Mảnh ghép đa âm của sách nói

Với doanh thu ước đạt 102 tỉ đồng vào năm 2024, gấp đôi so với 2 năm trước, thị trường sách nói Việt Nam không chỉ đang lớn dần về quy mô mà còn góp phần định hình lại cách người Việt tiêu thụ sách, không chỉ đọc sách mà còn mở rộng sang nghe sách.

Nền tảng trỗi dậy 

Dù hiện tại mới chiếm khoảng 1,2% tổng doanh thu toàn ngành xuất bản và phát hành sách Việt Nam năm 2024 (8.700 tỉ đồng, theo Cục Xuất bản, In và Phát hành), tốc độ tăng trưởng gấp đôi trong vòng 2 năm cho thấy tiềm năng không thể bỏ qua của sách nói.

Công lớn cho sự trỗi dậy của lĩnh vực sách nói Việt Nam thuộc về các nền tảng sách nói có bản quyền nội địa như Voiz FM, Fonos, Mydio và Waka. Trong đó, Voiz FM nổi bật với vai trò tiên phong khi ra mắt thị trường hồi năm 2019, còn Fonos (ra mắt tháng 4/2020) hiện được xem là nền tảng sách nói dẫn đầu về tổng doanh thu trên thị trường ứng dụng di động Việt Nam.

Fonos nhiều lần được xếp Top 1 doanh thu trong danh mục sách (bao gồm sách nói) trên cả Apple App Store và Google Play tại Việt Nam, theo các công cụ độc lập data.ai và AppTweak. Cả Fonos và Voiz FM nổi bật trên thị trường như 2 nền tảng đại diện cho 2 hướng đi khác biệt nhưng cùng nhắm tới một mục tiêu tạo dựng thói quen nghe để phát triển cho người Việt.

Voiz FM (thuộc Công ty WEWE) mang định hướng phát triển theo chiều rộng, sản xuất nội dung phục vụ nhu cầu đa dạng của người dùng. Trang chủ Voiz FM công bố nền tảng này hiện sở hữu hơn 15.000 nội dung kiến thức, từ sách nói, podcast, sách tóm tắt, thiền cho đến học tiếng Anh. “Chúng tôi phục vụ những người đang trong quá trình xây dựng sự nghiệp và xem việc nghe sách như một hình thức đầu tư cho bản thân”, ông Lê Hoàng Thạch, đồng sáng lập Voiz FM, chia sẻ với NCĐT.

Trong khi đó, Fonos (thuộc Công ty Fonos) lựa chọn chiến lược đi sâu: đầu tư có chọn lọc vào từng nội dung để phục vụ nhóm người bận rộn là doanh nhân, nhân viên văn phòng và các bà mẹ đang nuôi con nhỏ. “Chúng tôi không chạy theo số lượng mà đầu tư vào từng cuốn sách, từng giọng đọc”, bà Nguyễn Thị Minh Xuân, đồng sáng lập Fonos, cho biết. Số liệu công bố chính thức trên trang chủ cho thấy Fonos hiện sở hữu hơn 13.000 nội dung gồm sách nói có bản quyền, podcourse, ebook, podcast cùng nhiều nội dung khác.

Điểm giao nhau của cả 2 nền tảng là liên tục phát triển công nghệ để cá nhân hóa nội dung cho người dùng, phát triển tính năng đánh dấu, ghi chú, tóm tắt, tích hợp với các nền tảng như CarPlay để mở rộng khả năng tiếp cận nội dung. Điều này không chỉ giúp người dùng có trải nghiệm mượt mà mà còn cho thấy tiềm năng chuyển đổi sách nói thành công cụ học tập thực sự. Tính đến đầu năm 2025, Voiz FM cho biết đạt hơn 3 triệu người dùng đăng ký, Fonos cũng vượt mốc 3 triệu lượt tải ứng dụng.

Xuất bản - phát hành đồng thanh

Trong chuỗi giá trị của ngành sách nói, các đơn vị xuất bản và phát hành sách không còn chỉ là giữ bản quyền cung cấp nội dung mà ngày càng trở thành đối tác chiến lược để cùng các nền tảng công nghệ thiết kế trải nghiệm nghe sách. Tiêu biểu là Saigon Books và Zenbooks (thuộc Công ty PEGA) hiện đã chuyển thể gần 260 đầu sách thành phiên bản sách nói. Con số này chiếm hơn 50% danh mục sách của họ.

