và mê tín

Thoạt nhìn, Li Ming và vợ Yin Lan trông bình thường như những vợ chồng người Hoa khác. Đã ba giờ trôi qua nhưng thẩm phán xét xử vụ án buôn bán trái phép động vật hoang dã mà Ming và Lan bị buộc tội vẫn chưa đến. Phiên tòa được hoãn lần thứ sáu.

Li Ming và Yin Lan là những công dân Trung Quốc đã có quốc tịch Bolivia. Vào ngày 23.2.2018, họ đã bị bắt trong nhà hàng ở thành phố Santa Cruz de Sierra vì sở hữu 185 chiếc răng nanh, ba bộ lông báo đốm và một số bộ phận của những loại động vật khác và một khoản tiền lớn nội tệ và ngoại tệ. Đó là một trường hợp chưa từng có, đòn giáng mạnh vào đa dạng sinh học của Bolivia.

Từ 2013 đến 2018, khoảng 171 con báo đốm đã bị rình rập và tàn sát trong những khu rừng ở Bolivia, một trong những tỉ lệ giết cao nhất kể từ những năm 1970, khi loài báo này bị săn đuổi để lấy da. Ngày nay, loài mèo này là nạn nhân của thị trường chợ đen cho các bộ phận, chủ yếu là răng nanh. Cho đến nay nhà chức trách đã thu giữ tổng cộng 684 răng nanh từ những kẻ buôn lậu Trung Quốc, hầu hết được ngụy trang giữa các vòng chìa khóa, dây chuyền, hộp socola và rượu.

Những hàng hóa bất hợp pháp này có thể tạo thành tượng đài cho lòng tham của con người, được thúc đẩy bởi sự mê tín và thị trường chợ đen kinh doanh động vật hoang dã, mỗi năm vận hành 19 tỉ USD trên toàn thế giới, và là mối đe dọa lớn nhất cho loài mèo lớn nhất châu Mỹ này.

Trong hơn 1.000 năm, y học cổ truyền Trung Quốc sử dụng các bộ phận của hổ châu Á (Panthera tigris), để thay thế cho các loại thuốc Tây đắt tiền. Mặc dù Trung Quốc đã cấm sử dụng xương hổ vào năm 1993, việc bán sản phẩm và các dẫn xuất của nó chưa bao giờ dừng lại. Nhiều người trong văn hóa Trung Quốc tin rằng do sức mạnh của loài vật này và sức mạnh thần thoại của nó, các bộ phận của nó có phẩm chất giúp chữa bệnh, bổ sung năng lượng thiết yếu cho cơ thể và cung cấp năng lượng kích thích tình dục.

Mặc dù các chuyên gia y học phương Tây có xu hướng phớt lờ sức mạnh chữa bệnh của các bộ phận của hổ, vốn có thuộc tính tương tự như aspirin, thì tại Trung Quốc, Đài Loan, Hàn Quốc, Việt Nam và những khu phố Tàu ở châu Âu và Bắc Mỹ, hiệu thuốc bán những sản phẩm chế tác từ hổ. Thực tế, những giao dịch này tăng lên từ những năm 1980, khi tầng lớp trung lưu Trung Quốc có nhiều tiền hơn và việc sử dụng y học cổ truyền có uy tín hơn.

Nhưng vì hổ châu Á khan hiếm, ước tính chỉ còn khoảng 3.200 con, người châu Á dường như tìm thấy một sự thay thế hoàn hảo cho nhu cầu của mình: báo đốm. Điều này gây áp lực lên 173.000 con báo đốm cư trú tại châu Mỹ.

Chính quyền Bolivia đã bắt giữ Li, một doanh nhân người Trung Quốc đã từng sống ở Bolivia. Anh ta bị bắt vào chiều ngày 18.3.2015 với 119 chiếc răng nanh ở sân bay Bắc Kinh, nơi anh ta giấu dưới những hộp rượu được đóng gói cẩn thận. Hôm nay, Li đang thụ án 4 năm rưỡi tù giam vì tội buôn lậu động vật hoang dã. Ngoài ra, anh ta đã phải nộp phạt 7.826 USD cho tội ác của mình.

Theo Sách đỏ Bolivia, báo đốm đang trong tình trạng dễ bị tổn thương. Số lượng báo đốm ở Bolivia ước tính khoảng 12.845 cá thể, đứng vị trí thứ tư sau Brazil, Peru và Colombia, nghiên cứu công bố trên PLos One tiết lộ.

