Tây Ban Nha và cuộc chuyển mình năng lượng

Tây Ban Nha hầu như không có dầu khí, từng là điểm yếu cố hữu. Nhưng chỉ trong vòng mười năm, nước này đã xoay chuyển hoàn toàn hệ thống năng lượng. Điện gió và điện mặt trời hiện cung cấp hơn 40% lượng điện toàn quốc. Nhờ thời tiết nắng nhiều, phần điện mặt trời sẽ còn tăng lên nữa.

Năng lượng tái tạo không chỉ giúp Tây Ban Nha vươn lên nhóm dẫn đầu thế giới về chuyển đổi xanh mà còn kéo chi phí sản xuất điện xuống. Chính phủ của Thủ tướng Pedro Sánchez coi nguồn điện rẻ là một trong những động lực giữ kinh tế tăng trưởng mạnh, đồng thời là lợi thế thu hút các trung tâm dữ liệu, những “cỗ máy ngốn điện”.

Nhưng cuộc chuyển đổi này không phải lúc nào cũng suôn sẻ. Tháng 4 vừa rồi, một sự cố tăng điện áp tại nhà máy điện mặt trời ở Extremadura khiến toàn bộ hệ thống điện bị ngắt đột ngột, gây mất điện trên khắp bán đảo Iberia, có nơi kéo dài tới 12 giờ. Tranh luận bùng lên sau đó nhưng không làm rõ nguyên nhân. Điều rõ ràng là sự cố đã phơi bày những lỗ hổng về kỹ thuật lẫn quản lý. Mức độ nghiêm trọng càng thấy rõ khi Red Eléctrica, doanh nghiệp nhà nước vừa sở hữu lưới điện vừa điều hành hệ thống, báo cáo thêm tình trạng điện áp dao động và xin phép điều chỉnh quy trình vận hành.

Điện gió và điện mặt trời hiện cung cấp hơn 40% lượng điện toàn quốc.

Theo các chuyên gia, có hai vấn đề lớn. Thứ nhất, nguồn cung điện tăng nhanh hơn nhu cầu. Nhu cầu điện tại Tây Ban Nha đã đạt đỉnh từ năm 2007, trước khi khủng hoảng tài chính xảy ra. Một mặt, cơ chế quản lý khiến Red Eléctrica có xu hướng đầu tư quá nhiều vào lưới điện cao áp. Mặt khác, nền kinh tế Tây Ban Nha hiện dùng điện hiệu quả hơn trước. Các ngành công nghiệp tiêu tốn nhiều điện như luyện nhôm đã thu hẹp hoặc đóng cửa vì giá điện cao trong quá khứ. Xe điện cũng phát triển chậm do khoảng cách địa lý xa và hạ tầng sạc chưa phủ đều.

Vấn đề thứ hai là điện mặt trời tăng quá nhanh nhưng không đi kèm đầu tư tương xứng vào công nghệ lưu trữ và ổn định hệ thống như pin. Điện tái tạo tách giá điện khỏi chi phí nhiên liệu, nhưng muốn đảm bảo nguồn cung ổn định thì chi phí khác lại phát sinh, theo ông Luis Rouco, kỹ sư điện tại Đại học Comillas. “Tây Ban Nha vẫn đang trong quá trình học hỏi”, ông nói.

Để xử lý trước mắt, Red Eléctrica phải tăng sử dụng các nhà máy điện khí, loại có thể bật hoặc tắt nhanh khi cần. Chính phủ cũng gấp rút ban hành chính sách khuyến khích đầu tư vào trạm biến áp và lưới phân phối nhằm kích thích nhu cầu tiêu thụ điện.

Nhờ năng lượng tái tạo, giá điện bán buôn năm 2024 thấp hơn khoảng 40% so với mức giá nếu hệ thống vẫn như năm 2019, theo Ngân hàng Trung ương Tây Ban Nha. Nhưng giá đã bắt đầu nhích lên vì phải dùng nhiều điện khí hơn. Xu hướng này có thể tiếp diễn nếu chính phủ không xem xét lại kế hoạch đóng toàn bộ các nhà máy điện hạt nhân từ 2027 đến 2035. Điện hạt nhân hiện chiếm 19% sản lượng điện của Tây Ban Nha năm 2024, cung cấp nguồn điện rẻ, sạch và ổn định. Nói cách khác, Tây Ban Nha không thể quay lưng với cuộc chuyển đổi xanh của mình, nhưng để hệ thống này vận hành bền vững, còn rất nhiều việc phải làm.

Có thể bạn quan tâm:

Châu Âu cần một thị trường lao động năng động hơn để bắt kịp Mỹ và Trung Quốc

Nguồn The Economist