A.I tạo sinh và dấu ấn lặng lẽ nơi công sở

Không phải xu hướng nào cũng giữ được lời hứa hẹn ban đầu. Đầu thập niên 2020, metaverse từng được tung hô như “tương lai”. Báo cáo của McKinsey năm 2022 thậm chí dự báo lĩnh vực này có thể tạo ra tới 5.000 tỉ USD giá trị vào năm 2030. Khi đó, Facebook đổi tên thành Meta, còn nhiều công ty cũng kịp thời bổ nhiệm cả vị trí “Giám đốc Metaverse”. Giờ đây, ngoài một vài người vẫn còn nói về NFT hay “đại sứ quán Barbados” trong Decentraland, phần lớn đã bỏ lại giấc mơ ấy.

Trí tuệ nhân tạo (A.I) tạo sinh rõ ràng không phải là metaverse. Nó có thể không đạt tới những kỳ vọng cao nhất, và tác động thực sự chỉ có thể được nhìn thấy trong thời gian dài. Nhiều công ty thậm chí tỏ ra thất vọng với kết quả ban đầu. Nhưng khác với metaverse, công nghệ này đã để lại dấu ấn rõ ràng trong môi trường công sở.

Điều đó thể hiện qua số liệu. Nhân viên ngày càng chủ động tự áp dụng A.I, đôi khi còn âm thầm sử dụng vì lo không biết mình sẽ được ghi nhận hay bị thay thế. Song các công ty sở hữu mô hình A.I tiên tiến đều biết chuyện gì đang diễn ra.

Một nghiên cứu mới của NBER, do OpenAI phối hợp cùng David Deming (Đại học Harvard), ghi nhận cách mọi người dùng ChatGPT. Dù mức sử dụng cá nhân tăng mạnh hơn, số lượng tin nhắn phục vụ công việc mỗi ngày vẫn tăng từ 213 triệu (6/2024) lên 716 triệu (6/2025).

Anthropic cũng có thước đo riêng là Anthropic Economic Index phân loại hai cách sử dụng A.I thành “tự động hóa” (automation) và “tăng cường” (augmentation). Lần đầu tiên, số trường hợp “tự động hóa” vượt “tăng cường”, phản ánh ngày càng nhiều công việc được giao thẳng cho A.I xử lý.

Ngay cả quan sát thường ngày cũng đủ thấy A.I đã thành một phần trong nhịp sống văn phòng. Câu hỏi “Bạn dùng nó thế nào?” mặc nhiên được hiểu là A.I. Những câu đùa kiểu “Có lẽ tôi vẫn còn việc nhỉ” hay “Điều đáng lo là thế hệ sau” xuất hiện ngày một nhiều.

Cùng với đó là cả một hệ thống thuật ngữ mới. Người ngoài ngành cũng bỗng dưng nói về “alignment”, “non-determinism” hay “agentic”. Giới “người trong nghề” thì không ngừng cập nhật mật ngữ để khẳng định mình, từ “RAG” đến “MCP”.

Sự hiện diện của A.I dần trở thành điều hiển nhiên. Các cuộc họp hiện nay được ghi âm, chép lại và tóm tắt bởi máy. Trao đổi với đồng nghiệp đồng nghĩa với việc nội dung đã được lưu vào “hồ sơ lịch sử”. Ở một số công ty, việc nhân viên có ứng dụng A.I hay không thậm chí được đưa vào bảng đánh giá hiệu quả. Không ít lãnh đạo cũng chủ động yêu cầu nhân viên thử nghiệm công nghệ mới.

Một số chuẩn mực cũ đang lung lay. Ông Jonathan Black, Giám đốc Trung tâm Hướng nghiệp Đại học Oxford, chia sẻ chuyện một ứng viên xin nhà tuyển dụng nhắc lại câu hỏi vì… máy tính không “nghe rõ”. Các dịch vụ giám sát thi trực tuyến bằng A.I cũng xuất hiện, từ việc phát hiện thí sinh đổi tab, cho tới tính toán thời gian trả lời câu hỏi.

Theo nghiên cứu của NBER, các yêu cầu liên quan đến viết vẫn chiếm tỉ trọng lớn nhất khi dùng ChatGPT tại công sở. Kết quả là ít lỗi ngữ pháp hơn, nhưng nguy cơ sai lệch thông tin lại nhiều hơn. Nội dung trở nên chung chung, thiếu cá nhân hoá. Ngôn ngữ công sở vốn đã khô cứng, như video an toàn bay hay lời thoại tổng đài kiểu “Chúng tôi coi trọng khách hàng”, nay lại được A.I “khử trùng” thêm một lớp.

Chưa thể nói đây là một cuộc cách mạng. Nhưng A.I đang để lại dấu ấn rõ ràng lên hành vi, ngôn ngữ và cách vận hành nơi công sở. Và chắc chắn, nó không phải “một sớm một chiều” như metaverse.

Có thể bạn quan tâm:

Giáo viên mầm non đổi nghề sang dưỡng lão

Nguồn The Economist