Cơn sốt hạ tầng A.I: Đào vàng hay bong bóng mới?

Đầu năm nay, McKinsey dự báo vốn đầu tư toàn cầu cho chip, trung tâm dữ liệu và năng lượng phục vụ trí tuệ nhân tạo (A.I) sẽ lên tới 5,2 nghìn tỉ USD trong 5 năm tới. Chưa đầy nửa năm sau, hãng tư vấn này đã tính chuyện điều chỉnh tăng. Những thông tin gần đây ở Mỹ cho thấy cơn sốt đầu tư vào hạ tầng A.I tạo sinh đang nóng lên từng ngày.

Các khoản chi khổng lồ, với những thương vụ trung tâm dữ liệu đình đám của OpenAI, Nvidia hay Oracle, nhằm gia tăng sức mạnh tính toán mà các “ông lớn” cho là cần thiết để vận hành A.I tạo sinh. Nhưng nhu cầu, đặc biệt là nhu cầu mang lại doanh thu, vẫn chưa theo kịp kỳ vọng. Dù lượng người dùng chatbot tăng nhanh, McKinsey nhận thấy tỉ lệ thành công của các dự án thử nghiệm A.I trong doanh nghiệp chưa đến 15%, theo ông Pankaj Sachdeva, đối tác tại công ty. Ông dự đoán giai đoạn “lệch pha” giữa cung và cầu có thể kéo dài nhiều năm.

Nhu cầu thực sự đối với A.I tạo sinh sẽ là yếu tố then chốt quyết định liệu làn sóng hạ tầng này có bùng nổ hay sụp đổ. Nhưng ba điểm mới khiến cơn sốt càng khó đoán, gồm vị trí xa xôi của các trung tâm dữ liệu, nguồn vốn đến từ doanh nghiệp không niêm yết, và chất lượng tín dụng yếu của một số bên đi vay. Bộ ba này gợi nhớ đến bong bóng viễn thông cuối thập niên 1990. Dẫu vậy, nhiều nhà đầu tư vẫn lao vào.

Xa trung tâm, nhiều rủi ro

Khác biệt rõ rệt nhất là vị trí địa lý. Các trung tâm dữ liệu A.I mọc lên ở những vùng hẻo lánh, thay vì gần các cụm truyền thống như miền Bắc Virginia, nơi tập trung nhu cầu và hạ tầng kết nối. OpenAI cùng Oracle và SoftBank đã khởi động dự án hạ tầng AI Stargate trị giá 500 tỉ USD tại một vùng ở Texas nhiều điện gió, điện mặt trời và đất trống. Bắc Dakota và New Mexico cũng đang thu hút dự án tương tự.

Những vị trí mới này giải quyết được bài toán năng lượng, bởi nhiều cụm cũ không còn dư điện để đào tạo các mô hình ngôn ngữ lớn (LLM). Nhưng sự biệt lập lại làm tăng rủi ro cho nhà đầu tư, theo ông Gautam Bhandari của I Squared Capital. Trung tâm dữ liệu thường có vòng đời hàng thập kỷ, song với A.I, nguy cơ lỗi thời đến nhanh hơn. Một phần lý do nằm ở công nghệ. Nvidia liên tục cải tiến GPU, buộc trung tâm dữ liệu phải nâng cấp hệ thống làm mát và hạ tầng. Thêm vào đó, quỹ đất rộng khiến đối thủ có thể dễ dàng xây dựng trung tâm mới với chi phí thấp hơn, làm tăng rủi ro tài sản bị bỏ hoang.

OpenAI cùng Oracle và SoftBank đã khởi động dự án hạ tầng AI Stargate trị giá 500 tỉ USD tại một vùng ở Texas nhiều điện gió, điện mặt trời và đất trống. Ảnh: The Economist.

Nguồn vốn đổi chủ

Nguồn vốn cũng thay đổi. Trước đây, các quỹ đầu tư bất động sản (REITs) trên sàn chứng khoán là nhà tài trợ chính cho trung tâm dữ liệu ở vị trí đắc địa. Các quỹ này thường yên tâm khi mức tiêu thụ điện dưới 100 megawatt. Nhưng với A.I, nhu cầu đo bằng gigawatt, chi phí có thể tới 50 tỉ USD mỗi gigawatt.

