Big data thay đổi cách nghĩ về thế giới như thế nào?

Mọi người đều biết Internet đã biến đổi như thế nào cách doanh nghiệp hoạt động, cách chính phủ thực hiện chức năng và cách con người ta sống. Nhưng một xu hướng công nghệ mới ít rõ nét hơn cũng có ảnh hưởng tương tự: “Dữ liệu lớn” (Big data).

Big data bắt đầu với một thực tế là lượng thông tin sẵn có ngày nay nhiều hơn bao giờ hết, và đang được dùng vào những ứng dụng mới đặc biệt. Big data khác với Internet tuy trang web giúp việc thu thập và chia sẻ dữ liệu dễ dàng hơn rất nhiều. Big data còn hơn cả sự giao tiếp và trao đổi thông tin: ý tưởng đó là chúng ta có thể học hỏi được nhiều thứ từ một lượng thông tin khổng lồ, điều này không xảy ra nếu chúng ta sử dụng lượng thông tin ít hơn.

Vào thế kỷ thứ 3 trước công nguyên, người ta tin rằng Thư viện Alexandria là nơi chứa đựng kiến thức của nhân loại. Tuy nhiên, lượng thông tin trên thế giới ngày nay đủ lớn đến mức có thể cung cấp cho từng người đang sống nhiều hơn 302 lần những gì các nhà sử học cho rằng đang được lưu trữ trong Thư viện Alexandria – ước khoảng 1.200 exabyte. Nếu ghi toàn bộ lượng thông tin này ra đĩa CD và xếp chồng chúng lại với nhau, lượng đĩa CD này sẽ tạo thành 5 chồng riêng biệt có chiều dài từ trái đất đến mặt trăng.

Hiện tượng bùng nổ dữ liệu này tương đối mới. Cho đến gần đây, năm 2000, mới chỉ ¼ lượng thông tin lưu trữ trên thế giới được số hóa. Số còn lại được lưu trữ trên bản giấy, phim âm bản và các thiết bị khác tương tự. Nhưng do lượng dữ liệu số hóa tăng nhanh – cứ 3 năm lại tăng gấp đôi - đến mức tình hình nhanh chóng đảo ngược. Ngày nay, chưa đến 2% lượng thông tin lưu trữ không ở dạng số.

Xét đến quy mô khổng lồ này, sẽ thú vị để hiểu big data chỉ trên phương diện quy mô/kích cỡ. Nhưng điều đó sẽ là sai lầm. Big data cũng có đặc điểm là khả năng dữ liệu hóa nhiều khía cạnh của thế giới mà trước kia chưa bao giờ được định lượng; hãy gọi việc này là “khả năng dữ liệu hóa”.

Ví dụ, địa điểm được dữ liệu hóa, đầu tiên bằng việc phát minh ra vĩ độ và kinh độ, và gần đây là hệ thống định vị toàn cầu GPS. Mọi lời nói và từ ngữ đều được coi là dữ liệu khi máy tính khai thác các cuốn sách có giá trị suốt nhiều thế kỷ qua. Thậm chí tình hữu nghị và “yêu thích” (Likes) cũng được dữ liệu hóa thông qua Facebook.

Loại dữ liệu này đang được dùng vào những ứng dụng mới không thể tin nổi với sự trợ giúp của bộ nhớ máy tính, bộ xử lý cấu hình mạnh, thuật toán thông minh, phần mềm thông minh và toán học vay mượn từ số liệu thống kê cơ bản.

Thay vì cố gắng “dạy” máy tính cách thực hiện công việc, như lái xe hơi hoặc biên dịch ngôn ngữ, những công việc mà các chuyên gia trí tuệ nhân tạo (artificial-intelligence expert) không thể thực hiện được trong nhiều thập kỷ qua, phương thức tiếp cận mới là nạp đủ dữ liệu đầu vào và máy tính có thể đưa ra khả năng rằng, ví dụ, đèn giao thông đang ở chế độ xanh chứ không phải đỏ hoặc rằng, trong một ngữ cảnh cụ thể, so với từ léger, thìlumière là từ thay thế thích hợp hơn cho từ “light”.

Sử dụng khối lượng lớn thông tin theo cách này cần đến 3 sự thay đổi sâu rộng về cách thức chúng ta tiếp cận dữ liệu.

Thứ nhất là thu thập và sử dụng nhiều dữ liệu thay vì một số lượng nhỏ hoặc số ít các mẫu như các nhà thống kê học đã làm trong suốt thế kỷ qua.

Thứ hai là thay vì ưa chuộng dữ liệu mới nguyên và chính xác, chúng ta sẽ chấp nhận sự lộn xộn: nhiều lúc, đôi chút sai lệch có thể chấp nhận được vì việc sử dụng nhiều hơn dữ liệu với chất lượng biến đổi thường xuyên mang lại lợi ích lớn hơn so với việc sử dụng một lượng nhỏ hơn dữ liệu chính xác.

Thứ ba, trong nhiều trường hợp, chúng ta sẽ cần phải từ bỏ việc tìm ra nguyên nhân sự việc, đổi lại là chấp nhận mối tương quan. Với big data, thay vì cố gắng hiểu một cách chính xác tại sao động cơ bị hư hỏng hoặc tại sao tác dụng phụ của thuốc lại biến mất, các nhà nghiên cứu có thể thu thập và phân tích một lượng khổng lồ thông tin về các sự việc và mọi thứ liên quan đến chúng, tìm kiếm các mô hình có thể giúp dự đoán sự kiện có thể xảy ra trong tương lai. Big data giúp trả lời cái gì chứ không phải tại sao và thông thường thế là đủ.

Internet đã và đang thay đổi cách con người liên lạc và giao tiếp với nhau. Big data lại khác: nó đánh dấu sự biến đổi về cách thức xã hội xử lý thông tin. Big data có thể thay đổi cách chúng ta nghĩ về thế giới. Khi chúng ta khai thác ngày càng nhiều hơn dữ liệu để hiểu rõ các sự việc và đưa ra quyết định, chúng ta có thể khám phá ra rằng nhiều khía cạnh của đời sống đều mang tính xác suất, chứ không phải chắc chắn.

Nguồn Dân Việt