Vương quốc Báo đốm biến mất

Loài mèo lớn thứ ba thế giới này đã từng phân bố nhiều ở châu Mỹ, nhưng giờ đây, lãnh thổ lịch sử của chúng đã giảm xuống 46%.

Phân bố báo đốm ở Mỹ La tinh đã bị ảnh hưởng phần lớn bởi việc mất môi trường sống. Điều này do sự chuyển đổi rừng thành ruộng trồng đậu nành và các hình thức thâm canh nông nghiệp quy mô lớn khác, và việc thiết lập các đồng cỏ cho chăn nuôi gia súc.

Đối với Peter Olsoy, một trong những tác giả của một nghiên cứu khoa học đã định lượng được các tác động của nạn phá rừng và phân mảnh đối với quần thể báo đốm, các hành lang được sử dụng bởi những con mèo này để kết nối giữa các quần thể báo đốm là bị ảnh hưởng nhiều nhất. Bằng cách này, nghiên cứu đã định lượng số lượng và tốc độ phá rừng của các đơn vị bảo tồn Jaguar (JCU) và các hành lang giữa năm 2000 và 2012. Kết quả nghiên cứu chỉ ra rằng JCU mất 37.780 km2 và hành lang mất 45.979 km2 rừng trong 12 năm.

Olsoy giải thích rằng hành lang làm tăng sự đa dạng di truyền của loài báo đốm, giảm cận huyết và giúp đảm bảo sự tồn tại lâu dài của loài này. Do đó, nạn phá rừng ở những khu vực quan trọng đối với những con mèo lớn này có thể cô lập quần thể và dẫn đến sự tuyệt chủng của người dân địa phương.

Ở Bolivia, nạn phá rừng cũng đáng lo ngại. Quốc gia này đứng ở vị trí thứ bảy trong số 10 quốc gia có nạn phá rừng cao nhất trên toàn thế giới và diện tích rừng đã giảm 80.310 km2 từ năm 1990 đến 2015. Ngoài ra, dữ liệu từ Chính quyền quốc gia tiết lộ rằng chỉ riêng trong năm 2016, đã có 325.058 ha rừng bị chặt phá.

Người Trung Quốc đến Bolivia

Theo dữ liệu từ Văn phòng di cư quốc gia, 28.800 công dân Trung Quốc đã đến Bolivia trong giai đoạn 2015-2017. Trong số này, gần 70%, tương đương 20.098 người, đi theo đường du lịch. Tuy nhiên, 1.203 đã vào để làm việc, 3.687 vì lý do không xác định và 3.490 đã trở về nước.

Liang Yu, đại sứ Trung Quốc tại Bolivia, nói với báo chí hợp tác của Trung Quốc vào Bolivia năm 2018 là hơn 7 tỉ USD. Số tiền này đang được đầu tư chủ yếu vào việc xây dựng đường sá, nhà máy công nghiệp đường, kali và lithium. Nhà ngoại giao nói rằng  Bolivia là đối tác thương mại quan trọng nhất mà Trung Quốc có ở khu vực Mỹ Latinh.

Nhưng các khoản vay của Trung Quốc không phải không có điều kiện và chính phủ Bolivia đã chấp nhận chúng. Trong một cuộc phỏng vấn với báo chí, Angela Nuñez, một nhà sinh vật học chuyên quản lý và bảo tồn động vật hoang dã, đã khẳng định rằng các liên kết thương mại đang phát triển giữa Bolivia và Trung Quốc đã cho phép một số lượng lớn công dân Trung Quốc vào nước này. Và một số lượng lớn những công dân này đang khuyến khích săn bắn bất hợp pháp và tạo ra các mạng lưới buôn người bất hợp pháp.

Trở lại phòng xử án nơi Li Ming và Yin Lan đang chờ thẩm phán đến, công lý Bolivian dường như không phải là đồng minh tốt nhất để bảo tồn động vật hoang dã. Các bị cáo có được một phán quyết có lợi cho họ khi được ra khỏi nhà tù đang tạm giam, tự do biện hộ trong phiên tòa. Sáu tháng đã trôi qua kể từ khi họ bị bắt và phiên tòa xét xử mới bắt đầu.

Và vì vậy, trong khi công lý Bolivian thờ ơ, đâu đó trong rừng, một viên đạn vừa hạ gục một con báo đốm khác, bị giết bởi những thợ săn tham lam sẽ xé răng nanh của nó để nuôi những kẻ buôn bán bất hợp pháp.

Bài viết thể hiện quan điểm của Eduardo Franco Berton, một nhà báo điều tra môi trường, nhiếp ảnh gia tự nhiên và nhà làm phim tài liệu, đăng trên earthjournalism.net.