Khi nhu cầu vốn tăng vọt, REITs bị hạn chế bởi khả năng vay nợ. Khoảng trống được lấp bởi quỹ tín dụng tư nhân, quỹ tài sản quốc gia và ngân hàng. Đây là những nhà cho vay chuyên nghiệp, quen thuộc với mô hình tài trợ dự án quy mô lớn. Tuy nhiên, việc họ tham gia khiến rủi ro dịch chuyển từ thị trường cổ phiếu sang nợ, đặt hệ thống ngân hàng vào tầm ngắm nếu vỡ nợ gia tăng.

Nguy cơ này càng lớn bởi hồ sơ tín dụng của một số doanh nghiệp khá yếu. Trước kia, vốn chủ yếu chảy về Amazon, Microsoft và Google, những “khách thuê tốt nhất thế giới”, theo ông David Guarino của Green Street. Nay, các phòng thí nghiệm A.I như OpenAI hay những “neocloud” cho thuê GPU cũng tham gia, khiến số lượng người chơi tăng, nhưng chất lượng tín dụng giảm. Càng nhiều tân binh, cạnh tranh càng gay gắt, lợi nhuận càng mỏng, triển vọng dài hạn càng bất ổn.

Các công ty điện lực cũng thận trọng khi ký hợp đồng dài hạn với những cái tên mới. “Không ai biết 5, 10 hay 15 năm nữa những công ty này còn tồn tại hay không”, ông Sachdeva nói. Để giảm rủi ro, thị trường xuất hiện bảo hiểm, chứng khoán hóa và các cơ chế phòng ngừa khác. Đồng thời, những “ông lớn: như Nvidia tham gia vào mạng lưới tài trợ chéo nhằm trấn an đối tác. Nhưng nếu sự cố xảy ra, chính sự đan xen này có thể khiến toàn bộ hệ sinh thái A.I dễ tổn thương hơn.

Bóng dáng bong bóng

Những liên kết phức tạp ấy càng làm dấy lên lo ngại bong bóng hạ tầng, gợi nhớ đến cơn sốt cáp quang cuối thập niên 1990. Giáo sư Andrew Odlyzko, Đại học Minnesota, từng cho rằng nếu bong bóng A.I vỡ, tác động chỉ là vài năm lợi nhuận bị xóa sổ. Nhưng nay ông thừa nhận “lo ngại hơn nhiều” bởi số lượng công ty đang cam kết đầu tư quá lớn.

Ông thấy nhiều điểm tương đồng với bong bóng dotcom, khi những thương vụ khổng lồ, như khả năng Nvidia đầu tư 100 tỉ USD vào OpenAI để mua 10GW GPU, gợi nhớ đến mô hình tài trợ thiết bị của Nortel trong viễn thông. Dù vậy, một số khác cho rằng tình hình hiện nay có khác biệt, bởi hiện nay trung tâm dữ liệu chỉ được xây khi có hợp đồng ký trước, dù chi tiết hợp đồng sẽ quyết định lợi nhuận có tương xứng rủi ro hay không.

Trước mắt, lợi nhuận tiềm năng quá hấp dẫn khiến dòng vốn vẫn ồ ạt đổ vào. Những người ủng hộ, như ông Sam Altman của OpenAI, cho rằng rủi ro “thiếu đầu tư” còn đáng sợ không kém “dư đầu tư”, vì A.I tạo sinh hứa hẹn tiềm năng kinh tế khổng lồ. Ngay cả khi công suất trung tâm dữ liệu dư thừa, phần thừa vẫn có thể dùng để vận hành thay vì đào tạo mô hình, theo ông Sachdeva. Nhưng rốt cuộc, câu hỏi lớn vẫn là: khi nào nhu cầu thực sự với chatbot và ứng dụng A.I bắt kịp tham vọng khổng lồ của những nhà cung cấp? Và đó mới là ẩn số khó lường nhất.

Có thể bạn quan tâm:

Sea: Ẩn số công nghệ trị giá 114 tỉ USD

Nguồn The Economist