Hưởng lợi lên hạng

Khi thời điểm công bố báo cáo giữa kỳ của FTSE Russell về kết quả xếp hạng đang đến gần, thị trường xôn xao trở lại về khả năng Việt Nam được nâng hạng từ thị trường cận biên lên thị trường mới nổi trong năm 2025.

Trong một thập kỷ qua, thị trường chứng khoán Việt Nam đã phát triển đáng kể. Chỉ số VN-Index tăng 2,3 lần, vốn hóa thị trường tăng 6,4 lần và thanh khoản tăng 3,8 lần. Số lượng tài khoản giao dịch tăng 6,7 lần, số lượng mã số giao dịch chứng khoán (MSGD) cấp cho nhà đầu tư nước ngoài tăng 2,8 lần.

Đối với Việt Nam, các chính sách cải cách gần đây được đưa ra nhằm mục tiêu đáp ứng các tiêu chí nâng hạng, đồng thời cải thiện khả năng tiếp cận thị trường nói chung cho nhà đầu tư nước ngoài. Việt Nam nhanh chóng giải quyết các vấn đề FTSE Russell nêu ra hồi tháng 2/2025. Trong số 9 giải pháp cụ thể được đưa ra, 1 giải pháp đã được áp dụng, 4 giải pháp được kỳ vọng sẽ triển khai trong vòng 3 tháng tới.

Những cải cách nói trên dường như nhắm tới nhóm nhà đầu tư tổ chức nước ngoài. Thực tế, quá trình phát triển thị trường chứng khoán mang lại lợi ích cho tất cả các bên tham gia thông qua việc tác động tích cực lên chức năng của thị trường vốn. Trong bối cảnh nhà đầu tư cá nhân trong nước chiếm gần 90% giao dịch trên thị trường chứng khoán, việc liên tục cải thiện chất lượng thị trường có thể giảm thiểu rủi ro cho nhóm này. Khuôn khổ pháp lý vững chắc, tăng cường giám sát thị trường, cải thiện quản trị doanh nghiệp, cơ sở hạ tầng hiện đại hơn, tăng tính minh bạch và hiệu quả, tất cả không chỉ giúp nhà đầu tư nước ngoài vững tin hơn mà còn củng cố niềm tin vào thị trường của nhà đầu tư trong nước. 

“Việt Nam được nâng hạng bởi FTSE Russell sẽ đánh dấu cột mốc quan trọng, nhưng không thể không công nhận rằng tiềm năng của thị trường vốn Việt Nam mới là điều đáng nói hơn cả”, ông Gary Harron, Giám đốc Khối Dịch vụ Chứng khoán, HSBC Việt Nam, nói.

Bộ phận Nghiên cứu Toàn cầu HSBC ghi nhận Việt Nam là thị trường chứng khoán có kết quả hoạt động tốt nhất ASEAN trong năm 2024 nhưng cũng đánh giá thị trường vốn Việt Nam vẫn chưa phát triển đúng tiềm năng; ở đó, tăng trưởng kinh tế Việt Nam chủ yếu dựa vào tín dụng ngân hàng trong nhiều thập kỷ qua.

So với các nước ASEAN khác, sự phụ thuộc vào tín dụng ngân hàng so với dòng vốn từ thị trường chứng khoán của Việt Nam đang ở mức đáng chú ý. Mức độ quá phụ thuộc vào nguồn tín dụng này có thể dẫn đến việc những điều chỉnh về mặt kinh tế gia tăng tác động theo hướng bất lợi lên chi phí đi vay như hồi cuối năm 2022 khi chi phí tăng khiến Ngân hàng Nhà nước phải thắt chặt chính sách tiền tệ, tăng trưởng tín dụng giảm mạnh và ảnh hưởng bất lợi đến nhiều lĩnh vực kinh tế trong nước, đặc biệt là ngân hàng và bất động sản.

Khi đánh giá 3 chức năng thị trường vốn của Việt Nam, bao gồm huy động vốn, tích lũy tiết kiệm và thiết lập giá, báo cáo của World Bank Group (WBG) đã chỉ ra những mảng cần cải thiện ở từng chức năng. Một vấn đề then chốt được nhấn mạnh chính là chưa phát triển nhóm các nhà đầu tư tổ chức. Số lượng nhà đầu tư cá nhân chiếm tỉ lệ lớn trên thị trường chứng khoán có thể tạo ra nhiều biến động mạnh làm giảm động lực niêm yết của các công ty chất lượng trong bối cảnh thị trường thiếu vắng những nhà đầu tư dài hạn.

Việc nâng hạng được kỳ vọng sẽ cải thiện khả năng huy động vốn của thị trường, hỗ trợ phát triển kinh tế. Nếu chính thức triển khai, FTSE Russell ước tính việc thăng hạng này có thể thu hút dòng vốn đầu tư nước ngoài trị giá khoảng 6 tỉ USD, tương đương hơn 1% GDP, vào Việt Nam (Nikkei, 28/1/2025). Việc này cũng giúp thị trường ổn định hơn thông qua sự hiện diện của các nhà đầu tư tổ chức dài hạn trên thị trường.

Một thị trường vốn vận hành đầy đủ chức năng, có khả năng huy động và phân bổ hiệu quả vốn cho các lĩnh vực, ngành nghề sẽ đóng vai trò quan trọng trong thúc đẩy tăng trưởng GDP cho Việt Nam và giảm thiểu rủi ro liên quan đến tình trạng quá phụ thuộc vào tín dụng ngân hàng.

Một thử thách tiềm tàng đối với Việt Nam chính là tiêu chuẩn đối với thị trường vốn liên tục được nâng cao trong bối cảnh các thị trường khác không ngừng cạnh tranh. Có thể Việt Nam đã đáp ứng được các tiêu chí tối thiểu cố định nhưng tiêu chuẩn để cộng đồng các nhà đầu tư quốc tế đưa ra ý kiến mang tính định tính được nâng lên một mức cao hơn so với thời điểm trước đây khi những thị trường láng giềng trong khu vực ASEAN được nâng hạng.