Nga ngày càng giảm bớt sự phụ thuộc vào USD và euro

Một năm kể từ ngày Nga phát động chiến tranh tại Ukraine, Nga đang ngày càng phụ thuộc vào đồng rúp và nhân dân tệ cho các khoản thanh toán bao gồm hoạt động tài chính quốc tế. Các lệnh trừng phạt của phương Tây đã làm hạn chế khả năng sử dụng và giao dịch bằng đồng euro và USD của quốc gia này.

Phản đối cuộc chiến tranh, tháng 3/2022, Hiệp hội Viễn thông Tài chính Liên ngân hàng Toàn cầu (SWIFT) đã loại bỏ một số ngân hàng lớn của Nga ra khỏi mạng lưới thanh toán toàn cầu. Tính đến tháng 9/2022, đồng USD và đồng euro lần lượt chiếm 34% và 19% trong các khoản thanh toán xuất khẩu của Nga. So với tháng 1 cùng năm (Thời điểm các lệnh trừng phạt chưa có hiệu lực), giao dịch bằng đồng USD và đồng euro đã giảm ở mức tương ứng 52% và 35%. 

Một số khoản thanh toán khí đốt Nga vẫn đang được thực hiện bằng USD và euro thông qua Gazprombank, Công ty con của Tập đoàn Năng lượng Nhà nước Gazprom, không nằm trong danh sách lệnh cấm của SWIFT và các chi nhánh ngân hàng của phương Tây đặt tại Nga. 

Trong bối cảnh sự sụt giảm của USD và euro chưa có dấu hiệu dừng lại, tỉ lệ thanh toán các khoản tài chính bằng đồng rúp và nhân dân tệ tăng lên đáng kể. Chỉ tính trong tháng 9/2022, tỉ lệ của cả 2 đồng đã đạt 47%. 

Gazprom đã sử dụng đồng rúp và nhân dân tệ thay vì đồng USD như trước đây trong hoạt động xuất khẩu khí đốt sang Trung Quốc. Một số công ty nhập khẩu ở châu Âu cũng đang thực hiện thanh toán bằng đồng rúp. Các biện pháp trừng phạt của châu Âu đối với dầu mỏ Nga đã thúc đẩy việc xuất khẩu sản phẩm này sang châu Á ngày càng gia tăng. Theo đó, xu hướng dịch chuyển sang sử dụng nhân dân tệ được đẩy nhanh hơn. 

Các doanh nghiệp xuất khẩu đang tìm kiếm giải pháp thay thế cho SWIFT. Khối lượng giao dịch trung bình hằng ngày trên Hệ thống Thanh toán Liên ngân hàng xuyên biên giới (CIPS) của Trung Quốc đã tăng khoảng 50% kể từ khi cuộc chiến tranh chính trị nổ ra, ước tính lên đến 21.000 giao dịch/ngày chỉ trong tháng đầu tiên của năm 2023.

Bà Rie Nakada thuộc Viện Nghiên cứu Daiwa cho biết: “CIPS về cơ bản chỉ xử lý các khoản thanh toán được giao dịch bằng đồng nhân dân tệ, vì vậy đây là một giải pháp thay thế cho SWIFT còn nhiều hạn chế. Tuy nhiên, CIPS có thể trở nên phổ biến hơn ở các quốc gia có nguy cơ phải đối mặt với các lệnh trừng phạt từ Mỹ hoặc châu Âu”.

Sự suy giảm của đồng USD và đồng euro trong hoạt động giao dịch tài chính đã làm giảm bớt sự hiện hữu của ngoại tệ tại Nga. Các khoản vay bằng ngoại tệ của các doanh nghiệp đã giảm 13% trong khoảng thời gian từ tháng 3-10/2022, mặt khác khoản vay bằng đồng rúp ghi nhận tăng 11%.

Trước đây, các nhà đầu tư nước ngoài chiếm khoảng 10% giao dịch trái phiếu chính phủ Nga nhưng hiện tại gần như đã hoàn toàn rút khỏi thị trường. Kể từ khi chiến tranh nổ ra, quốc gia này đã phát hành trái phiếu bằng đồng rúp độc quyền và tỉ lệ nắm giữ phần trăm tài sản của các nhà đầu tư ngoại đã giảm xuống còn 10% thay vì 20% như thời điểm trước. 

“Mỹ và nhiều quốc gia khác đã cấm giao dịch trái phiếu chính phủ Nga và Nga không còn lựa chọn nào khác ngoài việc huy động vốn trong nước”, ông Shota Akimoto của SMBC Nikko Securities cho biết. 

Hơn nữa, các lựa chọn gửi tiền vào và ra khỏi Nga ngày càng bị thu hẹp. Vào tháng 10/2022, Ngân hàng Mizuho của Nhật đã yêu cầu khách hàng sử dụng các loại tiền tệ khác không phải đồng bạc xanh để chuyển tiền đến Nga sau khi ngân hàng đại lý cho biết họ sẽ ngưng xử lý các yêu cầu gửi tiền bằng đơn vị tiền tệ Mỹ đến Nga.

Theo đánh giá của ông Toru Nishihama thuộc Viện Nghiên cứu Dai-ichi Life, nền kinh tế Nga và Trung Quốc đang trở nên gắn kết với nhau nhiều hơn. Các chuyên gia phân tích lo lắng rằng điều này sẽ làm hệ thống tài chính toàn cầu ngày càng có nhiều sự phân hóa, vừa làm giảm hiệu quả kinh tế vừa suy yếu các biện pháp trừng phạt của phương Tây đối với Nga. 

Có thể bạn quan tâm: 

Làn sóng chuyển tài sản ra nước ngoài của giới siêu giàu Trung Quốc

Nguồn Nikkei Asia