Thạc sĩ vẫn thất nghiệp, tại sao?

Một con số thống kê của Viện Khoa học Lao động và Xã hội thuộc Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội (ILSSA) cho biết mỗi năm, cả nước có hàng trăm nghìn cử nhân được đào tạo ra trường, trong số đó có không ít người có bằng thạc sĩ mà vẫn thất nghiệp. Vì sao diễn ra thực trạng đáng lo ngại này, liệu có giải pháp hữu hiệu hay không? 

Một trong những nguyên nhân, theo lý giải của chuyên gia thị trường lao động Trần Anh Tuấn, là do việc đào tạo thạc sĩ ở ta còn quá dễ dãi và nhiều bất cập. Người học thạc sĩ mới chỉ chú trọng vào việc nâng cao kiến thức mà quên việc rèn luyện các kỹ năng làm việc, được đánh giá rất cao trong môi trường công sở hiện nay. 

Khi kinh tế lâm vào khó khăn hay suy thoái, thì thất nghiệp gia tăng. Khi kinh tế ổn định, doanh nghiệp có nhu cầu tuyển dụng mà xảy ra thất nghiệp, nhất là thạc sĩ, tiến sĩ thì đó là bất bình thường. Theo nhiều nhà tuyển dụng, điều bất bình thường là những người có học vấn cao lại không có kỹ năng làm việc. 

Vấn đề lệch pha trong cung - cầu thị trường lao động luôn là đề tài thời sự. Nguồn cung được đào tạo ra hàng loạt, nguồn cầu vẫn đang rất cần người nhưng giữa hai bên vẫn chưa gặp nhau ở một điểm. Trong khi doanh nghiệp, nhà tuyển dụng cần những lao động có kỹ năng tốt, dù họ có kiến thức nhưng cái doanh nghiệp cần thì họ lại không có. 

Theo PGS.TS. Huỳnh Thanh Hùng, Phó hiệu trưởng Trường Đại học Nông Lâm Tp HCM, các cử nhân mới ra trường đòi hỏi mức lương quá cao so với thực tế mà các doanh nghiệp có thể trả. Đó là chưa nói, một số nhà tuyển dụng đôi lúc không cần kỹ sư. Vì thế nếu ai chấp nhận thì vào làm việc, nếu không phải đi nơi khác. 

Ví dụ tại Tp HCM, mỗi năm, trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn Tp. HCM có chỉ tiêu tuyển khoảng 550 học viên cho 22 chuyên ngành đào tạo bậc thạc sĩ. Bà Trần Thị Mai, Chủ nhiệm Phòng Sau đại học của trường cho biết, hiện nhu cầu học lên thạc sĩ của các cử nhân sau khi tốt nghiệp là rất lớn. Số lượng đăng ký dự thi vào bậc học này đều tăng qua các năm. Có nhiều ngành, tỷ lệ chọi không thua các kỳ thi đại học. 

Tuy nhiên, bà Mai cũng cho biết một thông tin khá lý thú. Đó là, quy định học lên trình độ thạc sĩ khá đơn giản. Sau khi tốt nghiệp đại học, học viên có nhu cầu làm hồ sơ đăng ký thi lên cao học theo đúng chuyên ngành đã học, trường sẽ mở một số lớp ôn thi để bổ sung lại kiến thức cho học viên. 

Ngoài hai môn thi cơ bản và chuyên ngành, học viên chỉ phải thi thêm môn thi ngoại ngữ. Học phí cho mỗi năm học dao động dưới 10 triệu đồng/năm, tùy ngành và trường đào tạo. Mỗi khóa đào tạo thạc sĩ từ 2 - 3 năm. Vì sau khi có tấm bằng cử nhân, thay vì đi tìm việc làm, tích lũy kinh nghiệm, rèn luyện kỹ năng, họ chọn bằng cấp để tiến thân. 

Chỉ vài năm sau, họ cầm thêm tấm bằng sau đại học và bắt đầu đi tìm việc. Không nhà tuyển dụng, doanh nghiệp nào “chê” kiến thức, nhưng họ đã vuột mất cơ hội việc làm 2 - 3 năm so với đồng nghiệp. Với  kiến thức vừa tích lũy họ có thể nghiên cứu và lại học tiếp. 

Hiện tại, trừ những doanh nghiệp chuyên về nghiên cứu hoặc công nghệ cao, còn đa phần doanh nghiệp không thực sự có nhu cầu tuyển dụng người học quá cao mà thiếu hoặc không có kỹ năng làm việc.

Tiến sỹ tâm lý giáo dục học Nguyễn Tùng Lâm chia sẻ, những người có việc làm ổn định rồi học thạc sĩ học để nghiên cứu sâu và làm tốt hơn những việc mình đang làm. Còn sinh viên mới tốt nghiệp lại thiếu kỹ năng thực hành nghề. Họ không tìm hiểu xem hiện nay nhà tuyển dụng cần bằng cấp hay hiệu quả công việc. 

Sinh viên thất nghiệp, lại được “hậu thuẫn” về kinh phí từ gia đình, đi học tiếp lên thạc sĩ, rồi tiến sĩ thì hướng đi này không phù hợp, lãng phí tiền bạc và không hiệu quả. Đây chính là sự mất cân đối triền miên giữa đào tạo và tìm việc, sự lệch pha giữa cung và cầu. 

“Việc cấp bách là cần xác định được khung chương trình đào tạo phù hợp với nhu cầu công việc xã hội và các doanh nghiệp, hạn chế việc đào tạo tự phát, không bảo đảm chất lượng gây tình trạng thừa - thiếu lao động và gia tăng thất nghiệp. Việc đào tạo phải có chiến lược cụ thể  để tránh lãng phí nguồn lực của Nhà nước, gia đình và xã hội”, Phó giám đốc Trung tâm Dự báo nhân lực và Thông tin thị trường lao động Tp HCM Trần Anh Tuấn nhấn mạnh.

Nguồn Vneconomy