Tranh thiền lên giá

Nguyễn Phúc Minh, họa sĩ có nhiều sáng tác tranh thiền, chia sẻ: “Tôi vẽ như một hành động thiền. Không phải để trưng bày, không để gây ấn tượng. Nhưng chính sự giản dị đó lại chạm được vào người xem một cách rất sâu. Có thể vì giữa thế giới quá phức tạp, người ta đang cần sự đơn giản mang tính tinh thần”. Tác phẩm của anh là những dải mực đen trên giấy dó, phảng phất tinh thần Zen của hội họa Nhật nhưng mang hồn Việt ở sự mềm mại và buông lỏng tự nhiên.

Tranh thiền đang chứng minh đôi khi “tĩnh” chính là xu hướng sâu sắc nhất của thời đại. Nó kết hợp giữa thiền định và sáng tạo nghệ thuật, nơi người thực hành tập trung vào việc vẽ, tô màu hay tạo hình một cách chậm rãi, có ý thức, để đưa tâm trí về hiện tại và nuôi dưỡng sự tĩnh lặng bên trong. Dù có vẻ đơn giản, tranh thiền lại đòi hỏi sự thành thật tuyệt đối từ người sáng tạo. Một nét cọ có thể chỉ là một đường đen trên giấy, nhưng nếu tâm chưa yên, nét ấy sẽ trở nên gượng ép, vô hồn.

Sự xuất hiện và phát triển của tranh thiền tại Việt Nam không chỉ là một xu hướng nghệ thuật, mà còn là chuyển động tinh thần của xã hội đô thị. Đã có một số triển lãm nghệ thuật khai thác chiều sâu thiền định trong tranh gần đây như triển lãm “Kể - Thiết kế trong lòng di sản”, “Thiên Thanh” của họa sĩ Lê Thu Huyền tại Hà Nội.

Với tranh thiền, cả người vẽ lẫn người ngắm đều có cảm giác giảm lo âu, căng thẳng, cải thiện giấc ngủ và khả năng tập trung, đồng thời giúp họ quay về với chính mình, hiểu rõ cảm xúc hơn. Phần lớn người mua tranh tại các triển lãm tranh thiền không phải là nhà sưu tầm chuyên nghiệp, mà là những người trẻ, giới văn phòng và người làm trong ngành sáng tạo. “Tranh này không cần hiểu, chỉ cần cảm. Tôi treo nó trong góc đọc sách và mỗi ngày nhìn nó vài phút như một nghi lễ nhỏ để trở về với chính mình”, chị Mai Hương, 34 tuổi, Giám đốc Sáng tạo của một công ty tại Hà Nội, chia sẻ khi vừa mua bức “Giọt Trôi” tại một cuộc triển lãm ở Hà Nội.

Tranh thiền đồng thời đang âm thầm hình thành một phân khúc mới trong thị trường nghệ thuật Việt Nam. Khác với quan điểm cũ từng xem tranh thiền khó bán, thị trường hiện nay ghi nhận sự chuyển dịch hành vi của nhà sưu tầm và người mua tranh. Nhiều người trẻ, đặc biệt là chủ doanh nghiệp vừa và nhỏ, tìm đến loại hình nghệ thuật này để trang trí không gian làm việc, phòng thiền, studio sáng tạo, không phải vì giá trị thị giác, mà vì tính chất chữa lành, thư giãn và sang trọng tối giản. 

“Thị trường Việt Nam đang chứng kiến sự chuyển dịch từ việc sưu tầm tranh để trưng diện sang nhu cầu tìm kiếm nghệ thuật mang tính chữa lành. Đó là cơ hội lớn cho tranh thiền phát triển”, bà Lê Quỳnh Trang, chuyên gia nghệ thuật và giám tuyển độc lập, cho biết.

Hiện nay, giá trung bình một tác phẩm tranh mực trên giấy dó (khổ 60 x 90 cm) từ các họa sĩ đang lên dao động từ 8-20 triệu đồng và được giới đầu tư nghệ thuật tính toán sẽ tăng gấp 3 lần chỉ sau 2 năm. Với tác phẩm có tính sưu tầm cao, con số có thể lên tới 40-60 triệu đồng, tăng gấp đôi chỉ sau 2 năm.

Giám tuyển Lê Thiên Bảo nhận định: “Không giống tranh thị trường vốn phụ thuộc vào thị hiếu nhất thời, thiền họa có tính ổn định về giá. Người mua không xem đây là tài sản “lướt sóng”, mà là một phần trong danh mục đầu tư tinh thần và không gian sống bền vững”.

Cùng với sự lên ngôi của khái niệm wellness economy (kinh tế sức khỏe toàn diện), giới đầu tư Việt Nam đang mở rộng định nghĩa về tài sản: không chỉ là bất động sản, vàng, cổ phiếu, mà còn bao gồm “tài sản mềm” (soft asset) - những yếu tố nâng cao chất lượng sống, cảm xúc và văn hóa cá nhân. Một số doanh nhân trẻ sẵn sàng đầu tư từ 50-200 triệu đồng mỗi năm cho việc sưu tầm tranh theo chủ đề “tĩnh”, “thiền”, “tối giản”. Các công ty phát triển bất động sản cao cấp (wellness resort, căn hộ dưỡng sinh) bắt đầu hợp tác trực tiếp với họa sĩ tranh thiền để đặt riêng bộ sưu tập nội thất nghệ thuật có giá trị tinh thần và thẩm mỹ cao. Những gallery boutique chuyên dòng tranh chữa lành tại TP.HCM và Hà Nội đang có doanh thu tăng trưởng 15-20%/năm, theo số liệu chưa công bố chính thức từ Hiệp hội Sáng tạo Việt Nam.

Một nhà đầu tư, sưu tầm tranh (đề nghị giấu tên) cho hay, một số tác phẩm thiền họa được giao dịch ở các nhà đấu giá quốc tế ban đầu rất khó ra giá, nhưng sau một thời gian, khi thị trường bắt đầu nhận ra giá trị tinh thần lẫn sự độc bản của chúng, giá tăng gấp 3-4 lần. Nhưng điều đặc biệt nhất là người mua tranh thiền thường không phải chỉ để đầu tư mà để sống với tranh. Điều này vô tình khiến thị trường khan hiếm tác phẩm, càng đẩy giá trị lên cao.

Sự bền vững và tính cá nhân hóa cao khiến tranh thiền trở thành một trong những dòng tranh có khả năng phát triển ổn định và dài hạn tại Việt Nam hiện nay. Tiềm năng này được dự báo khi hiện tại có nhiều nền tảng online phát triển showroom tranh thiền với tính năng cá nhân hóa trải nghiệm. Các startup trong lĩnh vực wellness art sẽ tiếp tục gọi vốn và mở rộng hợp tác quốc tế. Và Việt Nam có thể trở thành trung tâm thiền họa Đông Nam Á, nhờ lợi thế chất liệu truyền thống, giá nhân công cạnh tranh và cộng đồng nghệ sĩ đang tăng trưởng.