“Không phải sách nào cũng thích hợp làm sách nói. Chúng tôi chọn rất kỹ dựa trên các tiêu chí đánh giá về độ phù hợp nội dung, mức độ quan tâm của khách hàng”, ông Nguyễn Tuấn Quỳnh, Chủ tịch Hội đồng Quản trị PEGA, khẳng định. 

Hiện tại PEGA hợp tác với nhiều nền tảng là Fonos, Voiz FM và Waka. Đây là chiến lược giúp họ không bị lệ thuộc vào một kênh phân phối duy nhất, đồng thời tối ưu hóa doanh thu cho từng đầu sách.

Tương tự PEGA, nhiều nhà xuất bản truyền thống như Nhà xuất bản Trẻ lẫn các đơn vị xuất bản và phát hành sách tư nhân như Thái Hà Books, Alpha Books, GIVER Books, First News - Trí Việt, Nhã Nam... đều hợp tác với các nền tảng công nghệ để sản xuất phiên bản sách nói cho kho nội dung sách giấy của mình.

Đáng chú ý, nếu như trước đây tác giả là người trao tri thức chỉ qua trang viết thì nay họ cũng góp phần vào chuỗi giá trị xuất bản sách nói. Ông Nguyễn Tuấn Quỳnh, với vai trò tác giả cuốn sách Chào Ngày Mới, cho biết sắp ra mắt phiên bản sách nói tác phẩm này. Ông cũng là người đọc lời giới thiệu của sách. Không dừng lại ở lời giới thiệu, ông Nguyễn Bình Nam (bút danh Nam Nguyễn) - tác giả cuốn sách Cưa Đổ CRM, CEO Công ty OPLA CRM, tự thu âm toàn bộ cuốn sách của mình và cho ra mắt phiên bản sách nói hồi tháng 8/2024 trên ứng dụng Fonos.

Một điển hình là ông Võ Minh Quân (bút danh Quân Võ), CEO IMP Marketing và là tác giả của hai cuốn sách về digital marketing: một cuốn tiếng Việt có tựa đề“Digital marketing cho nhà quản lý” và một cuốn tiếng Anh “Profit-driven digital marketing” (là phiên bản tiếng Anh có hiệu đính nội dung của cuốn “Digital marketing cho nhà quản lý”). Cả hai đều có phiên bản sách nói được phát hành trên ứng dụng nội địa và các nền tảng quốc tế như Audible (kho sách nói của Amazon), Spotify… ở hầu hết các quốc gia mà các nền tảng này có mặt. Tác giả Quân Võ nhìn nhận, sách nói giúp thông điệp chạm đến đúng đối tượng mục tiêu là những người bận rộn như nhà quản lý và chủ doanh nghiệp.

Vốn là người thường xuyên tiêu thụ sách nói và podcast, ông cũng đề xuất một hướng đi tiềm năng: với cùng một nội dung trong sách nói, các nền tảng có thể kết hợp yếu tố tương tác như podcast hỏi – đáp để nâng cao trải nghiệm tiêu thụ nội dung cho người dùng.

Việt Nam được dự báo có 35,6 triệu người nghe sách nói vào năm 2029, tương đương 35% dân số (theo Statista), cho thấy sách nói không còn là món ăn phụ mà đang trở thành một kênh tri thức ngày càng phổ biến. Tuy nhiên, để thực sự cất cánh, ngành sách nói nội địa cần giải quyết nhiều bài toán lớn. Trong đó, một mô hình kinh doanh linh hoạt, kết hợp được cả 3 yếu tố - giá trị nội dung, công nghệ và trải nghiệm người dùng - sẽ luôn là thách thức mang tính sống còn của các tay chơi trên thị trường.

Sách nói không chỉ (và không nên) dừng lại ở “phiên bản audio” của sách giấy mà là một mô hình truyền tải nội dung độc lập, có khả năng sinh lời, tạo ảnh hưởng và định hình lại cách người Việt tiếp thu kiến thức. Trong tương lai, nếu các tập đoàn công nghệ toàn cầu như Amazon Audible, Spotify... đẩy mạnh tại Việt Nam, các nền tảng nội địa sẽ đứng trước áp lực đổi mới mô hình kinh doanh, không chỉ về nội dung mà còn về công nghệ phân phối và giữ chân người nghe.

Dù còn nhiều điểm nghẽn cần tháo gỡ, sự hợp lực giữa các bên tham gia sẽ là chìa khóa để giải bài toán của sách.